Nga Korero Paramete: 1886-1890

Paraire, te 13 o Hurae, 1888

Paraire, te 13 o Hurae, 1888.

Ateha Maori.

Taipua.—E patai atu ana ahau ki te Minita o nga Whakawa meliemea ka kiia atu e ia ki nga Kaiwhakawa Tuturu i roto i nga takiwa Maori kia karangatia e ratou tetahi Ateha Maori hei hoa whakawa i nga keehi e pa ana ki waenga i te Maori me te Pakeha? Ka whakamarama atu ahau i te take i tukuna ai e ahau tenei patai ki runga i te Ota Pepa. Kua tae mai etahi pukapuka ki ahau no Waikato e ki mai ana kia tono atu ahau ki te Kawanatanga ki a whakaritea tetahi tikanga e tae atu ai tetahi Ateha Maori hei awhina i te Kaiwhakawa Tuturu ina whakawa i nga keehi Maori. Ka tono atu ahau ki te Kawanatanga kia tukua atu tenei ritenga ki nga takiwa Maori katoa o Niu Tireni.' I mua, a tae noa mai ki naia tata nei ko te tikanga tonu tera kia awhina ano te Ateha Maori i te Kaiwhakawa Tuturu. Ko te tikanga tenei o mua a e hiahia ana ahau kia mau tonu inaianei.

Te Pakuha.—E mea ana nga tekiona 109 me te 110 o te Ture Kaiwhakawa Tuturu kei etahi takiwa kahore nga keehi hiwiri e ara nei i waenga i nga Maori ake e whakawakia ki te aroaro o te hunga tokoiti iho i te Kaiwhakawa Tuturu me nga Ateha Maori e rua, (ara) ki te mea kahore he whakaaetanga whakarereke a nga taha e rua. Erangi ki te mea he Maori kotahi e whakawakia ana ka riro ma te Kaiwhakawa Tuturu tena e whakawa. Kahore he mana o te Kawanatanga ki te whakarereke i te Ture haunga ia te panui i nga takiwa e mana nei te whakahaere i nga rarangi o te Ture mo runga i nga Maori; a kua tekau ma waru nga takiwa kua panuitia inaianei. Mehemea e tukua mai ana e te rangatira tetahi take hei whakamaire i tana e tono nei ka ata whiriwhiria e ahau, mehemea ka taea ehau te whakaae i tana tono.

Nga Pire Maori.

Tame Parata.— E tino whakaae ana ahau kia whakaturia tenei Komiti kua kiia net. He Komiti Motuhaka ta tatou mo nga Mea Maori hei whiriwhiri i nga pitihana me nga mate o nga Maori o nga Motu e rua. A no te mea e tu ana tenei Komiti, na kona ahau i whakahe ai ki nga korcro i korerotia i tera po kia tukuna ma tetahi Komiti Motuhake o nga Whare e rua hei whiriwhiri i nga Pire Maori. I te roanga o te wa i noho ai ahau i roto i tenei Whare ko te tikanga tonu tenei ko te tuku i nga Pire Maori ma te Komiti o nga Mea Maori e whiriwhiri na reira ahau i mea ai ma ratou tenei Pire e wniriwhiri. Ekore e puta aku kupu taunu ki tetahi mema o te Komiti no te mea ko nga mema kua whakahengia nei he mema tonu inaianei no te Komiti mo nga Mea Maori. Na mo runga i nga kupu a te mema mo Whangarei e ki nei kia kapea nga mema Maori ki waho o taua Komiti, e tino whakahe ana ahau ki tena tikanga ana. He mea tika hoki kia whai mana nga Maori kite whakahaere i nga take katoa e pa ana ki nga Maori. E hiahia ana ahau kia una mai nga mema Pakeha o te Waipounamu ki nga mema o Aotearoa i roto i aua Komiti. Ki taku whakaaro he mea tika kia ako nga mema o te Waipounamu i nga tikanga Maori. He maha o ratou rongonga ki nga mea Maori e korerotia ana i roto i tenei Whare, a e rongo ana ratou ki nga whakapae mo runga i nga hoko whenua me era atu mea. A kore iho ratou e mohio ki nga tikanga; erangi mehemea e mohio ana ratou kua hohoro tonu ta ratou mohio i te tika i te he ranei o aua korero. E pouri ana ahau i te mea kihai i whakaturia e te Kawanatanga etahi mema Pakeha o te Waipounamu ki taua Komiti. Otira e pai ana ahau ki tenei Komiti kua whakaturia nei, me taku ki kua ea nga whakahe a nga mema Maori i tera po i runga i te whakatunga i tenei Komiti.

Taipua.—Kua koa ahau mei maha mai nga mema o te Waipounamu f runga i tenei Komiti, heoi i runga i te mea kua whakaragoatia enei mema e te Kawanatanga kahore aku whakahe. Ki taku whakaaro e whai paanga ana nga mema katoa o tenei Motu ahakoa he Pakeha he Maori ranei mo runga i tenei take. E whai paanga ana tatou katoa i runga i etahi huarahi i runga i nga hoko hoki. E koa ana ahau i runga i te mea kua uru tetahi mema o te Kawanatanga o mua ake nei ki roto i te Komiti, no te mea ka riro mai i a tatou tona matauranga hei awhina i a tatou. Ko tetahi pai hoki kua uru etahi mema i pootitia e nga Maori ki roto i taua Komiti a heoi te mea i mahue ma nga a muri ake nei he whiriwhiri i te mahi a a ratou mema mehemea e pai ana e he ana ranei. Ko te take pawerawera ki nga Maori inaianei ko te take reiti nei i o ratou whenua. Otira ka waiho e ahau te nuinga o aku korero mo te taenga ki te Komiti.

Taiwhanga.—E hiahia ana ahau ki te tuku i tenei menemana kia whakaurua ko te ingoa o enei rangatira ki te Komiti, (ara) Ko Te Teira, ko Te Anihana Ko te take i mea ai ahau kia whakaurua aua mema no te mea kahore he mema o te Whare o runga e pai ana ki nga Maori—he hunga hoko whenua Maori katoa ratou no reira ahau i mea ai kia whakaurua a Te Teira me Te Anihana ki te Komiti.

Heoi kihai i whakaaetia te urunga o aua mema erangi i whakaaetia te motini.

Tame Parata,—I motini kia apitia atu atu enei kupu. Erangi ki te whakaaro tetahi tangata kihai i tika te utu i whakataua kia utua ka ahei ia te tono ki te Kooti Ko nga Kaiwhakawa mo taua Kooti kia toru nga kaiwhiriwhiri, Ateha ranei. Kotahi o ratou ma tetahi taha e whakaangoa a ko tetahi ma tetahi, a ko te tuatoru me Tiati o te Kooti Hupirimi. Kaiwhakawa Tuturu warena ranei,

Pooti ana te Komiti i runga i tenei e 22 nga Ae, e 45 nga No.

Pire Maina.

Tame Parata.—E hiahia ana ahau ki te patai atu ki te Minita mehemea kua whakapuaki korero te Kaitiaki o te Katoa mo runga i tenei Pire, no te mea e pa nui ana tenei Pire ki nga Maori i te takiwa o Kereimauta.

Te Retihana.—Kahore te Kaitiaki o te Katoa i whakapuaki korero mo runga i tenei Pire erangi kua tukuna atu he kupu ki aia, a kei te mohio ia ki te huarahi e whakahaerea nei e te Kawanatanga mo runga i tenei take. Erangi ka ki atu ahau ki te mema na kahore he tangata pai ke atu i te Kaitiaki o te Katoa hei whakahaere i aua whenua, a kei te ata tiakina e ia.

Tame Parata.—Ehara taku i te turaki i tenei Pire i runga i te ngakau riri erangi e turaki ana ahau i runga i nga take a nga tangata nana ahau i Pooti mai. He hiahia hoki taku ki te whakaatu i taku rnahi tiaki e nga take a toku iwi Maori. Ehara anake hoka taku i te tiaki i nga take a toku iwi erangi he whakaaro naku he Pire kino tenei Pire a tera e tau he mate ki etahi atu whenua maina, haunga a matou. Ki taku whakaaro e hara rawa tenei i te Pire tika hei mau mai ki roto i tenei Whare. Kua oti te ki ka tiakina nga take a nga Maori e te Kaitiaki o te Katoa. Na mehemea kahore te Kawanatanga e whakaae ki nga utu i tonoa e te Kaitiaki o te Katoa ma wai e whakatau i muri iho. Tera e tukuna ma tenei Tiati kotahi e whakatau. Ko tona tukunga iho tena. Kahore au e mohio ki te take i kore ai nga mema nana i tautoko i tenei Pire i kore e whakahe ki nga Ateha i mua. Ki taku mohio e tautoko matapo ana nga mema nana i tautoko tenei Pire, kahore i mohio ki ona tikanga erangi kei te kuare noaiho. Ka whakamahara atu ki te Whare, ki te ara mai tetahi raruraru a muri ake nei i runga i te paahitanga o tenei Pire. Ka tau te he ki nga mema nana i tuku mai i tenei Pire kino.

Te Tanapuru.—Heoi te mahi a nga mema Maori he whakatika he ki mai ki te Whare tera e puta mai tetahi raruraru. E hiahia ana ahau kia tino mohio he pehea te ahua o enei raruraru e whakawehiwehi nei ratou i te Whare.

Te Tiamana.—Ehara tenei i te take hei whakamahara ki te Whare.

Tame Parata.—Ki taku whakaaro he mea tika kia whakahe ahau ki tenei Pire, a ki te kitea a muri ake nei i he ahau e pai ana ka tau ano te he ki au. Ki taku whakaaro ehara taku i te whakahe i toku tunga e tu nei ahau hei mema mo tenei Whare. E mahara ana ahau he mea tika ano kia whakahe au ki tenei Pire ara mehemea e mahara ana ahau e he ana. Ko tenei ekore ahau e whakaroa i te Whare i te mea kua puta taku whakahe mo te taha ki nga Maori o nga Motu e rua.

Taiwhanga.—Ka tautoko ahau i nga korero a te mema kua noho nei ki raro. Heoi taku hiahia kia puta mai te ra e tukuna ai e tenei Whare me nga Pakeha katoa tetahi ture pai mo nga Maori. No te mea kahore nga rawa he mana o te iwi Maori i raro i nga ture e hanga ana e te Pakeha. Meake tata nei te haere hemo kai ai nga tamariki Maori i nga tiriti. Mehemea kahore nga mema Maori, e tiaki i nga take a nga Maori no ratou ano te he.

Timi Kara.—Ae ma te Pire whakaora i nga Maori te ora ai.

Taiwhanga. — Kua mea te mema nei ma te Pire whakaora Maori te ora ai. Erangi kahore ana whakaaro e tau ki runga e nga Maori, kei tetahi taha anake. Ko taku hiahia ki te tae tenei Pire ki te Whare o runga ka pai me ka whiua atu e ratou ki waho.

Heoi whakaaetia ana te motini whakaaetia ana hoki te menemana a korerotia tuatorutia ana te Pire.

Pire Whakahaere Taonga Maori.

Te Miterehana.—E te Tumuaki he Pire whakahou kau tenei i tetahi Ture tawhito i whakakorea i te tau 1886. I muri iho i te whakakorenga ka tahi ka kitea he mea tika mei kore e whakakorea, a e meatia ana inaianei kia whakahoutia taua Pire. E tono atu ana ahau ki korerotia tuaruatia tenet Pire.

Tame Parata.—Me whai kupu ahau i runga i tenei Pire. E whakanui ana tenei Pire i te mana o nga kaitiaki o nga tamariki—he whakamana i a ratou ki te hoko ki te riihi me te tuku pehea atu ranei i nga whenua me nga taonga o nga tamariki. Nana i tupono he tangata tika aua kaitiaki heoi kua kore e tau he mate; erangi mehemea he hunga rukeruke aua kaitiaki a kahore he mahara ki nga tamariki kei reira ka tau te mate. E mea ana tenei Pire ko nga moni e riro mai ma nga tamariki me tuku atu ki te Kaitiaki o te Katoa. E te Tumuaki kua whakamatauria taua ture a kihai i pai. He mea raruraru rawa te mahi whakahaere i nga whenua me nga taonga o nga tamariki ina tukuna atu ki te Kaitiaki o te Katoa, a mehemea hoki kua mate nga tangata nana i tuku aua whenua. I runga i enei huarahi me whakahaere nga tikanga i raro i tetahi atu Ture kia ahei te riro o nga moni i te kairiwhi. A ahakoa tono te kairiwhi kia riro i aia te whenua, ma te whakauaua rawa me te nui o te raruraru te riro mai ai ahakoa kua riro mai i aia te whakataunga a te Kooti Whenua Maori i aia e tono ana. Ki taku whakaaro me tuku katoa atu te mana ki te Kooti Whenua Maori kia kore ai e whai tikanga nga kairiwhi ki te tono ki te Kooti Hupirimi. Ko te kairiwhi ki nga whenua o te tangata kua mate a e takoto ana i roto i nga ringa o te kairiwhi me haere tonu ki te Kooti Hupirimi tono ai. Ko tetahi me haere ia ki te Kooti Whenua Maori tono ai i tetahi tiwhikete hei whakaatu ko ia te kairiwhi tika ki nga whenua o tera kua mate ra. Ki taku whakaaro ki te riro mai taua ota i te kairiwhi me kati tonu he take e riro mai ai taua whenua i taua tangata a mutu tonu iho i kona. Ko te tikanga ia e mana nei inaianei me haere taua tangata ki te Kooti Hupirimi tango pukapuka ai me te tuku pukapuka whakaae ka utua nga moni e mau ana i roto i taua pukapuka ka whakahaeretia tikatia aua taonga whenua ranei. E pau ana te moni i runga i enei whakahaerenga ra roto i te Kooti a pau iho te whenua i te utunga i aua moni. Mehemea he nui te whenua kahore he tikanga o enei utu. Erangi mehemea he whenua e toru e wha nei nga eka ka pau katoa i nga utu kua kiia ake nei e ahau a kore kau ake tetahi e toe ma te kairiwhi. Ki taku whakaaro he mea tika kia ata whiriwhiria e nga mema o tenei Whare nga raruraru kua whakahuatia nei e ahau, a kia whakangawaritia iho te ture (ara) kia mana tonu te ota o te Kooti Whenua Maori, a kia kaua e tukuna ano he tono ki te Kooti Hupirimi. E hiahia ana ahau ki te ki atu ki nga mema o tenei Whare e tino mohio ana ahau ki te whakahaere o enei mea, no te mea kua mahi ahau i taua mea. Ekore au e whakaroa i te korerotanga tuarua o tenei Pire. Erangi i mahara ahau he mea tika kia whakamaramatia atu e ahau tenei mea.

Heoi korerotia tuaruatia ana te Pire.

Ture Kooti Whenua Maori.

Timi Kara. — Ki taku whakaaro kahore e tika te rarangi i whakahuatia nei e te Minita Maori. Ehara taku e te mea kia whakaarahia ano he korero mo runga i enei Pire. No te mea he mea tika kia hohoro te tae atu o enei Pire ki te Komiti i whiriwhiria hei whiriwhiri i enei take. Erangi me ki ake ahau mo runga i tenei rarangi e tino he ana. Mehemea i he te mahi a te Kawanatanga i runga i te tuku moni ki nga tangata kihai i whai take ki te whenua, ka mate ko te hunga whai take kihai i tango i nga moni. A he aha te take kia utu ai ratou mo nga pohehe a nga Apiha o te Kawanatanga. Ki taku whakaaro me ata whiriwhiri taua rarangi i mua o te pahitanga o taua rarangi.

Taipua.—E te Tumuaki ahakoa e hiahiatia ana kia tukuna tenei Pire ki te Komiti. Ka korero ahau inaianei mo runga i taua Pire. Ki taku whakaaro ehara i te mahi tika te mahi a te Whare te hanga Pire tonu i ia tau i ia tau mo runga i nga whenua Maori. Mehemea hei painga mo nga Maori nga Pire e hanga nei i ia tau i ia tau katahi ka pai. Erangi e ki ana ahau kihai nga tini Pire nei i hanga hei painga mo nga Maori erangi hei whakaeke i te raruraru hei whakaugawari i nga tikanga hei tango io ratou whenua. Mehemea i tukuna mai aua Pire hei Painga mo te Pakeha raua ; tahi ko te Maori, heoi te mea tika me whakaae i ta nga Maori e tono nei ki a whakaturia nga Komiti Maori me te tuku atu ma ratou e whakahaere i nga take ki nga whenua. Ko taku ki tenei mehemea e tukuna atu ana te mana ki nga Komiti Maori ma ratou e whakahaere i nga take i te tuatahi a i muri iho ka tuku atu ma te Kooti Whenua Maori e whakaoti kua mutu nga raruraru kua pai hoki te mahi a te Kooti me te tino oti. Inaianei e whakawa ana nga Tiati i runga kau i to ratou mohio. Heoi ta ratou mahi he noho i roto i te Kooti he whakarongo ki nga korero a ka tuku i ta ratou whakataunga ahakoa tika ahakoa he ranei. Ko tetahi he kahore he Kooti Motuhake hei tukunga atu mo nga tono a nga Maori mo nga whakawa tuarua tuarua ranei. Heoi hoki te mea nui ki nga Maori.ko o ratou whenua, a kahore ratou e pai kia kite i o ratou whenua e heke atu ana i raro i o ratou waewae i muri iho i enei whakataunga. E mahara ana nga Maori heoi o ratou taonga nui ko o ratou whenua no reira i kore ai ratou e pai ki te tuku i o ratou whenua kia ata whakawakia tuaruatia kia tau tika ai nga whenua katahi ka tika. E tino mohio ana ahau mehemea no nga Pakeha nga whenua Maori kua hanga e ratou etahi ture ngawari etahi ture tika hei whakahaere i nga whenua. Ko tetahi ko te tu a nga Tiati i roto i te Kooti. Ko te Kawauatanga anake to ratou whakawhirinakitanga. Kua araia nga Kaiwhakawa o te Kooti Hupirimi me etahi atu Kaiwhakawa kei tata atu tetahi tangata ki te whakareke i o ratou whakaaro. Otira kihai i peneitia te tikanga ki nga Tiati o te Kooti Whenua Maori. Ka korero ahau i naianei mo runga i te rarangi tua ono (ara) mo runga i nga tikanga e pa ana ki nga moni i tukuna e nga Apiha a te Kawanatanga mo runga i nga whenua Maori. Ki taku whakaaro kua kore aua moni. Ko te Ture hoki tenei o tenei whenua. Ki te nama tetahi tangata i tetahi a ka tarewa tonu taua nama a taea noatia nga tau e ono heoi kua ngaro nga moni a te tangata i tuku nama ra, a kahore he ture e taea ai e ia te tono. Ki taku whakaaro me pera ano hoki nga moni kua titania nei ki runga i te mata o te whenua e nga Apiha a te Kawanatanga. Ehara hoki i nga Maori i haere atu ki te tono i runga i aua tukunga moni katoa e nga Apiha a te Kawanatanga. E mohio ana ahau ko te mahi a aua Apiha i runga i etahi tukunea moni e whai haere ana ratou i nga Maori ki o ratou kainga me te tono ki nga Maori kia tango ratou i te moni. I kite hoki ahau ko nga Apihae manakitia ana e te Kawanatanga ko nga Apiha e whai haere ana i nga Maori ki o ratou kainga ngaherehere, me te akiaki kia tango ratou i te moni, a ko nga Apiha hoko whenua i wehi ki te hoko pera kihai i manaakitia. Ki taku whakaaro kahore e tika kia tono te Kawanatanga kia utua nga moni i tukuna mo runga i nga whenna i te mea kahore ano Ma whaiawakia nga take e te Kooti Whenna Maori. E ki ana hoki ahau me kaua he moni e tukuna mo runga i nga whenna Maori kia oti rano te whakawa e te Kooti. Me ata whakaoti marire nga take ka tahi ka utu ai i nga moni ki nga tangata whai take. Ki taku whakaaro kihai rawa i tika te mahi a te Kawanatanga ki te tuku moni i runga i nga whenua Maori kahore nei ano i whakawakia e te Kooti, (ara) i te wa i utua ai ana moni, a kahore hoki e tika inaianei kia tono kia utua ana moni i tukuna hetia. Otira ka kovero ano ahau i aku whakahe ina tukuna atu ki te Komiti.

Pire Kooti Whenua Maori.

Taiwhanga.—I hanga e te Kawanatanga i te Paramete kua hori nei etahi Pire e torutahi. Kihai i tukuna mai ki tenei Whare erangi i tukuna atu ki tera Whare kia Ta Perereka Witika mana e kokiri ki taua Whare. No te taenga mai ki tenei Whare ka whiriwhiria e nga rangatira Maori a ka tahuri ki te turaki. Ko tetahi o aua Pire he Pire whakakore i te Ture Whakahaere Whenua Maori. Ko te tikanga whakakore i taua Ture he mea kia taea ai te hoko i nga whenna Maori. Mei kore matou e turaki i taua Pire kua wha kua rima ranei nga miriona eka kua pau i muri iho i te mutunga o tera Paremete. I tenei tan kihai i toru anake nga Pire a te Kawanatanga erangi e whitu, erangi ko nga tikanga o enei Pire e whitu ko aua tikanga ano i puta mai i roto i era, (ara) he mea kia riro ai nga whenua o nga Maori. E rua aku Pire i kokiri ai i tera Paramete, (ara) ko te Pire Whakaora Maori me te Pire Whakakore i te Ture Kooti Whenua Maori. Ko aku Pire e rua nga hoariri o nga Pire e toru a tie Kawanatanga, a hinga aku Pire me a te Kawanatanga hoki. Ko taku i hiahia ai kia pera ano hoki nga Pire o tenei Paramete me whawhai aku Pire e rua ki nga Pire e whitu a te Kawanatanga. Ka tahuri ano hoki au ki te turaki i enei Pire a te Kawanatanga me era atu Pire a ratou e pa ana ki nga Maori i roto i te Komiti. A ka pena tonu ahau i te roanga o toku noho i roto i tenei Whare. Ko te take i noho ai matou i konei he whakahaere i nga take i waenga i nga Pakeha i nga Maori. Kahore au e pai ki enei tikanga a te Kawanatanga e hoko nei i nga whenua o nga Maori ki te parenga mo te eka a ka hoko ki te Pakeha mo te £50 me te £100 i te eka. Ko taua tikanga a ratou he muru i nga whenua o nga Maori he muru hoki i nga moni a nga Pakeha. Ki taku whakaaro kua tae tenei ki te wa e whakamutua ai taua mahi. A me tuku ma matou ano e whakahaere o matou whenua. Ma reira hoki te ahei ai matou te hoko whenua ki nga Pakeha powhara kia ora ai a ratou tamariki haunga te tuku atu i nga whenua kia hokona e nga Pakeha whiwhi i te moni me nga mango kai whenua. E tino mohio ana ahau he momou ta matou whawhai i konei. He whakahaere hoki ta matou i nga take Maori, a e hiahia ana ahau kia tukuna mai e te Kawanatanga me te Paramete tetahi huarahi tika kia matou. Ehara ta matou i te mea kia motuhake he ture ma matou penei me a etahi tangata me ta nga nuipepa e korero nei. Ehara ta matou i te mea ma matou anake e whakahaere a matou tikanga erangi koa he tikanga tika ki waenga i ia tangata i ia tangata. Kahore nga mango kai whenua nei e pai kia araia te hoko, a kahore hoki ratou e pai kia tau te whenua ki nga Maori me te hunga rawakore. E hiahia ana ratou kia riro kia horomia nga whenua katoa a nga Maori e ratou. Ka whawhai tonu ahau ki enei Pire ki te kore te Paramete me te Kawanatanga e tuku i aku Pire e rua kia paahi. E whitu nga Pire a te Kawanatanga, a ahakoa e whitu rau a ratou Pire, ka tahuri ahau ki te turaki, ki te kore e tukuna kia paahi aku Pire e rua. Kahore aku hiahia kia paahi aku Pire i nga Whare e rua. Erangi e hiahia ana ahau kia paahi taku Pire Whakaora Maori i roto i tenei Whare anake. Ki taku whakaaro he mea pai mo Niu Tireni kia hohoro tonu te whakakore atu i te Tore Kooti Whenua Maori (ara) mo te hunga rawakore nei m te Maori. Kahore he korero ke atu aku i tenei na. Ekore ahau e turaki i nga Pire a te Kawanatanga ki te tukua aku hoki kia paahi.

Pire Taiepa.

Tame Parata.—Tena pea he taiepa taua Taiepa kei waenganui i te Pakeha rue te Maori ki waenga ranei i nga Maori anake. Ko te Ture Taiepa e mana nei i naianei e whakaatu ana i te ahua o te taiepa hipi me te taiepa kau, a meheniea e paahi ana tenei Ture i runga i tona ahua o naianei tera e puta he raruraru a muri ake nei. Mehemea hoki e whakaturia ana e tetahi hunga tokorua tetahi taiepa waea whakataratara a he hipi ta tetahi o raua kei runga i taua paamu a ki te tomo atu aua hipi ki runga i te paamu o tona hoa ekore taua hoa ona e ahei te whiu i nga hipi ki te pauna no te mea he taiepa taua taiepa i runga i nga tikanga o te Ture. I te mea e whakahaerea ana taua Ture e te Komiti whakahaere tikanga kararehe e hiahia ana ahau kia whiriwhiria e ratou te mataratanga o tetahi waea i tetahi. Ko te Ture e mana nei i naianei e mea ana kia whitu nga waea mo te taiepa, a he taiepa tena ekore e puta te hipi me te kau ki waho.

Heoi korerotia tuaruatia ana te Pire, a tukuna atu ana ki te Komiti Whakahaere Tikanga mo nga Kararehe.