Nga Korero Paramete: 1891-1895
Tongariro Paaka Mo Te Iwi Katoa
Tongariro Paaka Mo Te Iwi Katoa.
No tenei ra ka motinitia e te Minita mo nga Whenua, ara, e Te Makenehi, kia panuitia tuatorutia te Pire mo te Paaka o Tongariro.
Ko Takuta Numana ( Dr. Newman). —He kupu torutoru taku ki te Minita mo nga Whenua. He whakamoemiti atu naku ki a ia mo tana mahinga i tenei Pire, a mo tona kaha ki te whakahaere kia paahitia rawatia. He hiahia tuturu tenei noku i nga tau kua pahemo ake nei, kia whakatapua a Tongariro a Ruapehu me Ngauruhoe hei paaka mo te iwi katoa, pera me nga paaka nunui o Marikena. Ki toku whakaaro ka tino koa nga whakatupuranga tangata o nga tau e takoto ake nei mo te paahitauga e tatou o tenei Pire. Ko taku hiahia kia tapu rawa taua wahi ake tonu atu hei paaka mo te koroni.
Ko Te Makenehi ( Hon. J. McKenzie). —E hiahia ana hoki ahau ki te whakapuaki i etahi kupu torutoru nei. Ko te toru tenei o aku whakamatautaurangaki te Whare nei kia paahitia tenei Pire, a kanui toku koa inaianei i te mea kua kite iho ahau kua whakaaetia he paaka mo te iwi katoa. Engari ki toku whakaaro kaore ahau e mahi tika ki toku hoa rangatira Maori ki a Te Heuheu Tukino, ki te kore ahau e ata whakaatuatu ki te Whare i te kaha, o taua rangatira Maori ki te tautoko i au, a ki ki te whakangawari haere i etahi o nga Maori i whakaae ai ratou ki tenei Pire kia whakamana hei Ture. Kei te mohio nga mema honore he mahi uaua te paahi o tenei mea o te Pire e tenei Whare ki te tu mai nga. Maori ki te whakahe i taua mea. I nga Paremete e rua kua taha ake nei he whakahe tonu te mahi a nga Maori i tenei Pire, na reira i roa ai te oti. Engari no tenei tau i tae tinana mai ki Poneke nei tetahi rangatira Maori, ara, te tama, a Te Heuheu Tukino, kua mate nei, nana, nei i tuku taua wahi a Tongariro hei paaka; i haere mai taua rangatira hei hoa moku ki te whakahaere i tenei Pire, a, nana i ngawari ai nga Maori e whakahe ana ki tenei Pire. Na reira ki toku whakaaro, kaore ahau e mahi i te mahi tika ki te kore ahau e whakaatuatu i te nui o te mahi a tenei rangatira Maori i paahitia ai tenei Pire.
Ka mutu ta te Minita mo nga Whenua, heoi paahitia ana te Pire e te Whare.