Nga Kura.

Tame Parata.—I mea e te Tumuaki e hiahia ana ahau ki te whakapuaki i etahi kupu torutoru nei ki te whare mo runga i te tenei mea, ko te take i hiahia ai ahau ki te korero mo runga i tenei mea na te mea i korero nuitia e te iwi taua mea ki te aroaro o nga tangata i mea kia pootitia ratou hei mema, a he tokomaha o ratou i mea he nui rawa nga moni e whakapaua ana i runga i nga kura, a i mea hoki he take tenei me ata wkiriwhiri marire, kia tirohia ai mehemea ekore e taea te whakahoki iho nga moni. E tino wkakaae ana akau ki tenei ki kia tukuna enei mea ma tetahi Komiti e whiriwhiri kia whai wa ai te Whare mo te korero i te ripoata ina mauria mai e te Komiti, ki taku whakaaro he take nui tenei, a ko te mea tika me tino whiriwhiri rawa e nga mema. Ki taku whakaaro ka whakamana nga mema i to ratou pootitanga me ka tautoko i te wkakatunga o te Komiti, ekore hoki e ahei te ki kihai i korerotia tenei mea i to ratou pootitanga me te ki mai e te iwi he nui rawa nga moni e pau ana i runga i nga kura, a ko te mea tika me ata whiriwhiri marire. Tera pea e kiia mai e te iwi pooti kihai i whakamanaa nga korero i korero ai nga mema i to ratou pootitanga. Na mo runga i te menemana a te mema mo Kumara e whakaae tonu ana ahau e tautoko ana ahau i tana menemana (ara) tera wahi e pa ana ki te korero Paipera i roto i nga kura. Na ko te mea pai me tuku tenei mea ma page 15tetahi Komiti e whiriwhiri. I korero nuitia hoki i te mea e tuku ana nga korero mo nga pootitanga o muri nei.

HIRINI TAIWHANGA.—I mea i te tau 1867 i pahitia e te Paremete tetahi Ture mo te whakaako i nga Maori katoa, a he pehea tona tukunga iho. Ei taku mohio kahore rawa tetahi Kura Maori kotahi o Nui Tireni inaiauei e tirohia e tetahi Kaititiro kura. No reira ko nga moni e hoatu ana mo nga kura Maori kua moumau kautia. E hiahia ana ia kia pahitia tetahi Ture e tenei Whare hei whakaako i nga tamariki Maori. Ko tetahi tenei o nga take i haere ai ia ki Ingarangi otira i kiia e kore e taea e ratou te aha, a ko te mea pai me hoki ia ki te Kawanatanga o Nui Tireni heoi, hoki mai ana ia ki konei i te tau 1876 me te tono tonu mo tenei mea. I tae ia ki te Kawanatanga o era rangi heoi kihai i pahitia he Ture a hanga ana e ia he Pire hei whakatikatika i te Ture Kura Maori 1867 a rukea ana ki tahaki e te Hiana. E mea ia me kaua nga Maori e whakaakona, no te mea kua nui rawa to ratou whakaakoranga i naianei, ki tana whakaaro he mea pouri rawa ki te titiro i nga tamariki Maori e haerere matauranga kore ana me o ratou whenua e kainga ana e nga mango kai whenua.

Tame Parata.—I mea, me whai kupu ia mo runga i tenei menemana e meatia nei kia whakaurua. E whakahe ana ia ki te korero a te mema mo te Takiwa Maori Whakararo i aia e ki nei ko nga moni kua hoatu mo runga i nga kura Maori kua moumoutia kua rukea ki te moana. Ki tana mohio kei te poka ke i ta taua mema e korero nei. He tika ano pea kei te pera te mahi i nga kura Maori o Aotearoa. Erangi kahore i pera ki nga kura o te Waipounamu. I haere ana korero i runga i i tona matauranga me tana ki kei te nui te painga e riro ana i nga tamariki Maori i roto i aua kura, mehemea e titiro ana nga mema ki nga ripoata a nga Kaititiro o nga kura Maori o te Waipounamu tera ratou e kite he tika ana korero he nui te painga e riro mai ana i nga tamariki Maori i roto i aua kura, me whakahua ia ki te kura i Waikouaiti otira tera ano etahi knra kei nga kainga Maori me etahi atu wahi No te tau 1874 i tae ai ia ki Poneke ki te patai atu ki te Kawanatanga kia whakaturia he kura ki Waikouaiti, he tika ano ia i whakahe nga Maori i taua wa kia whakaturia he kura ki reira, otira i titiro ia ki nga wa e haere ake nei a i mana tana tohe kia ratou tera e nui te pai e puta ki nga Maori i runga i te whakatu i te whare kura, i muri iho ka whakaturia he kura ki reira, ko tona tukunga iho nui atu te pai, he maha nga tamariki i runga i te nui o to ratou matauranga kua uru inaianei ki nga tini Tari me te whaioranga mo ratou, ko etahi o nga tamariki i roto i aua kura kua pahi i te tanata tuaono, No reira i kaha ai ia ki te ki he nui te painga kua riro mai i nga tamariki e haere ana ki nga kura i Waikouaiti, Kaiapoi, me etahi atu wahi i te Waipounamu, Ekore e ahei i aia te ki kei te he te korero a te mema mo te Takiwa Maori Whakaaro, Erangi ko ana korero mo te taha ki te Waipounamu i tika tonu ana tautoko ia i te Meneniana a te mema mo Awana, notemea he mea tika kia tirohia te mahi a aua kura me nga moni e pau ana, erangi e whakahe ana ia ki te ki nei kei te moumoutia nga moni e tukuna ana mo runga i nga kura Maori, E tino mohio ana ia e whai hua ana nga moni e tuku ana mo nga kura Maori o te Waipounamu.

Hirini Taiwhanga.—I mea E te Tumuaki, i runga i te tautoko i tenei menemana me te whakatika i taku e korero nei, ahakoa kahore au e tautokona e te mema mo te Takiwa Maori o te Waipounamu, me ki au tenei tetahi tangata kei konei kei te hanga pitihana au mana, ko tona ingoa ko Horomona Patu i haere mai ia i te Waipounamu. Na Mehemea he nui te akonga i nga Maori o te Waipounamu e kore taua koroheke e haere mai ki au kia hanga he pitihana mana. No reira ahau i whakaaro ai kua tika aku korero i korero ai ki te Whare, ara kahore he whakaakoranga pai mo nga Maori. He tika ano pea he pai te whakaakoranga o nga hawhe-kaihe i te kainga o taua mema, mo etahi atu hawhe-kaihe pea e whakaakona ana pera tia ana. Ekore au e whai kupu mo runga i tena otira kahore he whakaakoranga mo nga Maori. I page 16ki mai tenei tangata powhara kua pau katoa ana rawa i mahia e ia, na ahakoa ko ia tetahi o nga tangata whai whenua i mua i te Waipounamu kua kore rawa ana rawa inaianei. No reira ka tukuna e ahau tana pitihana ki te Whare apopo kia kitea ai kahore he Maori i whakaakona e akei i a ia te hanga i tetahi pitihana kia pai ai te tuku ki te Whare.

A wkakaaetia ana te menemana.