Nga Korero Paramete: 1891-1895
Whakamana Mo Mangatu Nama 1
Whakamana Mo Mangatu Nama 1.
H. K. Taiaroa.—Ka whaikupu atu au mo runga mo tenei Pire. Katahi nei ano au ka kite i te Pire nei a ki taku titiro he putake taimaha rawa. E pa ana tenei Pire ki tetahi whenua rahi He maha rawa hoki nga Maori whaitake ki taua whenua. E mea ana au kia tupato te titiro a te Kaunihera ki nga tikanga o tenei Pire. E mohio ana au tera ano tetahi kamupane i mua ake nei a puta ake ana he mate ki nga Maori whaitake, a pau katoa ana nga whenua i taua kamupane. E kite iho ana au kei te rarangi ingoa nei nga ingoa o etahi o nga tangata i uru ki taua kamupane a na ratou pea i korero atu ki te nuinga o nga tangata whaitake kia whakaaetia kia hokona e te kamupane E pera ana te mahi kia taea ai nga whenua te whakahaere. Na te Paremete i paahi tetahi Pire, kia kotahi tekau ano nga tangato mo roto mo te Karauna karaati, tiwhikete ranei mo te whenua a te iwi nui na ratou te tono tuatahi. No te tau 1873 ka paahi te ture e uru ai nga ingoa o te nuinga o nga tangata ki te tiwhikete whaitake. I mahia houtia taua ture notemea i mate nga Maori i runga i te taunga o a ratou whenua ki nga kaitiaki. Ki taku mahara ko te mea tika me roherohe te whenua, kia taea ai e ia tangata te mahi i tana ake whenua i runga ano i tana i pai ai. E mohiotia ana ano e taea ana e nga kaitiaki te tonotono ki nga Maori kia haina i enei pukapuka, a taihoa ka tuku pitihana mai ratou ki te Kaunihera. Mehemea ka tino maram au i ata whakaae nga Maori ki tenei ture, e hara i te mea na etahi tangata i tono haere kia haina ratou, katahi au ka marama. E mohio ana au ko etahi o nga tangata e meatia nei kia tu hei kaitiaki i uru ano ki taua kamupane, e uru tahi ana hoki ki taua whenua. I te mea e korerotia ana taua Pire i tera rangi i ki a Takuta Parena me tupato te Kaunihera me ata titiro mehemea e mahi tika ana tatou. E pera ana ano taku whakaaro. Na e mahara ana au tera pea e puta mai he mate i roto i tenei Pire mehemea ka paahitia. Kua rima tekau oku tau ki tenei ao, a kaore ano kia whakapaea kua riro he whenua Maori ki au i runga i te mahi tahae. I te wa e korerotia ana te Pire Whakamana mo Taiaroa, i ki a Takuta Parena Ma tupato te Kaunihera, kia mahara te Kaunihera ki a Taiaroa he rangatira whaimana i roto i tona iwi, tera e riro i a ia o raton whenua. Me ki atu au ki te Kaunihera kaore an i maki pera, a i te wa i motinitia ai e Takuta Parena Ma nukuhia atu te korero mo taku Pire, no reira au ka mohio kei te pera ano tona mahara ki au. I uru ano ia ki taua kamupane e korerotia ake nei e au, i puta mai nei he mate i runga i taua maki. Me mahara ano nga marna ki te pakarutanga o taua kamupane, a kaua e whakaekea atu aua tikanga ki runga ki nga Maori. Kaore ano au kia mahi mate mo nga Maori. He mea tika ma tetahi tangata penei me au e whakahaere nga pire penei. E pai ana kia tukua tenei Pire ki te Komiti mo nga Pire ki te Komiti ranei mo nga mea Maori, kia taea ai te karanga etahi o nga tangata whaitake. Me ata titiro mehemea he Pire pai tenei. Ka koa rawa au mehemea ka ki mai nga Maori whaitake kei te tika te Pire, a kaore he whaitikanga o aku kupu whakatupato i te mea e whakaae ana tatou. E motini ana au kia tukuna atu tenei Pire ki te Komiti mo nga mea Maori.
Te Tumuaki—Me tuku atu i te tuatahi ki te Komiti Whiriwhiri Pire.