Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1900

Nga Maori Whenua-Kore

Nga Maori Whenua-Kore.

Hone Heke (mema Maori mo te Tai Tokerau).— Ka patai ahau ki te Minita Maori, Mehemea ka rapua e ia nga ingoa o nga Maori whenua-kore katoa i te Motu o Aotearoa, ara, nga Maori i whenua-koretia i runga i te raupatu a te Kawanatanga, a i runga ano hoki i te keremetanga a te Karauna i etahi whenua i te pito ki te Tai Tokerau, e kiia nei he "whenua toenga"? Tera tetahi pukapuka i whakatakotoria e te Pirimia ki runga ki te teepu o te Whare i tera rangi ake, e whakaatu ana e 3,617, nga ingoa o nga Maori whenua-kore o Waikato, 3,617—he tangata e kiia ana i murua o ratou whenua i runga i te raupatu a te Kawanatanga, i whenua-koretia ai ratou. Na e mohio ana ahau tera atu ano etahi Maori o era atu iwi i roto i te koroni nei i whenua-koretia i runga i taua tikanga nei ano, a tera ano hoki etahi Maori i te pito ki te Tai Tokerau i whenua-koretia i te mahi a te Karauna ki te kereme i nga whenua toenga katoa. Kaati, e tumanako ana ahau tera e taea e te Kawanatanga te wkakaaro nga tangata e noho mate ana i runga i aua tu ahua.

Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori).—Kua takoto te whakaaro a te Kawanatanga kia uiuia, kia rapua tikatia nga ingoa o nga Maori whenua-kore katoa puta noa i te koroni, e kore te Kawanatanga e whakaaro ki te takiwa kotahi anake, engari ahakoa kei te whea takiwa o te koroni nei, ki te kitea kua whenua-koretia etahi Maori i runga i aua huarahi mate kua korerotia ake nei e te mema honore, heoi ki te te whakaaro a te Kawanatanga e tika ana kia tahuri te koroni ki te whakaora i aua mate e peehi nei i aua tangata. E mohiotia ana he maha nga tangata i murua o ratou whenua e te raupatu a te Kawanatanga, a page 33i etahi wahi hoki o te koroni i murua i runga i te tangohanga a te koroni i nga "whenua toenga" i korerotia nei. Engari kua tuturu te whakaaro a te Kawanatanga kia ata mahia tikatia taua take, kia kore atu ai te kore whenua o etahi o nga Maori, notemea kaore rawa e pai tera ahua kia waiho hei ahua tuturu mo etahi Maori.

Hone Heke.—Me pewhea ra te whakahaere o te huarahi e uiuia ai tenei putake?

Timi Kara (Mr. Carroll).—Kua korero te mema honore mo tetahi rarangi ingoa i whakatakotoria ki runga ki te teepu i mua ake nei. Kaati, ko tena whakaaturanga mai na nga Maori ake i whakaaro, a ka pai noa atu matou ki te tango i nga whakaaturanga mai a nga iwi Maori o ia wahi o te koroni. Ko aua whakaaturanga mai ma tetahi apiha a te Kawanatanga e tirotiro e whakatika. Tera pea te Kawanatanga e tono atu ki nga Kai-Whakawa Hara, ki nga Tiati ranei o te Kooti Whenua Maori, ki etahi atu apiha ranei a te Kawanatanga e noho ana i tena wahi i tena wahi o te koroni, ma ratou e whakahaere nga uiuinga e tika ana.