Ripoata mo te Pire whakanohonoho ki te Tangata Whakahaere hoki i nga Whenua Maori, 1898
Appendix H. — H. P. Whatahoro, I mahia ki Whanganui
.gif)
Appendix H.
H. P. Whatahoro, I mahia ki
Whanganui.
1. | I runga i nga tikanga o tenei Ture me roherohe nga takiwa o te koroni nei e te Kawana ki tana e whakaaro ai. |
2. | Me whakatu he Poari whenua Maori mo ia takiwa mo ia takiwa, ko nga mema mo taua Poari kia tokorima, ko te Komihana o nga Whenua o te Karauna, hei Pakeha, kia tokowha hei mema Maori, ma nga Maori o ia takiwa o ia takiwa, e pooti aua mema Maori, kia toru tau e tu ana, ka pooti hou ano e nga tangata o ia takiwa. |
3. | Me utu tau nga mema katoa o tenei Poari, te Komihana me nga mema Maori tokowha o ia Poari o ia Poari, me era atu utu e tika ana, e whakaaetia ana e te Paremete i ia wa i ia wa. |
4. | Ko te Komihana o nga Whenua o te Karauna hei
Tiamana mo te Poari i runga ano i tona tunga Komihana ki a rua
nga pooti mana ko tana ake pooti, me te pooti whakatau. Ki te
ngaro ke page 137![]() |
5. | Me whai Pooti te Teputi Tiamana me te pooti whakatau ano. |
6. | Ko te korama o te Poari e tu ai, kia kaua hei iti iho i te tokotoru, kia rua mema Maori, kia kotahi Pakeha, haunga te maha ake. |
7. | E pai ana teuei rarangi katoa. |
8. | Ko te whakaetanga kia whakahaerea nga tikanga o tenei Ture ki roto ki nga takiwa. Me pitihana ma te Kawana e whakamana tana tono, a te tokomaha o nga tangata nona te whenua, ahakoa papatupu, karauna, tiwhikete, me era atu pukapuka pupuri take whenua Maori. |
9. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
10. | Ki te puta he whakahe ma nga tangata, o te pitihana o waho ranei o te pitihana o nga tangata ano e whai take ana ki te whenua i pitihanatia i roto i te Kahiti, me whakatau taua take i runga i te pooti a te tokomaha, i tae ki-te aroaro o te Poari i te ra i panmtia ai ki te Kahiti. |
11. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
12. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
13. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
14. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
15. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
16. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
17. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
18. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
19. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
20. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
21. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
22. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
23. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
24. | I runga i te tono a nga tangata Maori nona te whenua kia nama etahi moni i te Kawanatanga hei whakaea mokete, i etahi atu moni e tau ana ki runga i te poraka, i nga poraka ranei, apiti atu ki nga moni nama a nga tangata nona te poraka. |
25. | I runga i te tono a nga tangata no ratou nga whenua kia tukua mat he moni mokete e te Kawanatanga ki runga i o ratou poraka whenua, ko nga takoha, hei hua mo nga moni tinana i tonoa moketetia ra, kia kaua e neke ake i te rima pauna i te ran, ko aua moni utu takoha ra, me tango i roto i nga moni utu reti, wuru, hokonga kararehe ranei o taua poraka i pungaia ai aua moni pera, ia tau, ia'tau e puta ana mai ki nga Maori nona te whenua. |
26. | E pai ana tenei rarangi katoa. |
27. |
E pai ana tenei rarangi katoa. Na me apiti atu tenei hei rarangi ano mo tenei Ture. |
28. | Kaua hei hokona nga whenua Maori katoa e mau ana i raro i te Ture mokete, riana ranei, mo te hapanga o te utu hua akoha o nga moni tuturu i tonoa e nga tangata nona te whenua, i whakaaetia ranei kia takoto mokete ki taua poraka, ki aua poraka ranei, engari me apiti atu ki nga tino moni tuatahi o te mokete. |
29. | Kia rima tau me tango mai e te Poari, etahi moni e rima pauna mo ia rau mo ia rau o nga moni tinana i tonoa ra hei takoto mokete ki runga i te poraka i nga poraka ranei, hei whakaiti haere i nga moni tinana o te mokete. |
30. | Kaua te Ture peekerapu e pa ki nga takiwa kua whakaaetia kia whakahaerea tenei Ture, te muru ranei i nga hea moni, i te hea whenua ranei, mo tetahi nama, aha ranei. |
31. | Kaua te tangata o te poraka e waiho wira ki tetahi tangata ke atu i ona ake uri ana ake, a ona taina, tuakana ranei, a te whaea kotahi, a te papa kotahi, ina kore rawa ana ake uri, ki te kore ana ake uri, a ona taina, tuakana, nga uri ranei a ona taina, tuakana hoki, me waiho ki te whanaunga tata tonu ki a ia o te hapu nona ai te poraka i whakataua ai e te Kooti. Kaua ki te tangata ke, ki te Pakeha ranei. |
32. | Me whai panga te pouaru wahine ki tetahi wahi oranga mona a te tane i mate, ahakoa reti, moni takoto ranei ki te peeke, era atu putanga moni ranei, ahakoa whai uri a raua ake ko te tane i mate, kore ranei. Engari kia mate taua wahine, me hoki taua painga ki te tangata ki nga tangata ranei i whakataua e te Kooti koi ara nga riwhi o te tupapaku. E kore e mana te wira mo te paanga pera a te wahine pouaru. |
Heoi, e hoa ma aku ake whakaaro tenei mo te Pire a to tatou Kawanatanga tenei i whakaaro ai, otira ma koutou ma nga upoko maha e whakahaere nga mea e rite ana ki o koutou ake whakaaro hei painga mo te iwi Maori, me nga toenga whenua.