Nga Korero Paramete: 1886-1890

Wenerei, te 26 Hune, 1889

Wenerei, te 26 Hune, 1889.

Rahui Maori I Te Muka.

Tame Parata.—Ka patai ki te Minita Maori, Ko awhea tuku atu tetahi kai ruri ki te wehe wehe i nga rahui a nga Maori i Temuka, me te ruri hoki i nga wahi tapu, nga rauwiri tuna me nga kainga a nga Maori i taua takiwa? Me whakamarama ano e ia te take o tenei patai. I te nohonga o te Kooti Whenua Maori ki reira i te tau 1887, ka whiriwhiria he Komiti hei whakahaere i tetahi wahi whenua ko Waiteruaiti te ingoa. A i runga i te taringa roatanga o te kai ruri ka retia tetahi wahi o taua whenua e etahi taugata, whakatika ana taua Komiti ki te pana i nga Pakeha i runga i ta ratou whakaaro na nga Maori katoa taua whenua. Tupu ake ana te raruraru i waenga o nga Maori me nga Pakeha kua tango reti mo taua wahi ra. Mau ana etahi o nga Maori ki te whareherehere, kaore rawa he take. Tetahi mea raruraru ko te kainga ko Te Waipopo kei taua wahi ra ano. Na ko tenei, i wehea e Te Matara hei rahui Maori i mua, poua iho he pou ki nga rohe e ia. Muri iho, tangohia ana e te Karauna e ruatekau eka. Ahakoa i meatia e Te Matara kia hoatu ki nga Maori te taha ki te wai, kua kore ratou e puta atu ki te taha wai inaianei i te mea kua tangohia aua eka ra. Mehemea ka tuturu te tango i aua eka e korero tia ra, ka tino riro atu nga tini whare me nga mahinga kai me era atu mea a nga tangata. A ahakoa i tino whakaae te Kooti ka tere te tuku mai i te kai ruri. Kua pahure te rua tau inaianei kaore ano te kai ruri kia tae atu;a he nui te raruraru. Kei te pouri rawa nga Maori me te mahara penei, na te Kawanatanga te he i mate ai ratou. Ki tana tino hiahia, me whakaaro nui te Minita Maori: me hohoro tana whaka ora i aua Maori, i te mea hoki, kei te he rawa atu ratou inaianei. Tera e whakatika te mema mo Karatitone kei te pono enei korero.

Te Miterehana.—Kua huri huri noa atu te Kawanatanga i tenei mea, a kei te whakatakoto tikanga inaianei kia whakaotia nga ruri wehewehe o nga rahui katoa o Te Waipounamu. Inaianei kei te mahi te kai ruri i Waimate, a ki te oti a reira, ka tonoa atu taua tangata kia haere ki te takiwa e pataia nei ki te whakaoti i tenei wahi.

Te Pawuru.

Taiwhanga. — Patai ana ki te Minita o nga Ture mehemea ka mahi te Kawanatanga kia mauria mai a Pawuru te roia i oma atu i Akarana ki te kawhaki i te moni nui a Taurau Kukupa me etahi rangatira? Ka toru nga nohonga Paremete e whakaara ana ia i tenei patai. A e tino inoi ana ia kia whakaarohia tenei mea e te Kawanatanga. I tenei tau kua hori ake nei, ka rongo ia, e haere ana te Minita o nga Ture ki Merapane, tuhi reta ana ia ki taua Minita kia patai atu ia ki te Hekeretari o tera koroni, mei kore e taea te mau mai i taua roia ra. A i tuhi reta ano ia ki te Minita mo nga Ture i Merapane, whakahokia mai ana, kua patai ia ki te haihana o nga pirihimana, a kua ki mai tera, kei te mate tonu taua tangata ra. A tenei tana reta whakahoki mai.

"Tari Ture Karauna,
"Merapane, 4 Aperira, 1889.

"E Hoa,—Kua tohutohu mai te Minita o nga Ture kia whakaaetia atu te taenga mai o to reta o te 5 Maehe, he patai mai nau ki te ahua ora o Pawuru roia. Tenei te ripoata o te tari o nga Pirihimana a kua tukua atu hei mohiotanga mau.—Na to hoa,

" B. C. Harimana,

"Hekeretari."

"Tari Pirihimana,

"Merapane, 2 Aperira, 1889.

"Mo runga mo C. R. Pawuru.

"E whai honore ana ahau ki te whakaatu kei te huarahi ki Turaka te whare o taua tangata. I kite tonu ahau i taua tangata i tenei ra, a i toku nei mohio, he nui te mate o taua tangata. E hara i te mea kei roto i tona moenga e takoto ana, erangi e kore ia e kaha kia puta ki wako o tona ruma.

"Tamati Nikitini,

"Haihana."

Ko tenei keehi e rite ana ki nga keehi e rua o tera tau: e rua nga tamariki a nga tangata rawakore tokorua i mauria ki te whareherehere mo te Tahaetanga i etahi mea moroiti noaiho; a no te whakapaenga ki te tama a tetahi tangata whai rawa mo tetahi tino hara nui, whakakahoretia taua hara. Ko taua tangata nei ko Pawuru, he roia a koia hoki te Tumuaki o nga Tiati o te Kawanatanga o Whiti, imua. Koinei pea te take i ora ai taua tangata. Ko tenei kua pa he mate ki nga rangatira Maori i runga i te mahi tahae a taua roia, koia te take e mahara ana ia, me whakahaere taua tangata i raro i te Ture ona ritenga.

Te Pakuha.—Ki tana whakaaro, kua hoki te patai a taua mema e ia ano, inahoki e wkakaatu mai ana ia, i tukua taua take ki nga Pirihimana o Wikitoria, ki mai ana ratou, e kore e ahei te tuku mai ia Pawuru i runga i te ahua hauarea. A kaore te Kawanatanga e kaha ki te whakahaere i tenei mea, erangi kia tae mai he kupu hou i tawahi, katahi ra ano.

Nga Pitihana Maori.

I runga i te motini a Te Miterehana, whakaaetia ana, Ko nga pitihana katoa e pa ana ki te Iwi Maori, kihai i oti i tera tau, me pare atu ki te Komiti Tikanga Maori.