Nga Korero Paramete: 1886-1890

Turei, te 29 o Hurae, 1890

Turei, te 29 o Hurae, 1890.

Te Mate Ngerengere, Tuwhenua, Puhipuhi.

Te Ropiha patai ana mehemea ka pai te Kawanatanga ki te whakatakoto ki te aroaro o te Whare te ripoata a Takuta Tinita mo te paanga o taua mate ki nga tangata Maori o Rotorua? E hara i te mea kei Rotorua anake taua tu mate, erangi kei etahi atu wahi ano kei te pito ki raro o te motu nei, a notemea pea kei te pito ki raro e ngau haere ana koia pea i whakahaweatia ai, Otiia e tino tika ana kia ata whakaarohia tenei mea kei nui haere te rongo ki tawahi a ka kino te ingoa o tenei motu ki era koroni me Ingarangi hoki. A ko te mea pai me kimi te Kawanatanga i tetahi Takuta tino mohio ki tenei mate, ara ko Takuta Pekewara, ko Takuta Karorana o Akarana. E kore e nui te moni e pau, a tera e tau te mauri mehemea ka kimihia nga ritenga o tenei mea.

Te Hirope kua utua tetahi patai penei ano i enei rangi kua hori ake nei, me tana whakaatu atu i reira, kua taki tahi haere tenei mate; tera i mua, he nui noa atu. Kua tae mai tetahi ripoata ia Takuta Tinita erangi kaore ano kia whai taima ia ki te titiro; taihoa ka homai e ia ki te tepu o te Whare. Engari kaore he mate penei i te takiwa o Rotorua inaianei.

Nga Rahui Whakanohonoho Tai Hauauru.

I runga i te motini a Hoani Taipua, i whakaaetia kia whakatakototia ki te aroaro o tenei Whare: (1.) He ritaana e whakaatu ana i nga riihi katoa haunga nga riihi kua whakamana, kei te takiwa o te Tai Hauauru kua whakaitia nga moni reti, ara kua whakangawaritia e te Kai Tiaki o te katoa, a i raro i te mana o tewhea Ture mehemea tera he ture, i whakahokia iho ai. (2.) He ritaana e whakaatu ana i nga moni riihi i whakaritea kia utua i raro i nga whakahaerenga mo te riihitanga o aua rahui, me te moni reti kua whakaitia, te ahua o te mahi i whakaitia ai a no raro i te mana o tewhea Ture enei whakahaere. (3.) He ritaana e whakaatu ana i nga riihi katoa e takoto nama ana te moni reti, a no raro i te mana o tewhea Ture i whakaroaina nga whakahaere e te Kai Tiaki, i kore ai e tahuri ki te whiu i aua kai riihi kia whakaeangia e ratou aua nama.

I runga i te motini a Hoani Taipua i whakaaetia kia homai ki te aroaro o tenei Whare tetahi ritaana hei whakaatu ko ewhea riihi o te Tai Hauauru o tenei motu kua whakahaerea i raro i te tekiona 7 o "Te Ture Whakanohonoho Rahui o Te Tai Hauauru Ture Whakatikatika, 1887," nga ingoa o nga kai riihi, nga ritenga o nga riihi me nga moni e utua ana i raro i nga riihi tawhito me nga mea hou, nga ingoa o nga kaiwhiriwhiri, nga moni i pau i runga i te mahi apitereihana, a ma wai e utu aua moni.