Nga Korero Paramete: 1891-1895

Mane, te 21 a Oketopa, 1895

Mane, te 21 a Oketopa, 1895.

No te hawhe-paahi i te whitu karaka i te ahiahi ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.

Ka mutu te karakia.

Ka whakahaerea e te Whare tetahi Pire me tetahi patai, ka mutu era, ka tu ake a Te Hetana, te Minita mo nga Mahi Nunui o te Koroni, ka panuitia e ia ki te Whare nga moni e meatia ana kia whakapaua ki runga ki aua mahi a to Koroni i roto i te tau e haere ake nei. Ka roa ia e korero ana ka tae tana panui haere ki—

Nga Hoko Whenua Maori.

Ko enei e whai ake nei nga mahi i pahure i te Tari Hoko Whenua Maori, i te tau i mutu nei i te toru tekau ma tahi o nga ra o Maehe kua taha ake nei, ara:—

Nga eka whenua i tino oti te hoko i taua tau, a kua huia atu ki nga whenua o te iwi katoa, koia tenei, 124,751 eka; nga eka kua oti te hoko o roto i nga poraka e hokona ana, koia tenei, e 307,031 eka. Hui katoa nga eka i hokona i roto i taua tau kotahi, koia tenei, e 385,671 eka, a ko nga eka i hokona i te tau o mua atu, koia tenei, e 352,581 eka.

Ko te nuinga me te roanga atu o nga korero mo nga whakahaerenga o nga hoko whenua Maori me titiro i roto i nga pukapuka o te Paramete G.-2, i whakatakotoria nei ki te aroaro o nga Whare e rua i te 25 o nga ra o Hurae kua taha ake nei, a ko aua pukapuka kua ata whakatakotoria ki o tatou aroaro i runga i te mana o "Te Ture Hoko Whenua Maori, 1892."

Koia tenei etahi o nga poraka kaore ano i ata oti te hoko, ara, ko Opuatia Poraka, kei te takiwa o Waikato tenei; e ono tekau nga poraka kei roto i te Rohe-potae a Ngatimaniapoto, e tata ana enei poraka ki te raina o te Reriwe; ko Rangiwaea me Tauakira Poraka, kei te takiwa o Whanganui enei; ko Mangapapa Poraka, kei Waitotara tenei; ko nga toenga o te Awarua Poraka, kei te takiwa o Rangitikei tenei. Na, ka tere tonu te whakaotioti haere a te Kawanatanga i enei hoko a me te tuku atu hoki i aua whenua ki te Kooti Whenua Maori kia tapatapahia atu nga hea o nga tangata kaore e hiahia ana ki te hoko i o ratou nei paanga. E mea ana te Kawanatanga kia tere tonu te oti o te nuinga o enei hoko i roto i nga marama e toru e haere ake nei, kia tuwhera ai aua whenua hei whakanohonoho ki te Pakeha.

Ka oti te korero a te Minita ka tahuri te Whare ki te mahi i te—

Pire Whakahaere I Te Hoko Waipiro.

Ko Te Hetana ( Hon. Mr. Seddon).—Ka mea, he whakatakoto tana ki runga ki te teepu o te Whare i te ripoata a nga Kai-whakahaere mo te Whare i tae nei kia kite i nga Kai-whakahaere mo te Kaunihera, a he whakaatu tana ki te Whare kaore i tau i aua tangata nga wahi o te Pire e tautohetohetia nei e te Whare raua ko te Kaunihera. Ka whai-korero i konei taua tangata, me tana whakamarama haere i nga take i kore ai e tika kia whakaaetia ta te Kaunihera. He roa ana korero.

Ka mutu ia ka tu ake ko Ta Ropata Taute ( Sir Robert Stout), ko Te Rahera ( Mr. G. W. Russell), ko Te Hatihana ( Mr. G. Hutchison), ko Takuta Numana ( Dr. Newman) me etahi atu.

Ko Hone Heke.—Ki taku mahara kaua rawa e whakaae te Kawanatanga kia mate tenei Pire, me tohe tonu te Whare kia paahitia tenei Pire hei ture. Tenei etahi rarangi tino whai-tikanga e pa ana ki nga Maori kei roto i tenei Pire, a ki te paahitia te Pire tera e puta he painga nui ki nga iwi e rua. Ahakoa nga menemana a te Kaunihera me paahi te Pire.

Ka mutu te mema Maori mo Ngapuhi, ka tu ake ko Te Mete ( Mr. G. T. Smith), ko Te Makenehi ( Mr. T. Mackenzie), ko Karauta ( Mr. Crowther), ko Meiha Tuati ( Hon. Major Steward), ko Te Pere ( Mr. Bell), me etahi atu. Te mutunga iho whakaturia ana etahi kaiwhakahaere hou mo te Whare, a whakahaua ana aua tangata kia haere kia kite i nga Kai-whakahaere mo te Kaunihera, a kia whiriwhiri ano ratou mo te Pire.