page 39

Mane, te 2 o Hepetema, 1889.
Pire Whakarite Moni Hoko Whenua Maori I Roto I Te Moni Mo Te Rerewe I Rangitikei Ki Akarana

I runga i te motini a Te Miterehana kia whakaae te Whare ki te Whakatikanga a te Komiti,—

Taipua. — Ka mea. Ohorere ana matou i to matou rongonga kua whakaurua enei tu menemana kia kaua rawa tetahi tangata e reti, hoko ranei i tetahi eka o roto i enei rohe. Kaore matou i mohio tera e homai enei mea hou; na te maikuku pango i kore ai e uru ki roto. Ki toku whakaaro, ko nga mea katoa e pa nui ana ki te iwi Maori, ara nga Pire, me perehi me whakakite ki te katoa kia matara ara ai, tae rawa ki te ra e korerotia, kua tatu te whakaaro kua kore e tarere te manawa. Kua oti te tiro tiro me te whiriwhiri i nga wahi kino me te hanga rarangi hei whakawhiti i nga wahi e tika ana kia peratia. I pootitia ahau hei mema mo tenei Whare kia tahuri au ki te whakakore i nga taimahatanga i whakaekea ki runga ki o matou whenua e te Kawanatanga o te Paranihi, ara te "Ture Whakahaere Whenua Maori, 1886." I whakahe ano tenei Kawanatanga ki tera ture; otiia kua whai ratou inaianei ki nga tapuae o tera Kawanatanga, kua tahuri ratou ki te herehere i o matou whenua kia riro ma ratou anake e tango i nga whenua Maori. E whai take ana matou ki te maharahara mo te mahi hoko whenua a te Kawanatanga. He nui rawa to matou wehi me to matou hopohopo ki te mahi kino, tinihanga i whakahaerea i runga i taua mahi. Mehemea i whakapuaretia te hokonga o aua whenua ki te katoa, kua rahi atu te koha me te painga e riro i nga Maori. Ma te pera anake, ara me hoko ratou ki ta ratou i pai ai, ki te Kawanatanga, ki nga Pakeha ranei. Ko te mea kino kei roto ki tenei Pire ko te tikanga kia herea nga whenua Maori katoa ki te taha o tenei reriwe mo nga tau e rima, a kua hoki iho inaianei kia rua tau. Heoi te take i whakaae ai matou ki enei tau e rua, kei tukua ki te pooti, ka hinga matou, ka herea nga whenua Maori mo nga tau e rima. Engari kaore i te ngawari toku ngakau, a tera e amu amu oku iwi ki au mo toku whakaaetanga; otiia, taea koa te pewhea e matou. Tera te whakatauki Pakeha, "Pai atu te hawhe rohi i te taro kore." Na i hopukia e au te rua tau i te mea e pai atu ana i te rima tau, i runga i nga ritenga o tenei whakatauki. Tenei taku tono kotahi ki te Kawanatanga. Kia tupato rawa ta ratou whiriwhiri i nga tangata ka whakaturia e ratou hei kaihoko whenua. Kaua rawa nga tangata kua kitea noatia to ratou kino. Engari ko nga tangata pono tonu; a me tuku atu kia kite i nga rangatira me te iwi, he kanohi, he kanohi, kia korerorero ratou i nga tikanga katoa mo te hoko i te whenua mo te aha ranei. Kua rongo hoki tenei Whare i nga mahi kino a tetahi Apiha hoko whenua a te Kawanatanga i enei tau kua hori ake nei. I korerotia taua mea ki te aroaro o te Komihana i Kihikihi inaia ake nei. I au e mea ana kia tu ahau hei mema mo tenei Whare, tono ana ahau ki te Kawanatauga kia whakamutua to mahi a taua Apiha. A kaua rawa e whakaturia taua tangata a muri ake nei, kei raruraru, kei pa he mate ki nga Maori me a ratou whenua i roto i te Rohepotae. Mehemea e tino rapu ana te Kawanatanga i nga tangata tika hei whakahaere i nga Maori, e kore e raruraru, e kore e hoha, e kore e ngenge tenei Whare i te mahinga i nga tini pitihana e rere mai nei i te taha Maori. Hei tohu enei pitihana mo te mahi he a te Kawanatanga me a ratou Apiha i roto i enei tau kua taha ake nei. Kia pai nga Apiha hoko whenua me nga Tiati o te Kooti. Heoi kua kore rawa he pohehe me te raruraru.