Nga Korero Paramete: 1886-1890

Paraire, te 14 o Okotopa, 1887

Paraire, te 14 o Okotopa, 1887.

Te Pawuru Roia.

Hirini Taiwhanga.—I patai ki te Minita mo nga Whakawa. E pehea ana te whakaaro o te Kawanatanga mo Pawuru te Roia i oma i Akarana, He Kaiwhakawa taua tangata i mua no te Kooti Hupirimi i runga i tetahi motu, erangi no naia tata nei ka haere mai ki Nuitereni a riro atu ana i aia nga moni £1,000 a nga Maori, a haere ana ki Merepona. I tukuna he warati hopu mona e te Pirimia e te Taute a hopukia ana ia i Merepona, Otira i pangia taua tangata e te mate a kihai i ahei te mau mai ki Akarana, i timata taua mate i te 23 o nga ra of Nowema a kahore ano ia i ora. E wha nga marama o te pirihimana i tonoa hei mau mai i aia e noho ana i Merepono heoi kau mai ana. E hiahia ana ia kia mohio kei te peheatia e Pawuru aua moni kei te pewhea hoki te whakaaro o te Kawanatanga mo runga i taua mea.

Te Pakuha tana kupu whakahoki mai kei te noho peere a Pawuru inaianei i runga, i enei moni e £400 mana e £400 ma Hiriri me haere mai ia ki te Kooti me ka karangatia ia. Kua ki mai te Takutu a te Kawanatanga i Merepona, he rumatiki he mate ngakau. te mate o Pawuru, a tera e whakanuia tona mate mehemea ka mauria mai i aia e mate nei ki Nui Tireni, ekore e taea te ki awhea ranei ahua pai ai tona mate e taea ai ia te mau mai Otira ka tuku kupu mai nga pirihimana o Merepona ki nga pirihimana i Akarana a hea ia taea ai te mau mai.

Te Mahi Patu Kekeno.

Tame Parata.—E patai ana ahau ki te Minita mo nga Mahi Moana e pewhea ana ana whakaaro mo runga i te mahi patu i nga kekeno poka ke i ta te Ture, e whakaarohia ana hoki kei te pera te mahi i nga Akarana me Kemara motu. E hiahia ana ahau ki te whakamarama i te take o taku patai no te mea e whakaaro ana ahau he mea nui tenei mea ki nga Maori me nga hawhe-kaihe o te Waipounarau, kei te mohio ano hoki te whare no naia tata ake nei ano i pahitia ai e te whare tetahi Pire hei tiaki i nga kekeno i runga i etahi motu i Nui Tireni. I te rongonga o nga Maori kua pahitia taua Ture ka whakamana e ratou a kei te mau tonu ta ratou whakamana i taua Ture tae-noa mai ki tenei wa. I kite au i roto i nga nuipepa o te Taite nei kua tae tetahi kaipuke o Niu Tireni ki Merepona, ko nga utanga o runga he peha kekeno i tae nga peha ki te 160 a kiia ana i tae taua Kaipuke ki te Kemara motu tetahi o nga motu kua whakahuatia ake nei. Mehemea he tika aua korero kua takahia tonutia taua Ture i te tuatahi e nga pakeha tonu nana ihanga.

Meiha Atikini—Tana kupu whakahoki i mea kei te whiriwhiria taua mea e te Kawanatanga a ki te taea te whiu te tangata nana i takahi i te Ture ka ki atu au ki te rangatira na ka peratia taua tangata e te Kawanatanga.

Te Motini a Timi Kara kia Whakakotahitia Te Ture Mo Nga Iwi

E Rua.

Ko TIMI KARA—

Ka Motini—Ki te whakaaro o tenei Whare:—

1. Ko te mea tino pai kia whakahohorotia tenei ahua mehemea ka taea, ara kia whakakahoretia nga ritenga katoa e tau wehewehe ana i nga tangata e noho nei i Niu Tireni ara metiemea ka marama, ka ahei te pera i runga i te hanganga ture me nga whakahaerenga hoki.
2. Me hanga a tatou Ture Pukapuka o nga Tari aha ranei, hei ahua whakakotahi i nga iwi e rua, kaua e mahi te ahua o enei mea hei wehewehe hei whaka tangata ke ia ratou.
3. Ko te mea tino tika ia mehemea ka taea, me whakahaere kia kotahi tonu te ritenga nio nga tangata katoa o tenei koroni i runga i nga ture e pa ana ki nga rawa, ki nga taonga, ki nga mana, me a ratou mea katoa.
4. A he mea tino tika kia whiriwhiria he Komiti i roto i nga Mema o tenei Whare a me whai mana ratou kia rapu tahi kia maid tahi ki tetahi Komiti whiriwhiria o te Whare o runga (mehemea ka whakaturia he Komiti pera) hei whakaaro i nga tikanga marama e kotahi tonu ai e rite tonu ana mo nga iwi e rua o Niu Tireni, a kia whakakahoretia katoatia nga mea e tau arai he ana, e whaka tangata ke ana ia ratou.

I runga i nga ture o te Whare kihai i watea he takiwa hei korero i tenei motini.

Te Motini A Meihana Atikini
Kia Whakanekehia Te Paremete Mo Te Rua Wiki.

Hirini Taiwhanga.—E te Tumuaki i tonoa mai ahau ki konei e te iwi Maori ki te tono atu ki te Whare kia hanga he Ture pai mo nga iwi e rua i Niu Tireni, ka rua te kau nga tau o nga Maori e hiahia ano kia mohio awhea koutou hanga ai i nga Ture pai mo tenei whenua, kei te whawhai koutou inaianei, e whawhai ana te taha turaki ki te Kawanatanga, me te Kawanatanga ki te taha turaki, heoi e hiahia ana nga Maori kia mohio ratou a whea koutou hanga ai i nga Ture pai mo ratou, E mea ana ratou ki te kore e taea e koutou te hanga he aha te tukuna mai ai ma matou e hanga? I ki mai nga Maori ki au i mua he Ture kino nga Ture Pakeha, E ki ana hoki te iwi o Tawhiao me nga Maori katoa he Ture kino nga Ture Pakeha, ko au ia e mea ana he Ture pai nga Ture Pakeha, Kahore he iwi o te ao e rite ana te pai o nga Ture ki nga Ture o Ingarangi, Otira heoi te mea e hiahiatia ana he tangata pai hei whakahaere pai mo nga Maori me nga Pakeha, mo nga whenua Maori ia te mea i tino hiahiatia ai, ko to matou raruraru nui hoki i konei ko nga whenua, ko te take nui rawa hoki tenei o Niu Tireni, ki te kore e whakakorea enei Ture e mana nei i naianei mo runga i nga whenua ekore e taea te whakakore i nga raruraru i waenganui i te Maori me te pakeha, na konei nga Maori i tono mai ai i au ki konei kia inoi atu ki tenei Whare kia hanga he Ture pai a muri ake nei, na kua tae mai nei au ki te hanga Ture ma ratou.