Nga Korero Paramete: 1891-1895
Paraire, te 26 o Hurae, 1895
Paraire, te 26 o Hurae, 1895.
No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.
Ka mutu te karakia.
Ka whakahaerea etahi Pire a ka mutu era ka tae ki te—
Pire Mo Te Whenua O Te Wirihana.
Ko Te Makenehi ( Hon. Mr. J. McKenzie).—Ka motini ahau kia pa- nuitia tuaruatia tenei Pire. Ka toru nga taenga mai o tenei Pire ki te aroaro o te Whare nei, a i paahitia ano e te Whare i tera tau, engari na te Whare o Runga i whakakore, ma tenei e mohiotia ai kua waia katoa nga mema honore o tenei Whare ki te aronga o tenei Pire, a kaore he tikanga e tino roa ai taku whakamarama atu inaianei i ona ritenga. Koia tenei tona aronga: I karaatitia, e te Karauna, i mua tetahi whenua ki tetahi tangata Pakeha ko Te Wirihana tona ingoa, ka toru tekau ma rima nga tau inaianei o taua karaatitanga, akuanei i hereherea te hoko o taua, whenua e taua karaati mo nga tau e wha tekau. Na ko te ritenga o te Pire nei he wewete i taua here kia ahei ai taua tangata ki te whakahaere i ana mahi i pai ai mo te hoko, mo te tuku runei, i taua whenua ki te tangata ke. E mea ana ahau me tuku atu te Pire nei ki te Komiti mo nga Whenua Takotokau a te Karauna, a me tae ki reira nga tangata e hiahia ana ki te whakaputa korero mo tenei putake.
Ko Ta Ropata Taute ( Sir Robert Stout).—Ka tu atu ahau ki te turaki i tenei Pire. E takahi ana tenei Pire i nga tikanga o etahi atu Pire kua homai nei e te Kawanatanga ki te aroaro o te Whare nei takoto ai, a na reira, ki taku mahara, kaore e tika kia whakaae te Whare ki tenei Pire. Ko te whenua e korerotia ake nei i hoatu hei whenua tuturu mo Te Wirihana a mate noa ia.
Tenei ano te roanga atu o nga korero a Ta Ropata Taute, ka mutu ia ka tu ake ko Te Pere ( Mr. Bell), ko Te Tamihana) Mr. R. Thompson), ko Takuta Numana ( Dr. Newman), ko Te Tuhi ( Mr. Duthie), ko Te Mete ( Mr. G. J. Smith), he whakahe ta etahi, he tautoko ta etahi, o enei i te Pire.
Ko Hone Heke.—Kua ai tenei putake e korerotia nei e tatou hei whakaaringa maku ki te Whare i te nui o nga mate e pa ana ki nga Maori i te Tore Kooti Whenua Maori o te tau kua taha ake nei. Ka nui toku koa i toku kitenga kua tahuri te Kawanatanga ki te whakaora i te tangata Pakeha kua huaina ake nei, a ki toku whakaaro he tika kia paahitia tenei Pire hei whakaora i nga mate o taua tangata. Engari, i runga i te ahua o tenei Pire, kua rangirua te haere a te Kawanatanga, ina hoki he aha te take i kaiponuhia ai e ratou nga huarahi penei te ahua ki nga Maori i te paahitanga, e tenei Kawanatanga, o te Ture Kooti Whenua Maori i tera tuunga o te Paremete. I runga i tenei Pire, e korerotia nei e tatou, kua kite tatou i te Kawanatanga e homai ana kia mahia e tatou tetahi mea hei whakaora i nga mate me nga raruraru o tetahi Pakeha, a he aha ra hoki ratou i kore ai e homai i tetahi Pire hei whakaora i nga mate me nga raruraru o nga Maori, e waiho nei e ratou nga Maori kia noho mate ana i raro i nga Ture kua whakahuatia ake nei e au. He tino taumaha nga mate e taami nei, i tenei wa, i nga Maori, i te mea kua araia e aua Ture nga huarahi katoa e taea ai e ratou te whakahaere etahi mokete me etahi atu ritenga e whiwhi ai ratou i nga moni a nga Pakeha noa. Kua waiho enei mate me enei kawenga taumaha e te Kawanatanga hei waha ma te iwi Maori, a, tae mai ki tenei ra, kaore ano he kupu kia puta, ara, he whakaatu mai tera e whakatakotoria e te Kawanatanga he Pire ki te aroaro o tenei Whare, i tenei huinga o te Paremete, hei whakatikatika i aua Ture a hei whakaora i aua mate o te iwi Maori.
Ko Te Hetana ( Hon. Mr. Seddon).—Kua whakaatu ahau i mua ake nei, ara, i mua atu o te taenga mai o te mema honore ki Poneke, tera e whakatakotoria he Pire pera e te Kawanatanga ki te aroaro o te Whare i tenei tuunga o te Paremete.
Ko Hone Heke—Ka ata patai ahau. mehemea e penei ana na ta te Minita, ae, ka homai e ia he Pire hei whakatikatika i te Ture, kia ahei ai nga Maori ki te mokete i o ratou whenua?
Ko Te Hetana ( Hon. Mr. Seddon).—Ae, i te Ture Kooti Whenua Maori.
Ko Hone Heke.—Kua koa ahau kua whakaae mai te Pirimia, notemea i a tatou e whakaora nei i te mate o tenei Pakeha, o Te Wirihana. tenei nga Maori e ngaua nei e te mate, a kaore he take e ora ai ko te Pakeha e waiho ai nga Maori kia mate ana.
Heoi te mutunga o nga whai-korero paahitia ana te panuitanga tuarua o te Pire.