.gif)
Ture Maina, 1890
He Pire I Huaina
He Pire I Huaina.
He Ture hei whakatopu hei whakatikatika i nga Ture e pa ana ki nga Maina me te mahi Maina.
Rahui Maori Me Nga Whenua Maori.
| 36. |
Ko nga tikanga e mau ana i runga ake nei o tenei Ture a e pa ana ki nga mahi maina i runga i nga rahui o te katoa ekore e pa ki tetahi rahui i hanga hei mahi hei tautoko hei akoranga ranei i roto i nga kura mo nga tangata Maori tuturu kia whakaae rano a ka aheiano hoki te Kawana te whakaae i roto i tona Kaunihera ki etahi rahui Maori anake, ki etahi tu rahui anake ranei, ki nga rahui Maori katoa ranei i runga ano i tana i pai ai, me whakahaere ano ia i raro i nga tikanga me nga here i whakaaro ai ia he pai he tika. Ki te panuitia tetahi rahui Maori i raro i nga tikanga o teuei Ture ka panga tikanga o nga tekiona toru tekau matahi toru tekau ma rua me te toru tekau ma toru o tenei Ture ki aua rahui Maori ano he rahui no te katoa, i runga ano ia i nga tikanga e mau ana i runga ake nei. |
||||
| 37. | Ko nga whenua Maori katoa i roto i tetahi takiwa mahi maina kua tukua i mua ka tukuna ranei a muri ake nei e nga Maori whai take ki te Kawana hei mahi maina ka meinga mo aua mahi kaua ia mo etahi atu he whenua aua whenua no te Kaurana a e puare ana hei mahi maina i raro i nga tikanga o tenei Ture otira me haere aua whakahaerenga katoa i raro i nga tikanga me nga ritenga o te kirimene i Tukuna ai aua whenua kua kiia ake nei, a ka ahei te Warena te whakahaere tonu i aua whenua i te wa e mana ana te kirimene kua kiia ake nei ano kua mutu te mana o te tangata ki aua whenua erangi ia ko nga tikanga katoa o tenei Ture e taupatupatu ana i nga tikanga o tetahi o aua karimene ka mana tonu te kirimene i runga i aua taupatupatunga. | ||||
| 38. | Mehemea kua meatia etahi whenua Maori, mehemea ranei e meatia ana kia whakpuaretia hei mahinga maina, me utu ano nga moni e whakaritea i ia wa mo nga turanga mehini me nga turanga mahi hoko me nga turanga whare i runga i aua whenua a taea noatia te rironga o ana whenua i runga i te hoko e te Kuini a ko aua moni e utua ra me utu tonu i mua i te nohoanga o aua wahi, a ko nga moni tuatahi e whakaputaina ana me tuku ki te Kaitango o nga moni Whenua i te wa ano i tonoa ai aua wahi whenua aka kiia ko nga utu mo te tau tuatahi era ara ki te whakaaetia te tono mo aua whenua. | ||||
| 39. | Ko te tangata ehara nei i te tangata whai take kite whenua o tetahi Maori tuturu a ehara hoki i te tangata whai raihana hei mahi i aua whenua a ki te tahuri ia ki te mahi keri koura i tetahi atu mea whai rawa i raro i runga ranea i te whenua ka ahei te whiu i aia mo ia hara ona kia utua nga moni kaua e hoki iho i te rima pauna a kau ano hoki e neke atu i te rima tekau pauna. | ||||
| 40. |
Kahore he mea e mau ana i roto i tenei Ture e whakarereketia e kiia ranei hei whakarereke i nga tikanga e pa ranei ki "Te Ture Whakatika o nga Panui mo nga Whenua Koura o Akarana, page 2
Erangi mehemea kua riro i tetahi tangata tetahi riihi mahi pamu i roto i tetahi wahi o te Ohinemuri Poraka i mua atu i te timatanga o tenei Ture a i riro i aia i raro i te Ture kua korerotia ake i muri nei, a kua kore te take a te Maori ki taua whenua ka ahei ia i ia wa i muri iho i te whakakorenga o taua take te hoko i taua whenua e riihitia ra e ia i runga i te tautohe kore a te tangata, me te tuku i nga utu mo taua whenua kia rite ki nga moni e tonoa ana mo nga whenua pera te ahua i roto i taua takiwa, ina akihanatia. Haunga ia nga whenua katoa e onotekau putu te mataratanga atu i te tahataha o tetahi awa, ko aua whenua me arai rawa i nga hoko e whakahuatia nei i konei a puta noa i nga awa i roto i te poraka kua kiia ake nei. |
||||
| 41. |
Ko nga tikanga katoa o tenei Ture e pa ana ki nga riihi mahi pamu ka pa ki nga whenua Maori katoa kua panuitia i mua ka panuitia ranei a te tahi o nga ra o Hanuere o te tau tahi mano waru rau waru tekau ma whitu he whenua e puare ana hei mahi maina i raro ano ia i nga tikanga e mau ake nei ara. Ekore tetahi tangata e riro ana i aia tetahi riihi o aua whenua i raro i tenei Ture e whai take ki te hoko i aua whenua e puritia ra e ia ekore ano hoki e whai take ki te tono utu i te mutunga o taua riihi mo nga whakapainga i whakapaia e ia e ona uri e ona kaiwhakariterite e ona kaiwhakahaere me ana e mea ai i runga i aua whenua a puta noa nga tau e riihitia ana e ia taua whenua ekore ano hoki e riro taua mana i aia i mua atu o te hokonga o taua whenua i roto i aua riihi e kore ano hoki e ahei e ia to whakawhiti i tetahi riihi mo tetahi riihi mo tetahi whenua ranei e whakamana ana e tenei Ture. |
Tangohanga Whenua Hei Mahi Maina.
| 42. |
Ko nga whenua katoa kua hokona e whakaaetia ranei kia hokona i te Karauno i muri iho i te ruatekau ma iwa o nga o Hepetema tahi mano waru rau whitu tekau ma toru ahakoa he tino hoko he riihi ranei mo tetahi wahi whenua a ko nga whenua katoa e peratia ana te tango i ia wa i mua o te ra kua kiia ake nei i runga i te whakaae a ia page 3 Kainoho e uru mai ana nga kaitango riihi me nga kaitango raihana tetahi atu tangata ranei e tino noho ana i runga i taua whenua ki tenei kupu na "Kainoho Mahi maina" i hui atu ki nga tikanga o aua kupu nga mana ki te noho i tetahi whenua e takoto ana i te tana o tetahi awa o tetahi whenua ranei e hiahiatia ana hei whakahekenga wai tunga wai hei awa tahinga i nga paru, turanga mehini mo tetahi atu mahi ranei e pa ana ki te mahi maina mo te koura me te hiriwa. |
| 43. |
Ka ahei tetahi tangata te tono ki te Minita i runga i nga tikanga o te Apiti, Tuarua e mau nei kia nohia e ia tetahi whenua i riro mai i te Karauna i raro i nga tikanga o tenei Ture kihai i kapea i mua atu i runga i aua tono, e nga Maori whai take ranei, a me tuku atu i runga i aua tono katoa nga moni e ruatekau ma rima pauna a ka whakahaere aua moni i runga i nga tikanga a muri nei whakaritea ai. Ki te tukuna atu tetahi pitihana ki te Warena he mea haina e nga tangata kihai hoki iho i te tekau te maha a he mea whakaae e te Minita ka ahei te Kawana i runga i te ingoa me te taha ki te Kuini te tono kia nohia ano tetahi whenua i hiahia ai ia ki te tango hei mahi maina, a mo taua tikanga ka ahei te whakatu i tetahi tangata i pai ai ia hei kaitono mona, a ko auo whakahaere katoa i runga i aua tikanga ka rite tonu ki te tono a tetahi tangata noa nei. E kore tetahi tono e tangohia mo tetahi whenua e meatia ana hei kaari hei tipuranga aporo hei tipuranga waina hei whenua ahuareka ranei mo tetahi whenua ranei e iti iho ana i te koata eka i roto i tetahi taone paro ranei mo tetahi whenua turanga whare ranei mehemea ranei kei roto mai i te kotahi rau putu o tetahi turanga whare o tetahi turanga whare hanga taonga tetahi hohipera tetahi whare porangi whare karakia whare o te katoa o tetahi urupa, whenua mahi wai ranei ki te kore te whakaae mea tuhituhi a te tangata e whai take ana e tukuatahitia mai me taua tono. |
Riihi Mahi Pamu Me Nga Raihana Noho.
62.Ka ahei te Kawana i ia wa te whakahua i nga whakahaere mo te tuku raihana e te Warena hei noho mahi pamu hei mahi kaari hei mahi miraka i runga i tetahi rahui ehara nei i te rahui Maori i te whenua ranei i rahuitia mo nga mahi a te Maori a i wehea hei mahinga maina he wahi ranei no aua rahui kihai hiahiatia hei mahinga inatonu nei mo nga mahi i rahuitia ai taua whenua tetahi atu whenua ranei o te Karauna i roto i tetahi takiwa maina kaua ia i neke ake i to rima tekau eka, a me tuku e te Warena ki te Minita i te mutunga o nga marama katoa te rarangi o nga raihana i whakaputaina e ia i raro i tenei tekeiona i roto i taua marama.
Me whakaputa nga raihana katoa i runga i te tikanga mo homai aua raihana ina tonoa i roto i tetahi wa i muri iho i te panui ia e hoki iho i nga marama e toru ekore ano hoki e whai take kia tukua page 4
tetahi utu e meatia ana kia utua ki te kaipupuri raihana; ekore ano hoki te kaipupuri raihana e whai mana ki te tango i tetahi wahi o te whenua e mau ana i roto i tona raihana.