Nga Korero Paramete: 1886-1890

Nga Whenua O Papati Pei

Nga Whenua O Papati Pei.

Taiwhanga.—Taku patai atu tenei ki te Kawanatanga mehemea ka whakaaturia mai e te Minita Maori ki te Whare,—(1.) Mehemea e tika ana nga ki nei i tonoa nga Maori whai take ki Pakowhai Poraka, ki Maraetaha, me etahi atu poraka whenua i Papati Pei kia tuku huhua kore i a ratou hea katoa i roto i aua poraka kia te Riihi raua ko Wi Pere hei tiaki ma taua hunga; (2) mehemea kua hokona e te Riihi me Wi Pere te nuinga o Maraetaha Poraka kia Teonehana mo nga moni e £3,000 a kua puritia e raua aua moni; (3) mehemea kua hokona e te Riihi raua ko Wi Pere a Pakowhai Poraka kua oti ake nei te mokete ki te Peeke o Niu Tireni mo nga moni £15,000, a kore rawa nga Maori i whai take i whiwhi ki te hikipene kotahi i a te Riihi raua ko Wi Pere? (4.) Mehemea ka pera te whakahaere a te Kawanatanga me te whakahaere i te keehi a Poaka tahi me te Waari, i runga i te awhina i nga Maori ki te moni kia ahei ai te mahi i tetahi huarahi e hoki mai ai aua whenua e whiua ai ranei nga Kaitiaki? (5.) Mehemea ka awhina te Kawanatanga i nga Maori i runga i tenei i tena huarahi ranei.

Te Miterehana.—E kore e ahei e ahau te ki atu ki te mema na mehemea no te tau 1879, i whakahaerengia ai te whakahaere tuatahi e mau ra i te patai tuatahi. Erangi ki taku mohio ki te korero mai a nga Maori, he mea tono ratou kia tukuna o ratou whenua i runga i te mea kahore he utu he whakaeanga ranei i runga i nga <?> roto i te kamupani. I rongo ahau kua hokona tetahi wahi o taua whenua kia Teonehona mo nga moni e £3,000 a i utua aua moni ki a Wi Pere me te Riihi i runga i te tikanga tiaki mo nga Maori, a me hoatu ma nga Maori kia ono paiheneti mo te tau mo aua moni. Akuanei i te kitenga a te Riihi e tukuna ana te patai nei ka waea mai ki ahau e nga korero i raro iho nei:—

"Akarana, 2 Hurae, 1890.

"Mo te patai a Taiwhauga: Ka nui toku hiahia kia whakaturia tetahi komiti hei whiriwhiri me te tuku ripoata. E haere atu ana ahau ki Poneke a tenei wiki e haere ake nei. Kahore i puritia e ahau me Wi Pere etahi moni mo Pakowhai mo etahi atu poraka Maori ranei. Kei te mohio ano nga Maori ki te whakapunga o aua moni me to ratou whakaae ano. I pau ano hoki aku moni i runga

"Na Te Riihi.

"Ki te Minita Maori."

Na mo runga i te patai e pataia nei mehemea i hokona e te Riihi a Pakowhai Poraka kua oti noa ake nei te mokete ki te Peeke o Niu Tireni mo nga moni £15,000 e kore eahei e ahau te utu atu, ki taku mohio kahore ano i hokona taua Poraka. Erangi i hokona i tukuna ranei ki te Kamupani Whenua o te Tai Rawhiti a na ratou i mokete ki te Peeke o Niu Tireni a kei a ratou taua Poraka i naianei. Kahore au e mohio mehemea i pa atu nga Maori ki tetahi roia i mua o ta ratou whakaekenga i ta ratou keehi. Erangi ki taku titiro atu kua tukuna kuare tia atu o ratou paanga katoa tannga ki Pakowhai Poraka erangi ki etahi atu ano hoki pea a kahore he kapa i riro i a ratou. A kei te puritia te whenua i naianei i runga i te ture Tapae Whenua a kahore ahau e mohio me pehea ranei he awhina ma te Kawanatanga i nga Maori i runga i enei take. Kua kiia ake nei hoki e ahau ki te Whare kua tae ahau ki taua takiwa hei whakamatau mehemea e taea e te Kawanatanga te hoko i taua whenua i runga i te utu e taea ai e ratou te whakahoki mai ano i a ratou moni. Me te rahui i etahi wahi mo nga Maori. Erangi kua kitea e kore rawa e taea tenei whakaaro. Ko nga moni i tonoa mo taua whenua he nui rawa a e kore e wini te Kawanatanga ina hokoa e ratou ahakoa kahore i rahuitia tetahi wahi mo nga Maori.