Publicly accessible
URL: http://nzetc.victoria.ac.nz/collections.html
Copyright 2008, by Victoria University of Wellington
All unambiguous end-of-line hyphens have been removed, and the trailing part of a word has been joined to the preceding line.
Some keywords in the header are a local Electronic Text Collection scheme to aid in establishing analytical groupings.
Ko te tuatahi o nga huihuinga o te tekau ma wha o nga Paramete o Niu Tireni, i whakatuwheratia e te Kawana i tenei ra, a pai ana ia ki te whakapuaki i tenei—
He pono toku koa moku ka tutataki nei ano ki a koutou e noho huihui nei i roto i Paramete. Ko oku whakaaro i whakamoemiti ai ahau ki to koutou koroni i era tau kua tika tonu, inahoki kua kaha rawa te tupu haere me te ora haere o te iwi, a nui atu toku koa i toku kitenga i tenei ahua, a, i runga i aku kimihanga me nga mohiotanga kua tae mai ki au, kua kaha rawa toku whakapono ki te nui o nga rawa me te manawa ora o tenei koroni.
I muri iho i tera tuunga o te Paremete he maha nga takiwa o tenei koroni i haerea e au, a ka nui toku koa mo te nui o te ora o nga hunga katoa. Kei te whiwhi nga tangata tiaki kararehe me nga tangata mahi paamu, kei te tupu haere nga mahi katoa, kei te nui he mahi ma nga kai-mahi, a kei te nui ake te utu mo ratou i te utu e hoatu ana ki nga kaimahi o etahi atu whenua o te ao, a kua nui rawa te tupu o te mahi keri koura.
He nui te pouri i pa ki nga iwi nunui o te ao i te rongonga ka whano ka kohurutia te Piriniha o Weera. Nui atu te koa o nga iwi o Niu Tireni i te oranga o taua Piriniha Rangatira, a tukua atu ana e ahau nga mihi a nga iwi o tenei koroni mo tona oranga, a pai atu nga kupu whakahoki mai.
I muri iho i tera tuunga o te Paremete kua riiwhitia etahi Minita, ara, ko te
Ko te
Kua tino whakakitea te piri pono me te aroha o nga iwi o Niu Tireni ki to
tatou
I runga i te nui me te roa o taua whawhai, e wha nga ope hoia o muri i te ope tuatahi kua tukua atu e tenei koroni ki Awherika ki reira whawhai ai hapai ai i te tika me te ora mo te taha ki era o tatou whanaunga e pehia kinotia ana, a ki te ara mai ano he take kei te noho whakaae tenei koroni ki te tuku atu ano i etahi ope hoia maha atu i o te tuatahi.
I runga i te whakaaro i oho topu ake i te iwi o tenei koroni a i pa kaha ki a
ratou, kua ata tangohia e ratou ki a ratou tetahi taha o nga taumahatanga o
te
He oranga ngakau te rongonga kei te whakamoemititia ta tatou mahi, me nga whakaaro i puta ai taua mahi, e o tatou whanaunga i tawahi o te moana.
Ko te whakaarahanga me te whakawhiwhinga ki te pu me era atu mea e tika ana mo te whawhai o tetahi o nga ope hoia, i runga i te ritenga hoatu noa atu, ara, kaua te Kawanatanga o Ingarangi me te Kawanatanga o tenei koroni e utu i taua ope, me te tukunga peratanga atu ano hoki o tetahi atu ope hoia i muri iho, heoi kau nga moni Kawanatanga e pau ko te utu anake o nga kaipuke nana i whakawhiti ki rawahi, he mea ena e tika ana hei whakamanamanatanga ma tenei koroni, a he tohu ena e whakaatu ana i te kaha, i te nui, me te mau tonu, o te piri pono o tenei koroni.
Nui atu te toa me te maia o te haere a nga hoia o Niu Tireni e whawhai mai nei i Awherika, a kaha atu ratou ki te hapai i nga rongo tawhito mo te toa o to tatou iwi, a kua na ratou i kitea ai, ahakoa te tawhiti me te rereke o tenei motu i te Whenua-matua, kei te mau tonu to tatou toa ki te whawhai, kei te mau tonu te maia o nga tangata o konei, a kaore ano i heke te tupu o to tatou iwi. Kua puta te rongo o to tatou koroni i a tatou hoia e whawhai mai nei i nga mania koraha o Awherika, a kua whiwhi ratou i nga kupu whakapai mo ratou a te tangata ingoa nui, ara, a te Tumuaki Tianara, me era atu tianara i raro i a ia, a e tika ana tatou kia manaaki i a tatou hoia, pera me ratou kua whiwhi nei i a tatou kupu whakapai.
I te karangatanga a te
Nui atu te pouri o te iwi Maori i te korenga kaore i taea te whakamana o to
ratou hiahia kia tukuna he ope hoia Maori ki Awherika. Engari kua puta i a
ratou te kaha o to ratou piri pono ki te Kuini i te nui o a ratou moni i
hoatu ai ki nga kohikohinga moni i whakahaerea hei hapai i te mana o te
I pa tetahi pouritanga ki te iwi i runga i te tukunga atu a Ingarangi i tona
mana i Hamoa ki a Tiamana, otira kei te tumanako ahau tera ano etahi painga,
hei utu mo taua tukunga, e puta ki Ingarangi i te hoatutanga ki a ia te mana
o etahi atu motu. Engari e tino mohio ana ahau he mea ata whiriwhiri marire
taua tukunga o Hamoa, a i marama te kite a nga tangata nana taua mahi koia
tera te huarahi e puta ai he painga ki te
Ki te whakaaro o aku Minita he mea tino nui mo te
Ko te whakaaro kia whakakotahitia te Kawanatanga o nga Koroni o Atareiria i
naia tata nei he mea tera e pa nui ana ki Niu Tireni; a, ahakoa te mahara o
aku Minita ehara tenei i te wa tika hei
I runga i te nui whakaharahara o te mate kai kua pa ki Inia
Kua pa tetahi aitua nui whakaharahara ki te Taone o
Ka whakatakotoria atu ki o koutou aroaro nga pukapuka rarangi moni mo tenei tau, he mea hanga marire i runga i te ata whakaaro kia whakapaua tikatia nga moni ki runga ki nga mea e tika ana mo nga mahi a te iwi. Mo runga i nga hoia arai i te hoariri me nga pa tiaki i nga taunga kaipuke i nga moni i pau i te tukunga atu me te whakaritenga i etahi o mo nga ope hoia, me te hanganga i nga pa whawhai kia ora pai te tu, tena pea kua kite koutou, tera e nui nga moni hei whakarite ma koutou e ea ai aua raruraru.
I runga i te nui o te tupu haere o nga mahi a o tatou reriwe e tika ana kia wehea etahi moni i roto i nga rarangi moni hei whakarite i nga moni e whakapaua ana i runga i nga mahi e tupu mai ai he hua. Inahoki ko nga moni e matau ana te whakapau ki runga ki nga reriwe tera e nuku ke atu te hokinga mai, i te mea ma aua moni i whakapaua ra e nui haere ai nga hua o nga reriwe, na reira kua kite aku Minita ka taea e ratou te whakangawari rawa iho o nga utu tikiti tangata me nga utu harihari taonga. He oranga ngakau mo koutou i te mea tenei ka whakaaturia ki a koutou kei te nui haere tonu te tupu o nga moni e hua mai ana ki a tatou i runga i nga taake, ara, e rahi noa atu ana hei whakarite i nga raruraru o tenei wa, ahakoa te homaitanga o etahi mahi hou hei whakaea ma aua moni.
I te mea he wa tenei e puta nui ana te ora ki nga wahi katoa o te koroni ka tika kia ata whakaarohia i naianei te aronga o nga taake. He pono na te kaha rawa o te haere o nga mahi hokohoko taonga i nui rawa ai te hua mai o nga taake e kohikohia ana i runga i aua taonga. E tumanako ana ahau tera e whakaarohia tatatia e koutou te aronga o aua taake, me te kimi ano i etahi huarahi e whakamamatia ake ai nga taake e kohia ana e nga Katimauta i runga i nga kai me nga mea e ora ai te tangata.
Kua tae mai tetahi mate ahua uruta ki nga Koroni o Atareiria, a tera koutou e
whakapai mai mo nga tikanga e whakahaerea ana hei arai atu i taua mate kei
tae mai ki Niu
Ka nui te pai kua puta mai i runga i te mahi hoko whenua hei whakanohonoho
puputu i nga tangata ki runga ki aua
Na nga moni iti nei te itareti i tukuna nei ki nga tangata noho whenua, i
runga i nga tikanga o
He nui rawa te pai kua tau ki nga kaumatua rawakore i runga i te whakaputanga penihana ki a ratou. I nui ke te moni i pau i runga i taua tikanga i nga moni i maharatia ai i te tuatahi, i te mea ra kaore i taea te rapu katoa mai i taua wa nga take e puta haere mai i enei wa; engari kei te taea ano te utu haere aua moni penihana, a e mahara ana aku Minita he mea pai ano mo te iwi kia whai mana tonu taua ture.
Tera koutou e koa i te mea kua oti i naianei te tautohe i waenganui i te
Kawanatanga me te
I runga ano i te whakaritenga o nga hiahia o te iwi kua nui haere nga mahi a
te Kawanatanga. I runga hoki i te tupu haere o te iwi kua
He wa tika tenei mo tatou kia mahi ture whakahaere mo a tatou taone kei puputu rawa te noho o nga tangata, a me rapu he tikanga i runga ia i nga matauranga hou e kitea ana i tenei wa.
Tetahi putake nui e mahara ana aku Minita kia mahia kahatia ko nga taonga e puta ake ana i te koroni, kia pai kia tere hoki nga tima e uta atu ana i aua taonga ki era atu wahi o te ao, me te mahara o aku Minita kia rapua atu he wahi hou hei tukunga atu mo nga taonga kia taea paitia ai te hokohoko atu.
Ko te
I runga i nga mahi o enei tau kua hori ake nei e kitea ana he mea tika kia
whakatikaina kia whakatoputia hoki nga ture e pa ana ki nga tangata
kaima
Ko nga matauranga e puta hou mai ana i runga i te whawhai i Awherika e ata
whakaarohia ana ano e aku Minita, a he nui te moni kua pau i runga i te
whakatokomahatanga i nga ropu Waranatia, me te hokonga pu, paura hoki, me
Na i runga hoki i te ahua o aua mahi e mahia mai nei, me te rereke o nga tikanga o tenei wa, e tika ana kia whakatikaina nga ture Arai Taua a te Haoriri, a ka tukuna atu ki a koutou he Pire mo runga mo aua putake.
E whai tikanga ana hoki kia ata whakaarohia e koutou mehemea e taea ranei te whakatu he ope hoia hei tautoko atu i te Kawanatanga o Ingarangi hei tiaki ano hoki i te koroni, i runga ano ra ia i ona tikanga e taea ana te whakarite i waenganui i te Kawanatanga o Ingarangi me tenei koroni.
Kaore i te tino pai tenei tu kawanatanga takiwa e mana mai nei. E whai tikanga ana kia ruarua iho nga kawanatanga takiwa, kia kaha atu te mana o aua kawanatanga takiwa, kia tino tuturu hoki nga mana whakahaere moni; a ahakoa he mahi nui tenei, he mahi roa, e nui hoki te whakaaro e pau i runga i taua mahi, e hiahia ana au kia kaua koutou e wehi, engari me tahuri koutou ki te rapu tikanga e taea ai te whakahaere pai nga kawanatanga takiwa.
Me ata whakaaro ano hoki koutou i nga meera e ahu nei ma
E tika ana hoki kia rapua he tikanga e tino pai haere ai te momo o nga hoiho me nga kau o tenei koroni, kia ata tirohia hoki te ahua o nga miiti e kainga ana e te tangata, kia pai hoki te patunga o nga hipi me nga kau, kia pai hoki te wehewehe i nga tu ahua taonga e tukuna atu ana ki whenua ke.
Ka tukuna atu hoki he Pire whakarite tikanga mo nga utu mo nga kaiwhakaako o nga kura kia pai ai te whakahaere i nga mahi kura o te koroni, ka tonoa atu hoki kia ata whiriwhiria e koutou he ture hei tautoko atu ano i nga kura ako mahi-a-ringaringa hei painga mo nga tamariki Pakeha, Maori hoki; me etahi whakatikatikanga whakatoputanga hoki i nga ture e pa ana ki nga kaimahi, hei whakarite i nga haora mahi, hei whakarite utu hoki mo nga kaimahi e mate aitua ana.
E koa ana au i te mea e taea ana e au te ki atu kei te kaha tonu te haere o nga mahi maina i roto i te koroni, ko nga koura i taea i te tau 1899 i hipa ke atu i nga koura i taea i roto i te tau kotahi o nga tau rua tekau ma ono o mua ake nei, me te tupu haere hoki o te waro o taea ake ana i te whenua. E hiahia ana hoki au kia whakaaro ano koutou ki etahi huarahi e tino nui ai te waro e mahia ana, kia puta atu ai hoki ki te katoa i runga i te utu iti.
Kei te puta nui tonu te koura i nga maina keringa kiripaka a kei te nui rawa
hoki nga tangata kua whiwhi mahi i nga mahinga koura kaore nei i hohonu ki
te whenua, me nga awa me nga pakihi o era. takiwa o
E maharatia ana tera ano he koura kei etahi whenua paamu o
E whakaaro ana aku Minita he mea tika kia kaha te mahi reriwe hou i etahi wahi, a i waenganui hoki i nga taone rahi e nui ana te tangata, a ka tukuna atu ano ki a koutou etahi Pire whakarite tikanga mo aua mahi.
I te ata whakaaro ano aku Minita kia mahia he waea atu ki Ingarangi ma ona wahi ake ano o Amerika, a ka kaha tonu te whakahaere i taua mahi me te tautoko atu a tenei koroni i taua waea e puta ai he painga mo nga takiwa katoa e tau ana ki raro ki te mana o te Kuini.
I muri mai o tera huihuinga o te Paremete, i tu etahi huihuinga nui o te iwi Maori, a i puta mai i aua hui me o ratou rangatira a ratou kupu mai ki au, whakaatu mai i to ratou piri pono ki te Kuini, me to ratou hiahia nui kia puta he painga mo nga iwi e rua.
Ka tukuna atu ki a koutou etahi Pire hei whakahaere tikanga mo te iwi Maori me a ratou whenua.
E hiahia ana au kia ata rapua kia ata whiriwhiria e koutou nga putake katoa
kua whakahuatia ake nei e au, a e tumanako ana ahau kia tautokongia koutou
kia tohungia koutou e te Atua
Te ripoata a te Komiti mo nga Mea Maori mo runga mo te pitihana Nama 15 a
"Mo runga mo te pitihana a
Te ripoata tuarua a te Komiti mo nga Mea Maori mo runga mo te pitihana Nama
15 a
"I te mea kua ata whiriwhiria ano e te Komiti te pitihana a
"E whakaaro ana te Komiti me ata whiriwhiri nga kereme a
Riki. — He patai atu tenei naku ki te
Minita mo nga Kura, mehemea ranei kua whakaputaina he tiwhikete
whaitaketanga i runga i nga tikanga i whakaritea i roto i te wahanga (a) o te tekiona 8, i runga hoki i nga tikanga o nga
tekiona 4, 5, me te 6 o "
Te Waaka. — Kahore
au i te mohio no wai te he, engari i pohehetia te whakahaerenga. Ko nga
tiwhikete mo nga Wahanga 6, 9, 11, me te 14 kua oti ke a kua rite kia
tangohia atu i
Ripoata a te Komiti mo nga Mea Maori mo runga mo te pitihana, a a Te Riihi:—
"I tukuna atu ki te Komiti mo nga Mea Maori te
"I te mea kua rongo atu te Komiti ki nga whaikorero a
Taiaroa.—I patai atu ki te Minita mo nga
Kura, mehemea kua pewhea te whakahaere tikanga a te Kawanatanga hei
whakamana i te whakataunga a te Komiti mo nga Mea Maori mo runga mo te
Pitihana (Nama 15 o te tau 1898) a
Te Waaka. — Ka whakaurua he rarangi i tera Whare
o te Paremete ki roto ki tetahi Pire hei whakarite mo taua take.
Taiaroa.—"I motini kia tukuna mai ki te
tepu o te Kaunihera te kape o te keehi i tukuna atu ki te Hupirimi Kooti i
Nepia i Hune kua hori ake nei mo runga mo te wira a
Te Waaka (Minita mo nga Kura). —E whakaae ana au
ki te whakatakoto i taua pukapuka ki te teepu o te Kaunihera.
Whakaaetia ana te motini.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka huihui te Whare.
Ka tae mai te karere o te
Heoi haere ana nga mema o te Whare o Raro me to ratou Karaka ki te Whare o te Kaunihera; a ka mutu te panui o te pukapuka whakatuwhera i te Paremete, ka whakahaua te Whare o Raro e nga Komihana kia hoki ki to ratou nei Whare ki te whakatu i tetahi Tumuaki mo ratou, a kia mutu i a ratou te whakatu me arahi atu e ratou ki te Whare o te Kawana apopo, i te Paraire, kia whakaaetia e te Kawana.
Katahi ka hoki nga mema ki to ratou Whare.
Te taenga ki reira ka hoatu e te Karaka o nga Riti ki a
Te Hetana (
Ka mutu tera, ka tahuri a
Te Tamihana (
Heoi whakaturia ana e te Whare ko
Katahi ka tu ake taua tangata ki te whakawhetai ki te Whare mo tona whakatuunga e ratou hei Tumuaki.
Ka mutu tera ka arahina atu taua tangata e nga mema tokorua, nana ia i motini hei Tumuaki, ki tona nohoanga.
Ka tu te Pirimia ki te whai-korero mo tona koa, tae atu ki nga mema katoa o
te Whare, mo te tuunga ano o
Heoi hiki ana te Whare i te rua tekau meneti ki te wha karaka i te ahiahi.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka panuitia tuatahitia tetahi Pire. Ka mutu tera, ka whakatakotoria te
pukapuka whakamana a te Kawana i te whakatuunga a te Whare i to ratou
Tumuaki.
Te Hetana (
Kapene Rahera (
Heoi whakaaetia ana te motini.
Te Hetana (
Whakaaetia ana te motini.
No te tekau meneti ki te wha karaka i te ahiahi ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te whitu karaka i te ahiahi o te Turei, te 26 o Hurae, ka huihui ano te Whare, a whakahaerea ana te Whai-korero mo te Kawana, a no te 27 o nga ra ka oti taua take.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka panuitia tuatahitia etahi Pire, ka mutu era ka tahuri te Whare ki te whakatu i nga mema mo—
Koia enei nga mema i whakaturia, Te Arena (
Haere tonu nga mahi a te Whare a no te rima meneti ki te rua karaka i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Te Maahi (
Te Auhana (
Pirani (
Timi Kara (
Te Maahi (
Te Kanakorohi (
Te Hetana (
Heoi whakaaetia ana te motini.
Te Hetana (
Heoi tukua ana te motini, ara, "Me hoatu kia kotahi wiki kia
Kapene Rahera (
Whakaaetia ana te motini.
Haere tonu nga mahi a te Whare i etahi Pire.
No te rima meneti ki te rima karaka i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka whakahaerea te panuitanga tuatahi me te panuitanga tuarua o etahi Pire.
Ka mutu era katahi ka whakahaerea ko nga patai. Ka roa e haere ana taua mahi ka tae ki te patai mo nga—
Tame Parata (Mema Maori mo
Timi Kara (Minita Maori).—Ka ata uiuia e au tenei
take, a ki te kite au e tika ana kia whakamanaia te tono a te mema honore,
ka tino pai au ki te whakarite i tona hiahia.
Tame Parata (Mema Maori mo
Timi Kara (Minita Maori).—Ka tino pai ahau ki te
whakamana i te tono a te mema honore.
Tame Parata (mema Maori mo
Te Takana (
Tame Parata.—Ae ra; he moni ano hoki i pootitia e
tera Paremete i waho atu i te £50.
Te Takana (
Tame Parata.—Ka patai ahau ki te Minita Maori,
Mehemea kua pehea te haere o nga ruri o Wairaurahiri me era atu poraka i
tukua ki nga Maori whenuakore o te iwi o Ngaitahu i Murihiku me Rakiura.
Te Takana (
Ka mutu nga patai ka whakahaerea ko etahi Pire.
No te rua tekau ma rua meneti ki te tekau ma rua karaka i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka whakahaerea ko nga patai ka mutu era katahi ka mahia ko tetahi Pire hei
.
Te Takana (
Tame Parata (Mema Maori mo
"Mo te taha ki nga whenua Maori kaore ano i wehewehea ki ia tangata tona paanga, me whakahau e te Minita kia topea nga taru o runga, ara ki te kore ra e peratia e nga Maori nona aua whenua kia rite ki te whakaaro o te Kaitirotiro, a ko nga moni a te Minita i pau i tera mahi me whakakapi atu e te Minita mo nga Mea Maori ki etahi o nga moni e wehea ana mo nga mahi Maori."
Kaati, kei te ki atu ahau ki te Minita, me pai rawa te whiriwhiri o tenei tekiona E tino mohio ana ahau mo te taha ki nga whenua Maori kua oti te wehewehe ki ia tangata tona paanga, ara, nga whenua pakupaku, ka kaha tonu ia Maori ki te whakatutuki i nga tikanga o te Pire nei me te tipitipi i nga taru kikino; engari ko taku e tino whakaaro ana ko nga whenua nunui e takoto topu ana kaore nei ano i wehewehea nga paanga o nga tangata. Ki taku mahara ko nga tangata tera e whakaturia hei Kai-tirotiro i raro i tenei Pire, e ka paahitia hei Ture, ko nga tangata ano pea e tu nei i naianei hei Kai-tirotiro Rapeti, hei Kai-tirotiro Hipi. Kaati he tino kupu nui tenei naku ki te Minita me tenei Whare katoa, nui rawa atu te mate o nga tangata i nga wahi o te Motu nei i aua Kaitirotiro Rapeti me era atu ahua tangata tirotiro. Ina hoki, akuanei pea kei te mahi te tangata i tona whenua, heoi kau pea te huarahi oranga o taua tangata me tona whanau ko taua whenua, kei te tapahi witi, oti, aha ranei, kei te mahi ranei i tetahi atu mahi kaore rawa nei e taea te whakarere, ko te putanga ake tena o te Kai-tirotiro Rapeti ka ki atu kia whakarerea te mahi me haere ki te patu rapeti. Kaati i runga i te maharahara ki ena ahuatanga katoa, e tino mea ana toku ngakau ina uru te Pire nei ki te Komiti, me ata whiriwhiri marama rawa tenei Whare i aua ahua, no te mea i runga i te nui rawa o nga mana e hoatu ana ki aua tangata tirotiro, ki te hiahia ratou kia tukinotia tetati tangata, ka mate noa iho taua tangata i ta ratou mahi akiaki, e kore rawa e taea e ia te mahi tetahi oranga mona. Otira, kei te mau tonu ahau ki taku kupu tuatahi i ki ake ra ahau, ara, e whakaae ana ahau ki te tino aronga o te Pire nei—ara, ki te whakaaro i hanga ai tenei Pire; engari kei te ki atu ahau no tenei Whare tonu te he i ara ai tenei take hei hanganga ture ma tatou. Mehemea i hanga tikanga tenei Whare i nga tau kua taha ake nei, i te mea kaore ano i nui rawa nga taru kikino ki tenei whenua, kua pai tena. Mehemea i hanga etahi tikanga hei arai i enei taru i te tuatahi, i nga wa e hariharia mai ana nga purapura ki tenei koroni, kia kore ai nga taru kikino e tae mai ki konei, kua pai. Kaore kau o Niu Tirenei ake taru kikino. Engari na nga Pakeha ke i mau mai ki konei, na ratou anake tena mahi he, a i naianei kua kiia mai ma te iwi hara kore ma te Maori e utu tenei raruraru; he tikanga he rawa tena ki taku nei titiro, ki ta tenei o nga mangai o te iwi Maori o tu atu nei i roto i tenei Whare.
Ka mutu te whai-korero a
Te mutunga o nga whai-korero paahitia ana te panuitanga tuarua o te Pire.
No te tekau ma rua o nga haora i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka i te ahiahi ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
No te taenga ki nga patai ka tu atu te mema Maori mo
Tame Parata (Mema Maori mo
Timi Kara (
Ka mutu etahi atu patai a etahi atu mema, ka tahuri te Whare ki te mahi i etahi Pire.
No te rua tekau meneti ki te tahi karaka i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka whakahaerea etahi Pire, ka mutu era ka tae ki nga patai.
Tame Parata (Mema Maori mo
Te Takana (
Tame Parata (mema Maori mo
Timi Kara (
Ka mutu nga patai ka mahia ko etahi Pire a hiki noa te Whare.
No te rima meneti ki te tekau ma rua o nga haora i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka panuitia tuatorutia te Pire Whiriwhiri i nga Kai-whakamaori, me tetahi atu Pire.
Te Whiira (
Timi Kara (
Tame Parata (mema Maori mo
Te Takana (
Tame Parata.—Heoi kau ra te tikanga o taku patai,
he tono ruri hou mo taua wahi.
Te Takana (
Haere tonu nga patai a etahi atu mema mo etahi atu putake a mutu noa, katahi ka whakahaerea ko etahi Pire.
No te rua tekau meneti ki te rua karaka i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Te Hetana (
Kapene Rahera (
Whakaaetia ana te motini.
Te Hetana (
Whakaaetia ana te motini.
No te rima meneti ki te wha karaka i te ahiahi ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tono nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka mutu te whakahaere o nga patai, ka tahuri te Whare ki te whai-korero mo te—
Na Te Waari (
Tame Parata (mema Maori mo te Waipounamu).—E te
Pika me whakapuaki ano ahau i etahi kupu ruarua nei maku mo runga mo te Pire
e korerotia nei a e takoto nei i te aroaro o te Whare, no te mea e pa ana
ona tikanga ki nga manu hou i haria mai ki enei Motu e te Pakeha tae noa
hoki ki nga manu Maori. Ki taku mohio e tika ana tenei Pire kia perehitia ki
te reo Maori i mua o te whakatakotoranga ki te aroaro o te Whare, kia oti te
pera katahi ka tuku atu ki nga rangatira maha o nga iwi Maori kua hui mai
nei ki Poneke kia whiriwhiria e ratou, kia rangona atu ai a ratou whakaaro
mo tenei mea. Ko nga iwi Pakeha o te koroni kua mohio kei te mahia e te
Kawanatanga he Pire penei, engari ko nga Maori kaore rawa i rongo. Ki taku
mahara heoi te mea i mua o te kokiritanga mai o tetahi Pire penei, me matua
panui marire ona tikanga ki nga iwi Maori. E hara i te mea e tu ake ana ahau
ki te whakahe i te Pire nei, engari e penei ana taku korero, mehemea e pa
tahi ana tetahi Pire ki runga ki nga iwi e rua i tenei koroni me marama tahi
raua ki ona ritenga kia tika ai te tu atu ki te whai-korero a te taenga mai
o te Pire ki te Whare nei. Taku titiro ki tenei Pire e penei ana ona tikanga
he tiaki i nga manu mau mai a te Pakeha me nga manu Maori, me te whakarite i
te wa e timataria ai te patu o aua manu, me te wa hei mutunga mo te patu. Ko
tekiona 2 e ki ana me timata te takiwa patunga i te tahi o nga ra o Mei, a
me mutu i te toru tekau ma tahi o Hurae i ia tau. Kaati i runga i tena
whakaritenga he kupu taku mo te taha ki te Motu o
He maha nga mema i whai korero mo tenei Pire. Katahi ka tukuna te motini kia paahitia te panuitanga tuarua o te Pire.
Heoi whakaaetia ana, a paahi ana te panuitanga tuarua.
No te tahi karaka i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona no hoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka panuitia tuatahitia, tuaruatia, a tuatorutia etahi Pire. Ka mutu era me tetahi motini me tetahi ripoata, katahi ka whakahaerea ko te ripoata mo te pitihana a—
Te Auhana (
Wi Pere (mema Maori mo te
Te Auhana (
Hinga ana te motini, a whakaaetia ana te menemana kia whakahokia ano te ripoata ki te Komiti. Haere tonu nga mahi a te Whare, a no te weherua i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka mutu etahi mahi poto, ka whakahaerea nga patai. Ka tae ki te patai a Heke mo—
Hone Heke (mema Maori mo te
Timi Kara (
Hone Heke.—Ka patai ahau ki te Minita, Mehemea
tera ranei e whakahaerea he Pire mo taua whenua i tenei tuunga o te
Paremete.
Timi Kara (
Tame Parata (mema Maori mo te Waipounamu).—Ka
patai ahau ki te Minita mo nga Reriwe, Mehemea ka whakahaua e ia ki tukua
nga Maori e haere ana ki nga tangihanga tupapaku kia haere atu ki aua
tangihanga a kia hoki mai ki o ratou kainga mo te
Te Waari (
Tame Parata (mema Maori mo te Waipounamu).—Ka
patai ahau ki te Minita o nga Reriwe,—(1.) He aha te take i whai
mana ai te Poari Whakahaere i te Turanga Kaipuke i Oamaru ki te hamene i nga
Maori o Waihao mo nga Reiti, i runga i te mea e ki ana te "Ture Reiti 1894"
kaore aua tu reiti e ahei kia utaina ki runga ki nga whenua Maori, haunga ia
nga whenua Maori e takoto ana i roto o tetahi taone, paro ranei. (2) He aha
te take i whai mana ai te Minita Tiaki i nga Moni o te Koroni ki te utu atu
ki taua Poari i aua reiti mo te taha ki aua Maori, a ka hua mai i hea he
moni hei whakahoki atu i aua moni a te Kawanatanga e whakapaua peratia ana e
ia? Te take i patai ai ahau i tenei patai koia tenei: kua hamenetia nga
Maori o Waihao mo ta ratou kore kaore i utu i nga reiti i tonoa atu e taua
Poari kia utua e aua Maori. Naku touu i tohutohu aua tangata, i korero atu
ki a ratou kaore e tika ana kia utua e ratou aua reiti notemea kei te marama
nga kupu o te "Ture Reiti 1894." Kaati hamenetia ana aua tangata kia haere
ki Oamaru ra ano—he whenua tawhiti noa atu i o ratou
kainga—a te taenga ki reira hikitia ana te whakawa. No te rua o
nga tuunga o aua keehi ki ana te roia o aua Maori ra ki a ratou, kei te he
ta ratou, no reira ka wehi nga mea wehi, unuhia ana ta ratou whakahe, utu
ana i nga reiti. Ko etahi o ratou i haere ki tetahi atu roia a tuturu ana te
whakaaro a era kei te tika ta ratou tohe tuatahi, kaore kau he mana o taua
Poari ki te uta i aua reiti ki runga ki a ratou. I muri nei kite ana taua
Poari e he ana ta ratou, a ka tono kia unuhia mai ta ratou keehi ki waho.
Engari, ahakoa i unuhia e taua Poari ta ratou keehi, unu rawa ake kua nui
nga moni a nga Maori i pau i runga i taua mahi raruraru a te Poari. Kaati ki
taku mahara heoi te mea tika i naianei ma te Kawanatanga, nana nei taua
pohehetanga, e utu nga raruraru o nga Maori. Kua tae
Te Waari (
Tame Parata.—Kua whakakorea ra tena Ture.
Te Waari (
Haere tonu nga patai a mutu noa. Katahi ka whakahaerea ko etahi motini me tetahi Pire.
No te koata ki te tahi karaka i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka whakahaerea te panuitanga tuatahi o tetahi Pire. Ka mutu tera ka tae ki nga ripoata a nga Komiti Whiriwhiri.
Te Auhana (
Hone Heke (mema Maori mo te
Whakaaetia ana te motini, a panuitia ana te ripoata e te Karaka.
Hone Heke.—Ka motini ahau i naianei, Me whakahoki
te ripoata ki te Komiti mo nga Mea Maori kia whiriwhiria. Te take i penei ai
ahau he kitekite tonu no tatou i nga korero maha e perehitia ana ki roto ki
nga nupepa, e mea ana me whakaae ranei, kaua ranei e whakaaetia, etahi
raihana hokohoko waipiro ki roto ki te takiwa o te Rohepotae. Ki taku
whakaaro me whakaae etahi raihana hokohoko waipiro mo reira. He roa te
korero a
Ka mutu a Heke ka tu ake ko etahi
Te Arena (
Ka mutu ta tera ka korero ko etahi atu mema.
Katahi ka pooti te Whare, ara, "Kia nukuhia te korere mo tetahi atu ra."
Te putanga, 1.
Heoi nukuhia ana te korerotanga o te motini a
Haere tonu te mahi a te Whare i etahi Pire me etahi atu mea.
No te koata ki te toru karaka i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka whakahaerea te panuitanga tuatahi tuatoru o etahi Pire me etahi motini, ka karangatia ko te—
No te whiunga o te patai, Kia whakaaetia kia whakaurua taua Pire ki te Whare, ka tu a—
Hone Heke (mema Maori mo te
Te Hetana (
Hone Heke.—He rite tahi nga tikanga i tukua ai a
Hopuhopu ki nga tikanga i tukua ai nga whenua kua whakahuatia nei i roto i
te Pire nei; he riterite tonu nga kupu o roto i nga pukapuka nana i tuku aua
whenua, a taea noatia tenei ra kaore ano i whakatutukitia nga tikanga i
tukuna ai aua whenua.
Te Hetana (
Tame Parata (mema mo
Te Hetana (
Heoi whakaaetia ana kia panuitia tuatahitia te Pire.
Haere tonu nga mahi a te Whare.
No te taenga ki tetahi Pire, hoha ana te Whare, kore ana he korama; heoi hiki ana te Whare i te toru tekau meneti ki te tekau ma tahi o nga haora i te po.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka whakahaerea te panuitanga tuatahi o etahi Pire, ka oti era ka tae ki nga patai.
Wi Pere (mema Maori mo te
Te Takana (
Haere tonu nga mahi a te Whare a po noa.
No te tekau meneti te paahitanga o te rua karaka i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka whakahaerea ko nga motini ka mutu era, ka tu atu te Pirimia ki te korero mo te—
Te Hetana (
Ka mutu, ka tahuri te Whare ki te whakahaere i nga patai.
Wi Pere (mema Maori mo te
Te Takana (
Hone Heke (mema Maori mo te
Timi Kara (
Hone Heke (mema Maori mo teTai Tokerau).—Ka patai
ahau ki te Kawanatanga, Mehemea ka whakahaerea e ratou he tikanga hei arai
kia mutu ai te whakahaere a nga kai-tiaki o Whitireia (Porirua) i ta ratou
whakaaro e mea nei kia whakaarahia ki nga Moni Tiaki kei a ratou, tetahi
kareti Maori ki te Takiwa o Wairarapa? Ki taku ko te wahi pai hei tuunga mo
taua kareti ko Porirua ko Otaki ranei. Ko te hiahia o nga Maori me whakahoki
atu taua whenua, a Whitireia, ki a ratou, i runga ano i te kupu a te Komiti
mo nga Mea Maori i ripoata ai i te tau 1896, ara, i mea nei te Komiti me
whakakore te Karauna karaati, a me tuku atu taua whenua ki te Kooti Whenua
Maori mana e kimi nga tangata e tika ana ki taua wahi. Kua korekore nei nga
whenua o nga Maori o reira kei te toe hei oranga mo ratou, a he pai rawa kia
whakahokia atu taua whenua me nga reti o taua whenua ki nga Maori. A i te
mea kei te whakaara te Kawanatanga i nga kura ako mahi-a-ringaringa ki
waenganui i nga Maori, na reira ka mea atu ahau kia ata tirotirohia tenei
mea e te Kawanatanga.
Te Hetana (
Ka mutu nga patai ka mahia ko etahi Pire.
No te tekau meneti ki te toru karaka i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Te mutunga iho o te whakauru o etahi Pire torutoru nei, katahi ka whakahaerea ko nga patai.
Wi Pere (mema Maori mo te
Te Takana (
Wi Pere.—Kua oti noa atu taua whenua te whakawa e
te Kooti Whenua Maori, na Tiati Make i whakatau nga tangata mo ratou taua
whenua.
Hone Heke (mema Maori mo te
Timi Kara (
Ka mutu etahi atu patai maha noa atu, ka haere tonu te mahi a te Whare i etahi Pire me etahi atu mea.
No te tekau ma rima meneti te paahitanga o te toru karaka i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka mutu te panui tuatahi o etahi Pire e rua, ka whakahaerea ko te panuitanga tuarua o te—
Na Te Hetana (
Tame Parata (mema Maori mo te
Te Makuaea (
Wi Pere (mema Maori mo te
He maha nga mema i tu ki te korero mo te Pire i muri i a
Ka mutu nga whai-korero ka tukuna te motini ki te Whare, ara, kia panuitia tuaruatia te Pire.
Heoi whakaaetia ana te panuitanga tuarua o te Pire.
Ka mutu tera tukuna tonutia atu te Pire ki te Komiti o te Whare katoa.
No te urunga ki te Komiti ka tu ake a—
Te Maka (
Ka tangi te pere, heoi waahi ana te Komiti. Koia tenei te pooti.
Putanga, 23.
Heoi kihai i nukuhia te komititanga o te Pire, katahi ka mahia a oti tonu atu te komititanga.
Katahi ka takoto te motini kia panuitia tuatorutia te Pire.
No te tukunga o te patai, paahi tonu atu te panuitanga tuatoru.
No te hawhe-paahi i te tahi karaka i te po ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka whakahaerea te panuitanga tuatahi o tetahi Pire kotahi.
Katahi ka mahia ko nga patai, ka tae ki te patai a Heke mo—.
Hone Heke (mema Maori mo te
Timi Kara (
Hone Heke.—Me pewhea ra te whakahaere o te
huarahi e uiuia ai tenei putake?
Timi Kara (
Hone Heke (mema Maori mo te
Kaati. kua ki ake ano ra hoki ahau i te tuatahi ra, kaore i te rite tahi te tikanga Pakeha me te tikanga Maori mo tena mea mo te tamaiti whangai; engari i runga i te mea kua whakawhiwhia nga whenua Maori ki te taitara Pakeha, no reira kua ahua whakarereketia tetahi wahi o te tikanga Maori tawhito mo taua mea mo te tamaiti whangai, a na kona hoki e tika ana kia hanga he tikanga e taea ai te whakatutuki, i runga i te aronga o te ture, te hiahia o nga matua whangai. Ka tumanako atu toku ngakau tera e kitea e te Minita he whakahoki mana e whakaae ana ki te ritenga o taku patai.
Timi Kara (
He Mema Honore.—Ka oti he tikanga mo tena i te Pire Whakarite
Oranga mo te Whanau a te Tupapaku.
Timi Kara.—Kua oti te hanga he tikanga mo tena i
roto i te Ture Whenua Maori, engari ki taku mohio kua hanga ano pea he
tikanga e te mema honore i roto i taua Pire. Engari ka ata uiuia ano e te
Kawanatanga tenei take kia kitea mehemea ko e whea nga keehi e taea e te
Kawanatanga te hanga he tikanga i naianei, kia whakatarewatia ai nga ritenga
e whakahaerea ana ki runga ki aua mea, kia riro mai ai etahi maramatanga e
Tika ai kia ata hanga he tikanga mo aua mea. Ina hoki, tera tetahi keehi i
tino uiuia e te Komiti mo nga Mea Maori i era rangi i mua ake nei, puta ana
te ripoata a taua Komiti, penei, me uiui ano e te Kawanatanga taua keehi a
mehemea ka taea me tuku atu ma tetahi o nga Tiati o te Hupirimi Kooti e
whiriwhiri te pono o taua mea. I taua keehi e ahei ana kia tu he uiuinga,
engari me matua hanga rawa he ture katahi ano ka taea e matou te tuku atu ki
te Tiati o te Hupirimi Kooti mana e whakahaere. Kaore tatou e hanga ture
motuhake mo te keehi motuhake; ara, mehemea tera tetahi Pire e aronga ana ki
runga ki nga tikanga nunui e maharatia ana e te Kawanatanga e kore e taea te
whakauru atu ki roto ki taua Pire he rarangi hei whakaora i tetahi mate
motuhake; engari, kei te mohio te mema honore, tera tetahi Pire e karangatia
ana ko te "Pire Horoi," e whakatakotoria mai ana i nga ra mutunga o ia
tuunga o te Paremete, a he maha etahi mea nunui e taea ana te
Hone Heke. —E koa ana ahau mo te kianga mai tera
e whakaarohia e te Kawanatanga tenei take; engari me tohutohu atu ano ahau,
mo te taha ki tenei mea ki te wira, kaore te taha ki nga tamariki whangai e
uru ana ki raro i tena, a kaore he ora e taea atu ana i raro i nga ture e
mana nei i naianei mo runga i tena tu ahua. Tera tetahi keehi kua kitea e
au, no te takiwa ki Heretaunga, ko Arihi te Nahu tetahi o nga tamariki
whangai a te tupapaku; a no te haringa atu o tana keehi ki te aroaro o te
Kooti tu ake ana tetahi tangata—hei taina pea ia nei ki a Arihi
taua tangata—ki te whakatu kereme pera ano mana. A no te
whakataunga e te Kooti, whakauruhia tahitia ana aua tangata tokorua hei
tamariki whangai na te tupapaku; engari ko te tikanga tuturu he whangai na
te tane tetahi, he whangai tetahi na tana wahine. Ko Arihi te Nahu i mate i
raro i tena whakatau. Tera atu ano etahi keehi e tika ana kia whakamohiotia
atu e au ki te Minita Maori.
Ka mutu te patai a
No te huihuinga ano o te Whare i te hawhe-paahi i te whitu karaka i te ahiahi, ka tae mai te karere a te Kawana, he hari mai kia whakaurua te—
No te tukunga o te patai, kia whakaaetia kia whakaurua te Pire ki te Whare, ka tu ake a—
Kapene Rahera (
Te Hetana (
Hone Heke (mema Maori mo te
Te Herihi (
Te Hetana (
Whakaaetia ana te motini.
Heoi panuitia tuatahitia ana te Pire.
Haere tonu nga mahi a te Whare.
No te tekau ma rima meneti ki te toru karaka i te po ka hiki te Whare
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka whakahaerea ko etahi mea poto, torutoru nei, ka mutu era ko—
No te 3 o nga haora i te ahiahi ka tae iho te kupu a te Kawana e tuku iho ana i te kape o te Pire, a e tono iho ana ki te Whare kia whakaotia he tikanga.
Ka tukua atu taua kupu ki te Komiti o te Whare katoa a ka takoto te patai kia, Whakaaetia te kupu.
Hone Heke (mema Maori mo te
Te Hetana (
Hone Heke.—I tehea wa?
Tehetana (
Hone Heke.—No to tau 1898 tena.
Te Hetana (
Hone Heke.—Kaore ra i te purutia e matou.
Te Hetana (
Te Pereiha (
Timi Kara (
He Honore Mema.—Ka taea noatia atu i raro i te Ture o te tau 1891.
Timi Kara (
Hone Heke.—Kaore rawa he tutakitanga o o maua
mahara ko te Pirimia, a i he rawa ai na tenei kupu ana, tenei kua takoto mai
ki o matou aroaro te Pire o te tau 1899. Kaore ano tena pire i takoto mai.
Engari kua kite matou i te Pire Whakahaere Whenua Maori (
Te Hetana (
Tenei ano te roanga atu o o nga korero a te Pirimia.
Ka mutu ia, he maha nga mema i tu ake ki te korero, ara,
No te tukunga o te motini ki te Whare, whakaaetia ana te panuitanga tuatahi o te Pire.
Haere tonu te mahi a te Whare i etahi Pire a awatea noa, a no te iwa karaka rawa i te ata o te Taite, ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Timi Kara (
Kapene Rahera ( pro formâ nga Pire kaore ano i
whakaratoa ki nga mema, kaore ano i kitea nga korero o roto. Ko tenei
tikanga he whakamana pohehe noa iho i nga hiahia o te Minita. Kua rite ki te
ahua, ano kaore kau he mana o nga mema. Mehemea nei e purua ana o tatou
matauranga. E noho nei tatou kaore ano tatou i kite noa i te Pire nei, a e
kiia ana kaore ano i perehitia.
Te Tana (
Hone Heke (mema Maori mo te
Heoi tukuna ana ki te pooti Waahi ana te Whare.
Te putanga, 8.
Heoi whakaaetia ana te panuitanga tuarua o te Pire, a tukuna atu ana ki te Komiti mo nga Mea Maori.
Haere tonu nga mahi a te Whare i etahi atu Pire.
No te tekau ma rua meneti ki te wha karaka i te ata tu ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka whakahaerea etahi Pire, ka mutu era ka karangatia ko—
Te Auhana. (
I runga i te motini a HONE HEKE, panuitia ana e te Karaka o te Whare, a i
penei te ripoata, kaore kau
Hone Heke (mema Maori mo te
Henare Kaihau (mema Maori mo te
Hone Heke (
Te Hetana (
No te tukunga o te motini, whakaaetia ana kia takoto te ripoata ki runga ki te teepu o te Whare.
Katahi ka haere tonu nga mahi a te Whare, a no te tekau ma rima meneti te paahitanga o te wha karaka i te ata tu ka hiki te Whare.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka karakia te Whare.
Ka whakahaerea e te Whare etahi mahi, a no te iwa karaka i te po ka takoto te motini kia komititia te—
Te Hetana (
Nepia (
Henare Kaihau (mema Maori mo te
Te Pereiha (
Te Wirihi (
Timi Kara (
Hone Heke (mema Maori mo te
He roa te korero a Heke, me titiro i nga korero Pakeha o te Paremete. Ka mutu tana ka tu ake ko te mema Pakeha mo te takiwa ki Waipawa. Ka mutu ta tera, ka tu ake ko—
Wi Pere (mema Maori mo te
Ka noho a
Katahi ka tahuri te Whare katoa ki te Komiti i te Pire, a oti noa.
Te mutunga o te Komiti ka whakaerea ko te panuitanga tuatoru o te Pire a oti tonu atu.
Heoi ano paahitia ana te Pire e te Whare.
No te mutunga o te Pire Whakahaere Whenua Maori, ka whakatakotoria atu e te Minita mo nga Mea Maori kia komititia ko te Pire Kaunihera Maori.
Heoi tahuri ana te Whare ki te mahi i taua Pire, a oti noa.
Ka tata te mutu o te Pire ka takoto te motini a tetahi mema kia nukuhia te komititanga, ara, kia turakina te Pire.
Katahi ka tukuna ki te pooti, a waahi ana te Whare.
Koia tenei nga pooti.
Te Hetana (
Whakaaetia aua te motini.
Te Hetana (
Whakaaetia ana te motini.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona noho-anga.
Ka karakia te Whare.
Te Hetana (
Te Tumuaki (
Te Hetana (
No te tukunga o te patai, pooti ana te Whare.
Koia tenei e whai ake nei te rarangi o nga mema i rokohanga ki te pooti.
Te putanga, 15.
No te tahi o nga haora i te po ka hiki te Whare ki tera tau.
He mea whakahau i Taia ai e