Nga Riihi Me Nga Mokete A Nga Maori Mo O Ratou Whenua.

Ko Wire Mu Kere (Mr. W. Kelly).—K patai ahau ki te Minita mo te Taha Maori, mehemea ranei tera e whakatikatikaina e te Kawanatanga te Ture Kooti Whenua Maori o tera tau, kia taea ai e nga Maori me nga hawhekaihe te riihi me te mokete ranei i o ratou whenua, kia ahei ai ratou ki te whakaea i o ratou nei raruraru me a ratou nama? I ui ai ahau i tenei patai, he mea noku kia mohiotia ai te whakaaro o te Minita mo te Taha Maori, ara, ka whakatikatikaina ranei e ia te Ture Kooti Whenua Maori o tera tau kaore ranei. Kua rongo hakirikiri ahau tera e whakatikatikaina e te Minita taua Ture kia taea ai e tetahi mema honore o tenei Whare te whakariterite ona raruraru. Na, mehemea he tika taua rongo, he mea tika hoki kia mahia tetahi tikanga e ahei ai nga Maori ki te riihi i o ratou whenua. He tika ano ka taea te riihi e nga Maori o ratou whenua i raro i te Ture o tera tau, engari e taea ai te pera me tuku atu e nga Maori o ratou whenua ki raro i te mana o te Poari mo nga Whenua Takotokau o te Karauna; otira e kore rawa nga Maori e hoatu i o ratou whenua ma taua Poari e riihi, a ka waiho tenei tikanga hei whakataapu haere i nga mahi e tupu tonu ai te ora o te Motu o Aotearoa nei. Ki toku whakaaro me tino whiriwhiri e tc Minita tenei putake.

Ko Te Hetana (Hon. Mr. Seddon).—Ki toku whakaaro kaore ano i whai taima, hei whakamatautauranga, e kitea ai nga he o etahi o nga tikanga o te Ture Kooti Whenua Maori i paahitia nei i tera tau. He tika tenei ano etahi tangata kei te whakahe mo te tangohanga a te Kawanatanga ki a ia anake te mana o te hoko me te riihi i nga whenua Maori; engari tera ano e whakatakotoria ki te aroaro o te Whare, i tenei huinga o te Paremete, tetahi Pire hei whakatikatika i etahi wahi o te Ture o tera tau, a, hei te taenga ki te ra e kororotia ai taua Pire, hei reira tirohia ai te patai a te mema honore.

Whenua I Kihipane Hei Whakanohonoho Ki Te Tangata.

Ko Wi Pere.—Ka patai ahau ki te Minita mo nga Whenua, mehemea ranei tera e whakahaerea e te Kawanatanga etahi tikanga e whiwhi ai te Kawanatanga i etahi poraka papai i te takiwa o Kihipane hei whakanohonoho ki te tangata, ara, me roherohe hei paamu ririki, ka mutu ka tuku ki te makete?

Ko Te Makenehi (Hon. Mr. J. McKenzie).—Kei te whakahaere te Poari Hoko Whenua inaianei i tetahi tikanga e riro atu ai i a ratou tetahi poraka whenua i taua takiwa. Ki te kore e taea e ratou te hoko o taua poraka, kaati ka tangohia taua whenua e te Kawanatanga i raro i te mana o te Ture. Engari kua tae mai he pitihana ki te Kawanatanga, a he maha nga tangata nana i haina taua pitihana, he tono ki te Kawanatanga kia whakatuwheratia tetahi whenua o taua takiwa hei whakanohonoho ki te tangata, a ma tera e mohiotia ai he tika tonu te take o te patai a te mema honore mo te Tai Rawhiti.

Tuku Moni Nama Ki Nga Tangata Noho Whenua.

Ko Wi Pere.—Ka patai ahau ki te Kawanatanga, mehemea tera ranei e whakawhanuitia e ratou nga tikanga o te Ture Tuku Moni Nama ki nga Tangata Noho Whenua kia ahei ai nga Maori ki te nama moni i runga i o ratou whenua, penei ano me nga Pakeha e ahei nei ki te nama moni i runga i o ratou nei whenua, i raro i nga ritenga o taua Ture?

Ko Te Hetana (Hon. Mr. Seddon).page 21—I tino whiriwhiria tenei ahua i te huinga o te Paremete kua taha ake nei, ara, i kimihia ka taea ranei te tuku he moni nama ki runga ki nga whenua Maori kaore ranei; otira i runga i te uaua o te takoto o nga tiwhikete o te nuinga o nga whenua Maori, ara, he maha rawa no nga tangata i roto i te poraka kotahi, a, i runga hoki i etahi atu mea hei whakararuraru, kitea ana e kore e taea. Engari ana tupono he whenua i hokona e te Maori i te Pakeha, a he whenua e mahia ana i runga i nga ritenga Pakeha, katahi pea te mea e taea ai te hurihuri o tetahi huarahi hei whakatikatika i taua Ture, kia taoro atu ai ona tikanga ki runga ki nga whenua pera te ahua.

Ka mutu tenei patai a Wi Pere, ka whakahaerea ko etahi atu patai a nga mema Pakeha mo etahi mea e pa ana ki o ratou nei takiwa, ka mutu era ko te—

Te Hikinga O Te Whare.

Ko Te Mete (Mr. E. M. Smith), ka tu atu ki te motini kia nukuhia te Whare, a ka whakaatu atu haere ia i konei i ana take i mea ai ia me hiki te Whare.

Ka mutu ta tera ka tu atu ko Te Makenehi (Mr. R. McKenzie), ko Te Tuhi (Mr. Duthie), ko Te Puiki (Mr. Buick). He roa nga korero a enei.

Ko Hone Heke.—E Te Pika, ko te utu a te Pirimia i te patai a te mema honore mo te takiwa o Pei o Pereti, mo runga i nga riihi whenua a nga Maori me te Tura Koori Whenua Maori o tera tau, i penei, ara, i ki te Pirimia, ki tana whakaaro, kaore ano i whai-taima hei whakamatautauranga e mohiotia ai nga painga e puta i taua Ture. Na, ki taku mahara, kei te mohio tonu te Pirimia, me etahi atu mema honore, nui atu te mate kua pa ki nga Maori i taua Ture. E rongo atu ana ahau i te mema honore mo Nepia e karanga mai ana "Kaore"; otira mana e mohio kotahi te tangata Maori, whiwhi whenua, o Nepia, i mate i taua Ture, ara, na taua Ture a te Kawanatanga i atete atu taua tangata ki roto ki te Kooti Peekerapu. E hara i te mea no taua Maori te he i peekerapu ai ia; notemea e whakaae ana taua tangata kia utua e ia ana nama, engari na taua Ture ia i arai i kore ai e taea e ia te hoko ona whenua, a i kore ai ia e whiwhi i etahi moni hei whakaea i ona raruraru; na reira pa ana he mate ki taua tangata a peekeraputia ana ia. He tika ahau kia whakahua atu i konei, kotahi te mema honore o tenei Whare, he tangata Maori, i ateteria e taua Ture ki roto ki te Kooti Peekerapu, ara, e taua Ture e whakahihi haere nei te Pirimia nana i paahi. Kua rongo tatou katoa i nga kauhau a te Pirimia puta noa i te motu nei, nana i paahitia ai tetahi Ture e puta at he painga mo nga Maori. Me patai atu ahau koi nei ranei, ko nga mate kua whakahuatia ake nei e au, nga painga e ki nei te Pirimia kua puta i taua Ture ki uga Maori? Ki toku whakaaro me tino whakama nga mema Pakeha mo ta ratou whakamananga i taua Ture. Ko te mutunga iho o taua Ture he maha nga Maori kua uru ki roto ki te Kooti Peekerapu; a he maha nga Maori e tatari nei, i ia ra i ia ra, kia kite ratou i a tatou e mahi ana i tetahi Ture hei whakatikatika i te Ture Kooti Whenua Maori o tera tau. Otira kua puta te kupu a te Pirimia ka whakatakotoria e te Kawangatanga tetahi Pire, ki te aroaro o te Whare nei, hei whakatikatika i nga Ture e pa ana ki nga Maori, e ahei ai nga Maori e noho raruraru ana i te nama, ki te whakahaere i o ratou whenua kia whiwhi ai ratou i te moni hei whakaea i a ratou nama. Kei te hiahia tonu nga Pakeha noa iho ki te riihi i nga whenua o nga Maori, otira kaore e taea te pera notemea kei te araia tera huarahi e taua Ture. Na me titiro ano hoki te Whare ki te ahua o nga ture reiti e pa nei ki nga whenua Maori. I runga i taua Ture kua araia nga huarahi e puta ai he moni i nga whenua Maori, a, te mutunga iho, ka riro tetahi taha o te whenua hei utu i aua tu taake. Ki taku mohio kua tae tenei ki te wa e tino tahuri ai uga mema hanore ki te whakatikatika i nga Ture, ahakoa mo te Maori mo te Pakeha ranei. He kupu ake tenei naku mo nga mokete tawhito a nga Maori, ara, kei te taenga ki nga ra e pau ai nga tau i whakaritea i roto i aua mokete, me page 22pehea ra nga Maori? Kua whakaaturia mai ki au e kore e whakaaetia e taua Ture kia whakahoutia aua mokete; heoi ko te nmtunga iho, ka riro nga whenua o nga Maori i moketeria ra, i te mea kua araia e taua Tare, e ki nei te Pirimia he Ture pai rawa atu, nga huarahi e taea ai te nuku atu nga tau o aua mokete. Koi nei ano nga tikanga a taua Ture mo nga riihi. Ki te kore e whakaponohia e koutou enei korero aku, tena, me whakaae te Whare kia whakaturia he Komiti hei kimi, hei uiui, i te tika i te he ranei o aku korero. Ki taku, me tino whiriwhiri e nga mema honore nga Pire katoa e tae atu ana ki o ratou aroaro. He tika taku kupu, he maha nga mema honore o te Whare nei kaore rawa i te mohio ki te aronga o nga ture e pa ana ki te iwi Maori; kei te mahara etahi o ratou, ki te puta he Karauna karaati mo tetahi whenua ki tetahi tangata Maori, kaati kua whai mana i tera taua tangata ki te hoko, ki te riihi, ki te aha atu ranei, i tona whenua, otira kei te mohio nga mea mohio o tatou e noho nei e kore rawa e mana tera ahua i taua Ture i mahia nei i tera tau e te Paremete. Ma tenei e mohiotia ai kei te tino kuare etahi o nga mema honore o te Whare nei ki te tino ahua o nga ture e mahia nei e tatou mo te iwi Maori. Ki taku mahara ko te Pirimia tonu tetahi e pohehe ana ki etahi wahi o te Ture Kooti Whenua Maori o tera tau. E ki ana taua Ture e kore e araia te hoko a te Maori i tetahi whenua mehemea he mea hoko ki a ia taua whenua e tetahi atu Maori, e tetahi Pakeha ranei; otira ko te whenua tuku iho ki tetahi tangata Maori e ona matua, e one koroua, e ona tupuna ranei, i runga i nga ritenga Maori, ka araia tera e taua Ture, a e kore e taea tera ahua whenua te hoko, te riihi, te aha atu ranei, e taua tangata. Ko toku hiahia, ina takoto ki to tatou aroaro te Pire hou a te Kawanatanga, me tino tahuri tatou ki te whakauruuru i etahi menemana hei whakaora i enei mate kua korerotia ake nei e au.