Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Ture O Niu Tireni: I Pahitia I Roto I Te Tau Wha Te Kau Ma Rima O Te Kuinitanga O Kuini Wikitoria, Me Te Nohoanga Tuatorutanga O Te Paremete Tuawhitu O Niu Tireni, I noho ki Poneke i timate i te rua te kau ma waru o nga ra o Mei, 1881.

He Pire E Huaina Ana — He Ture hei whakakotahi i nga Ture hei Whakahaere i nga whenua — Rahui Maori

Previous Section | Table of Contents | Up | Next Section

page 1

Te Ture Whenua Rahui Maori

Whakawhaititanga.

Nga Whakaritenga.

1. Ingoa Poto.
2. Whakamaramatanga.
3. Rahui Maori.
4. Nga mea kaore e uru.
5. E kore tenei Ture o whai mana ki te takiwa e uru ana ki roto ki te whenua Rau Patu o te Tai Hauauru.
6. Mana o te Kooti Whenua Maori.
7. Ka whakaurua nga Ture Whenua Maori ki roto ki tenei.
8. Mana ki te hanga tikanga.

Te Whakahaere A Te Kai-Tiaki.

9. Nga Rahui Maori ka tukua ki te Kai-Tiaki a te Kawanatanga. Nga mana a te Kai-Tiaki. Nga tikanga a te Kai-Tiaki mo runga i ana mahi.
10. Ka whakawhitia nga tikanga whakarite o mua.
11. Me tuku nga Komihana tawhito i o ratou pukapuka moni ki te Kai-Tiaki.
12. Me tuku te Kai-Tiaki i ana pukapuka moui ki te Minita i ia tau. Ko aua pukapuka moni me tuku ki te Pare-mete.

Te Tikanga mo nga Rahui i raro i tenei Ture.

13. Te whakahaere i nga moni e puta mai ana i nga whenua Rahui.
14. Mana ki te riihi. Me whakarite rawa etahi tikanga i roto i te riihi mo nga mea e takoto ke ana.
15. Mehemea kaore e mohiotia nga tangata hei tango i te moui, aha ranei.
16. Te ngaronga o nga tangata whai take.

Mo te tuku mai i nga Rahui ki raro ki nga tikanga o tenei Ture.

17 Te whakakahore i te mana Maori ki runga ki nga wahi rahui.
18. Ma te Kooti Whenua Maori e whaka-kore te mana Maori.
19. Ki te whakaae nga tangata no ratou te whenua hei reira ka ahei te Kai-Tiaki te tono ki te Kooti Whenua Maori. (1.) Te whakahaere a te Kooti. (2.) Te whakakore i te Mana Maori. (3.) Ka ahei te wha-katau i nga mea tiaki. (4.) Ka whakataua nga whenua ki te Kai-Tiaki a te Kawanatanga. (5.) Nga tono a nga Kai-whakahaere a te Kai-Tiaki. (6.) Me panui nga Ota ki roto ki te Kahiti o Niu Tireni.
20. Ka ahei nga tangata Maori no ratou te whenua, te tuku atu ki te Kai-Tiaki.
21. Ka taea te whakarereke te whakakore ranei i nga tikanga here.
22. Te ahua o te Ota.
23. Ka taea te whakahoki mai i nga karaati ka hoatu ai i etahi mea ke.
24. Ko te whakatau a te Kooti ma te Ka-wana e whakaae ka whai mana ai.
25. Nga Panui whakaatu i te wa e tu ai te Kooti.

Etahi atu Tikanga.

26. Te whakatuTanga o te Komihana Whenua Rahui Maori.
27. Ana mahi.
28. Nga whakataunga whakamutunga mo nga Maori. (1.) Nga toenga whenua. (2.) Nga Rahui mo te katoa. (3.) Whenua e karaatitia ana mo te katoa. (3.) Whenua e karaatitia ana mo etahi tikanga tiaki.
29. Ka ahei te Kooti ki te whakarite i nga tangata no ratou ake te whenua e tika ana hei hoko.

Whakakore.

30. Whakakore.
Apiti.

He Pire E Huaina Ana
He Ture hei whakakotahi i nga Ture hei Whakahaere i nga whenua
Rahui Maori.

He Ture hei whakakotahi i nga Ture hei whakahaere i nga Whenua

Na Ka Meingatia Hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete i runga hoki i te mana o taua Runanga nga Whakaritenga ka whakaaturia i raro iho nei:—

Nga Whakaritenga.

1. Te Ingoa Poto o tenei Ture ka kiia ko "Te Ture Whenua Rahui Maori, 1881."page 2
2. I roto i tenei Ture, kei raro iho nei te whakamaramatanga o nga kupu, ara,—
  • "Poata" tona tikanga ko te Runanga i whakaturia i raro i nga tikanga o "Te Ture Tari Tiaki o te Katoa, 1872:"
  • "Kooti" tona tikanga ko te Kooti Whakawa Whenua Maori: "Maori" tona tikanga he tangata Maori no Nui Tireni tae atu ki nga hawhekaihe me a ratou uri mehemea he Maori nga matua:
  • "Tangata nona te mea" tona tikanga ko te Maori nana ake te whenua:
  • "Kai-Tiaki o te Katoa" tona tikanga ko te Kai-Tiaki i whaka-turia i raro i nga tikanga o "Te Ture Tari Tiaki o te Katoa, 1872."
3. Ko nga whenua katoa e uru ana ki roto ki nga tikanga i raro iho nei ka kiia he Whenua Rahui Maori, ara,—
(1.) Nga whenua kua oti te rahui ka rahuitia ranei a mua ake nei e nga Maori i roto i a ratou whenua i te wa i tukua ai e ratou ki te Kawanatanga, kua oti hoki te tuhi ki roto ki te pukapuka tuku, whakaatu i nga wahi ka rahuitia.
(2.) Nga whenua kua oti te rahui ka rahuitia ka wehea ketia ranei a mua ake hei oranga mo nga Maori i te wa i hoko ai ratou i etahi whenua ki te Kawanatanga, nga whenua katoa i mania i runga i nga ritenga o te tekihana te kau ma wha o "Te Ture Whenua Rahui Maori o Niu Tireni, 1856," te tekihana tuawhitu ranei o "Te Ture Whakatikatika i Te Ture Whenua Rahui Maori, 1862," i Mia ra ka tau katoa nga tikanga o "Te Ture Whenua Rahui Maori o Niu Tireni, 1856," ki runga.
(3.) Nga whenua i uru ki roto ki nga whenua nui i whakaaetia i wehea ketia ranei hei oranga mo nga tangata Maori e Kanara Mekereweti, i runga ranei i nga kupu tohutohu a tetahi Komihana i whakaturia hei titiro i nga mahi hoko a te Niu Tireni Kapane i hoko whenua nei i nga Maori.
(4.) Nga whenua i rahuitia e te Niu Tireni Kapane hei oranga mo nga tangata Maori o Niu Tireni.
(5.) Nga whenua i tangohia e te Kawana hei mahinga hei oranga mo nga tangata Maori.
(6.) Nga whenua i tukua ki te Kai-tiaki o te Katoa hei whaka-haere i runga i nga tikanga o tenei Ture.
4. Ko nga rahui katoa i hanga i roto i nga rohe o te takiwa kua whakahuatia ki roto ki te Apiti e mau nei, a i te wa i timata ai tenei Ture e whakahaerea ana i raro i etahi Ture ke atu ka whakakorea e tenei Ture, me tuku inaianei kia mahia i raro i tenei Ture.
5. E kore nga tikanga o tenei Ture e tau ki tera wahi o te Koroni kua oti te whakahua ki roto ki te Apiti e mau ana ki tenei Ture, a e mohiotia ana ko te Takiwa i riro i te Rau o te Patu."
6. I raro i tenei Ture ka pera ano te whai mana a te Kooti Whenua Maori ki runga ki nga whenua rahui Maori kua whakakorea te mana Maori i runga, ka whakakorea ranei te mana Maori i runga, me tona mana ki te whakahaere tikanga mo nga whenua e puritia ana e nga Maori i runga i a ratou tikanga Maori, a ka taea e taua Kooti te mahi tikanga ki te whakaputa ota ano hoki mo te whenua rahui Maori e tukua ana kia whakawakia kia ahatia ranei.
7. Ko nga Ture katoa e whai mana ana inaianei e tau ana ranei ki runga ki nga mahi whakahaere a te Kooti Whenua Maori, e kitea ana e tika ana kia peratia, ka whakataua ki runga ki tenei Ture ka whakaurua hoki ki roto ki tenei Tare.
8.

Ka ahei te Kawana i roto i tona Runanga whiriwhiri, i ia wa, i ia wa ki te hanga, ki te whakarereke, ki te whakakore ranei i nga page 3tikanga kia tika ai te whakahaere i nga mahi mo nga whenua ratal Maori, mo te panui ki roto ki nga nupepa, mo te hanga mo te tuku hoki i nga pukapuka riihi, mo te ritenga utu, whakatau hoki i nga moni e puta ake ana i roto i aua ratal, mo te tirotiro i nga pukapuka moni katoa e tuhia mai ana whakaatu i te ahua o nga utu reti aha ranei, mo te whakaae i nga utu hei tuku ki nga kai-whakahaere o nga rahui, me nga mea katoa e mahia ana kia tika ai te haere o tenei Ture; aei runga i aua tikanga whakahaere ano hoki, ka ahei i ia wa i ia wa, te whakarite i nga moni e tika ana kia utua i runga i nga mea e whakahaerea ana i raro i tenei Ture mo aua whenua rahui.

Ko aua tikanga katoa me tuku kia panuitia ki roto ki te Kahiti, a hei reira ka pera ano te whai mana ano he mea whakauru ki roto ki tenei Ture.

Te Whakahaere A Te Kai-Tiaki.

9. Ko nga whenua me nga taonga katoa i tukua a e puritia ana inaianei e te Kawana, e tetahi Komihana, Apiha ranei o te Kawanata-nga, i runga ano i nga tikanga o tetahi Ture e whai mana ana i mua mo nga whenua rahui Maori, ka kiia i te ra e whai mana ai tenei Ture kua tukua atu ki te Tari Tiaki o te katoa, a ka whakataua ki te Kai-Tiaki hei whakahaere i raro i nga tikanga tiaki i raro iho nei,—
(1.) Nga whenua katoa me nga whare, nga moni, nga taonga, aha ranei, i whakataua nei te whakahaere mo aua mea ki te Kai-Tiaki i runga i te ture, ka puritia e ia pera ano me te mea nana ake aua mea, a ka ahei ia te haere ki roto ki te Kooti Whakawa ina whai take ia ki te pera i runga i tana mahi whakahaere, ahakoa he Whakawa kirimina hiwari ranei ka rite tonu, ko ia te tangata hei mahi i nga ritenga katoa:
(2.) Ka whakamanaa taua Kai-Tiaki i konei ki te tuku atu ki te whakahoki ranei i te Whakawa i roto i te Kooti ahakoa kirimina, ahakoa hiwari i runga i te ture, e pa ana ki aua whenua, taonga aha ranei, ka ahei hoki ia ki te tamana i te tangata kia tamanatia hoki ia ina puta ake he take i runga i aua tu mea kia peratia, ko te ingoa ano o taua Kai-Tiaki kia uru ki ioto ki nga pukapuka pera, ko tana mahi Kai-Tiaki hei tohutohu i a ia:
(3.) Ki te mea ka mate taua Kai-Tiaki, ka whakamutua ranei ia e kore tuna e waiho hei take kia mutu ai te whakawa kua timata i te wa e mahi ana ia, erangi ka tukua ki tona Kai-whakakapi mana e whakahaere kia rite ki te mea i timataria i te tuatahi; a me utu taua Kia-Tiaki hou i nga moni tika me tango ranei i nga utu i whakataua kia utua i runga i taua whakawa, pera ano me te mea nana ake i timata taua mahi.
10. Ko nga mahi whakarite katoa, nga kupu whakaari, whakaaeta-nga ranei kua oti te tuhi, te whakarite i mua e te Kawana, e tetahi Komihana, kai-wnakahaere ranei i whakaturia e ia i mua, ka kiia inaianei i whakataua e ia ki te Kai-Tiaki o te Katoa, a mana e whakahaere e whakaoti marire i runga i nga kupu tohutohu o te tuatahi.
11. Me tuku atu he pukapuka ki te Kai Tiaki e aua Komihana katoa ratou tahi me nga Kai-whakahaere, i roto i nga marama e ono timata atu i te wa e whai mana ai tenei Ture, hei titiro hei whakaae mana, me whakaatu tika ki a ia i nga korero me te ahua o nga moni mo runga i nga whenua e puritia ana e whakahaerea ana ranei e ratou.
12. I mua atu o te toru-te-kau o nga ra o Apenra, i roto i te tau kotahi mano e waru rau e waru-te-kau ma-rua, me tuku te Kai-Tiaki i tana pukapuka ki te Minitia mo te Taha Maori, whakaatu i te, ahua o nga moni katoa i puta ake i roto i nga rahui, aha ranei, me tuhi hoki ia i tetahi kupu whakamarama ki runga mo ia wahi rahai ki tana e kite ai e tika ana: page 4

A, i te wa e whakahaere ana te Kai-Tiaki i tetahi rahui i etahi wahi rahui ranei, me tuku taua Kai-Tiaki i ia tau i ia tau i tana pukapuka whakaatu mo ia rahui, ki te Minitia mo te Taha Maori.

A, ko te tauira o aua pukapuka ma taua Minitia e whakatakoto ki te aroaro o nga Whare e rua o te Paremete i muri tata mai o te taenga o taua pukapuka ki a ia.

Te tikanga mo nga Rahui i raro i tenei Ture.

13. Me whakaniahi katoa nga whenua rahui Maori, ko nga reti me nga moni katoa e putu ake ana i runga, me tuku kia whakahaerea ki nga mea i whakaritea ai kaua ki te mea ke atu.
14. Ka ahei te Kai-Tiaki, i runga i te whakaae a te Poata, i ia wa i ia wa, ki te riihi i tetahi wahi o nga whenua rahui kua wkakataua ki a ia hei whakahaere, ki te mea kaore he tikanga tiaki i tau hei arai i te riihi penei—
(1.) Ka tukua he riihi mo nga tau e rua-te-kau ma-tahi, ki te tangata ki etahi tangata ranei e mea ana hei ngaki mana te whenua, ka tukua taua riihi i runga i nga ritenga e kitea ana he mea tika; a
(2.) Ka ahei hoki te tuku riihi mo tetahi wa kaua e roa atu i te ono-te-kau ma toru tau, kia ahei ai te whakatu whare ki runga, ko taua riihi me whakahou ano i te mutunga o ia rua-te-kau ma tahi tau, ka whakarite hold i te reti i reira kia rite ki te mea e tika ana kia utua
Ko era tu riihi katoa me hanga i runga i nga tikanga i whaka-takotoria e tenei Ture, i runga ano hoki i enei ritenga, ara:—
(a.) Ko nga riihi katoa me hanga ki waho, kia mohio ai te katoa, me hoko makete ranei, me matua panui hoki ki roto ki te nupepa o te takiwa e takoto ai taua rahui e meatia ana kia riihitia, ki ta te Poata e whakaaro ai he mea tika kia peratia.
(b.) Ko te utu reti ka whakaritea, kia tae ki te mea nui e taea ai te tono i taua wa.
(c.) E kore rawa e ahei te tango mai i tetahi moni tamana aha ranei mo runga i tetahi riihi.
(d.) E kore e ahei kia pa atu nga kia-whakahaere i tenei Ture ki te riihi i enei tu whenua, ahakoa iti nei tona paanga e kore e whakaaetia, kaua rawa tetahi mea iti nei hei oranga mona e tukua kia uru ki roto ki nga pukapuka riihi.
15.

I nga meatanga katoa ki te mea ka puta te pohehe mo nga tangata e tono ana kia pa ratou ki tetahi wahi o te whenua i roto i tetahi rahui Maori, me tono atu te Kai-Tiaki ki te Kooti kia kimihia nga ingoa o nga tangata e whakaarohia ana he mea tika kia pa ratou ki taua whenua.

A me whakarongo te Kooti ki taua tono, ka whakatau ai ki te mea e kitea e tika ana i runga i nga korero i whakina ki te aroaro o te Kooti, hei reira ka tuku i te ota ki aua tangata whakamana i a ratou.
16. Mehemea e whakahaerea ana tetahi rahui, a kitea ana kaore he tangata Maori e tika ana kia riro i a ia nga moni e puta ake ana, hei reira me pupuri te Kai-Tiaki i taua rahui i runga i te tikanga tiaki ka tuku ai i nga moni ki nga ritenga i whakatakotoria e te Kawana i roto i tona Runanga Whiriwhiri.

Mo te tuku mai i nga Rahui ki raro ki nga tikanga o tenei Ture.

17. E kore te whenua i rahuitia hei painga mo nga Maori e tukua kia whakahaerea e te Kai-Tiaki i raro i tenei Ture mehemea kaore ano i whakakorea te mana Maori i runga.
18. Ma te Kooti anake i runga i ona tikanga whakahaere e whakakore te mana Maori i runga i te whenua rahui Maori, tetahi wahi ranei o te rahui pera te ahua me te mea e whakahuaina ana i page 5roto i te wahi tuatahi o te tekihana tuatoru o tenei Ture; me te whakaae hoki o nga tangata Maori kia tukua taua whenua ki raro ki nga tikanga o tenei Ture, ma te Kooti teuei e whakarite me whaka-haere i runga i nga ritenga o te tekihana i muri tonu iho i tera kua korerotia i runga ake nei.
19. I nga meatanga katoa mehemea ka kitea hei painga mo nga tangata na ratou te rahui Maori, kaore ano kia whakakorea nei te mana Maori i runga, kia tukua mai taua whenua ki raro ki nga tikanga o tenei Ture kia whakahaerea, me tono atu te Kai-Tiaki i runga ano i te whakaae a nga tangata e whai take ana, ki te Kooti kia whakaritea taua mea; a, hei reira,—
(1.) Me whakarongo me whakatau hoki te Kooti i taua tono pera ano me te mea ha nga tangata ake nana te whenua i tuku taua tono, a me kimi i runga i tana e kite ai nga ingoa o nga tangata no ratou te whenua i uru nei ki roto ki taua pukapuka tono, te wahi tika o ia tangata kaore ano kia wahia, me te whakaae te whakakore ranei o nga tangata kia mahia peneitia te tikanga whakahaere mo taua whenua:
(2.) Mehemea ka tatu te Kooti i runga i tana i kimi, hei reira me tuku ia i tona pukapuka whakatau mo taua whenua, ka whakaatu ki roto nga ingoa o nga tangata katoa i kitea no ratou taua whenua, ka whakaputa hoki i tetahi ota hei whakakahore i te mana Maori hei whakaatu ano hoki ko taua whenua i uru nei ki roto ki te pukapuka tono, te wahi ranei i kitea e te Kooti te mea tika kia peratia, kua whakataua inaianei ki te Kai-Tiaki hei whenua rahui Maori i raro i nga tikanga o tenei ture:
(3.) I runga i taua tu tono, ka ahei te Kai-Tiaki, te tangata ranei nana te whenua, te whai kupu tohutohu atu ki te Kooti kia peheatia te pupuri o te whenua a mua ake nei, i runga i te tikanga tiaki aha ranei. A, hei reira tonu, mehemea ka kite te Kooti e whakaae katoa ana nga tangata no ratou te whenua ki taua kupu whakaatu, a hei painga mo ratou te tikanga whakahaere i tonoa nei e ratou kia whakamana, me tuku te Kooti i tana ota whakaatu ko taua whenua ka puritia inaianei i runga i aua tikanga tiaki aha ranei:
(4.) Ko te whenua ka whakaaturia ki roto ki taua ota i te ra i tuhia ai taua mea, ka tau ki te Kai-Tiaki, i runga i nga tikanga tiaki me era atu mea i kiia e te kooti kia whakahaerea mo ia wahi, e me haere tonu tana mahi i runga ano i aua ritenga:
(5.) Ko nga tono katoa e tukua ana ki te Kooti i te taha ki te Kai-Tiaki e nga tangata i whakamana e ia i runga i tana pukapuka kia mahi pera, ka kiia na te Kai-Tiaki aua tono:
(6.) Ko nga ota katoa ka whakaputaina e te Kooti i raro i nga tikanga o tenei tekihana me tuku tonu atu, i muri i te wa i whakaritea hei tono tuarua i tetahi whakawa, kia taia ki te Kahiti o te koroni me te Kahiti Maori.
20.

Ka ahei nga tangata no ratou tetahi whenua kaore nei ano kia whakakorea te mana Maori i runga, te tono ki te Kooti kia tukua atu to ratou take ki taua whenua ki te Kai-Tiaki, kia whakahaerea e ia i runga i nga tikanga tiaki aha ranei i tonoa nei e ratou kia whakataua e te Kooti.

Me haere te mahi a te Kooti mo aua tu tono, i runga i nga tikanga o te tekihana i runga ake nei, ki te whakakore i te mana Maori i runga i te whenua i uru ki roto ki taua pukapuka tono, a ka tuku i tana ota whakatau i taua whenua ki te Kai-Tiaki, kia whakahaerea e ia i raro i page 6nga tikanga tiaki aha ranei i whakaritea e te Kooti i runga i te hiahia a nga kaitono.
21.

I nga meatanga katoa mehemea tera tetahi whenua rahui Maori kua tukua ki te Kai-TiaM, ki raro ranei ki tona mana, e puritia ana ranei e nga tangata Maori i runga i te Karauna Karaati tiwhikete ranei, a e tau ana etahi tikanga here aha ranei ki runga ka ahei taua Kai-Tiaki nga tangata ranei no ratou te whenua te tono atu ki te Kooti kia whakakorea kia unuhia ranei aua here.

Me whakarongo te Kooti ki aua tono me ata uiui marire mehemea e whakaae ana te Kai-Tiaki nga tangata ranei no ratou te whenua ki taua tono, muri iho ka hanga i te ota whakaae ki taua mea e tonoa ana, whakakahore ranei, i runga i tana i kite ai.

Ko aua ota katoa ka whai mana i runga i te ture, ka ahei kia rehitatia i raro i "Te Ture Rehita Pukapuka, 1868," i raro ranei i "Te Ture Tuku Whenua, 1870."

I mua o te whakarereke, o te unuhanga ranei o te here e tau ana ki runga ki tetahi whenua rahui Maori, me tatu te mohio o te Kooti tera he whenua kua rahuitia, ka rahuitia ranei mo ake tono atu hei oranga nui mo te iwi, hapu, tangata ranei nana taua whenua. tetahi wahi ranei.
22. Ko nga ota katoa e mahia ana hei unu i nga here ma te Kai-Whakarite Whakawa nana i mahi e tuhi i tona ingoa ki runga, ka hiiri hoki ki te hiiri o te Kooti, a ka pera te mana o taua unu i nga tikanga here me te mea kaore he here i tau ki te whenua; a ko te ota i whaka-putaia hei whakakore i tetahi anake o nga here me whakahaere tonu ki runga ki nga tikanga i whakaritea ki roto ki taua ota.
23.

I nga meatanga katoa mehemea ka whakaae katoa nga tangata i uru ki roto ki tetahi Karuna Karaati mo tetahi whenua i tukua ki a ratou hei tiaki ma ratou me etahi atu otira kaore i whakaritea te kupu i roto i te karaati mo te tiakanga, ki te tuku i taua whenua, ka tono ranei te nuinga o nga tangata e whai take ana, ki te Kai-Tiaki kia whakakorea taua karaati, hei reira ka ahei taua Kai-Tiaki te tono ki te Kooti kia whakakorea taua karaati kia hanga houtia tetahi karaati hei whakakapi mo te mea tawhito, ka tuhi ai i nga ingoa o nga tangata ki roto e tika ana ki te whenua, ka tuhi hoki ki tua o taua pukapuka nga tikanga tiaki kia tika ai te pupuri; a i runga i te whakarongo a te Kooti mehemea ka kitea e tika ana nga korero e whakina ana ki tona aroaro kua whakaae katoa nga kaitono, hei reira ka tuku i te ota whakamana i taua tono, ka whakakahore ranei, i runga i tana i kite ai he mea tika.

Ko taua ota ka whai mana i runga i te Ture, ka pera te kore o te Karauna karaati tawhito ano he mea whakakore e te Ture.
24.

Me tuku rawa atu e te Kai-Tuhi o te Kooti te tauira o te pukapuka whakatau i tukua i raro i tenei Ture, ki te Minita mo te Taha Maori, a ma te Minita e tuku atu ki te Kawana hei whakaoti mana.

A, ka ahei te Kawana, i tetahi wa i roto i nga marama e toru i muri mai o te tukunga atu o taua ota ki te Minita Maori, te kii, i runga i te panui i roto i te Kahiti, kia kaua e whakamana te kupu whakatau mo tetahi mea; hei reira ka kore rawa taua ota whakatau, ka mutu rawa.
25. Me tuku tonu atu e te Kai-Tuhi o te Kooti ki te Kai-Tiaki nga tauira o nga panui katoa e whakaputaina ana e te Kooti whakaatu i nga wahi me nga ra e tu ai te Kooti.

Etahi atu tikanga.

26. Me whakatu e te Kawana, i ia wa i ia wa, i tetahi Komihana Whenua Rahui Maori (ka kiia i roto i tenei Ture ko "Te Komihana"), a mana e whakahaere nga tikanga whakariterite katoa, etahi ranei o page 7aua tikanga i runga i te tohutohu a te Kai-Tiaki, mo nga rahui Maori i whakataua ki te Kai-Tiaki, e takoto ana ranei i raro i a ia.
27. Ka whai mana taua Komihana, tana kai-whakahaere ranei, i runga i te ingoa o te Kai-Tiaki o te Katoa, a i tona tana ki te—
(1.) Tuku i nga tono katoa ki te Kooti, ki te whakahaere hoki i te whakawa i roto. i taua Kooti mo nga whenua rahui Maori, me nga mea katoa e kitea ana he mea tika kia mahia e ia mo runga i taua mea.
(2.) Whakahaere i nga tikanga whakawa, kirimina hiwari ranei, i runga i te Ture me te tika, ina tuhia he pukapuka whakamana i a ia kia pera, e tau ana ki runga ki nga rahui Maori mo nga moni aha ranei i whakataua ki te Kai-Tiaki hei whakahaere.
28. Ko te mahi ma te Komihana, mana ake ma tona kai-whakahaere ranei, ko te tono atu ki te Kooti, ka whakaatu ai i te tako i mea ai ia mo runga i tetahi whenua e whakawakia ana e taua Kooti e tetahi wahi ranei,—
(1.) Kia kaua e whakawakia, notemea he whenua wehe ke kua whakataua ki a te Kuini, kua oti hoki i mua e nga tangata tono whenua te whakakore i te mana Maori i runga.
(2.) Kia herea ranei te whenua kia kore ai e taea te tuku ki te tangata ke, erangi ki a te Kuini anake mo tetahi rori, wapu, tauanga poti, tetahi atu mea ranei hei painga mo te katoa, kia herea ranei kia kore ai e puta he raruraru mo te hoko;
(3.)

Te take ranei i kitea ai he mea tika kia tau te tikanga here ki te whenua, kia kore ai nga Maori e ahei te hoko atu i te whenua katoa ka kore tetahi wahi e waiho hei oranga mo ratou.

I te taenga atu o aua tu tono ki te Kooti, a hei muri ka tuku i te ota i runga i tana e kite ai he mea tika; a i nga meatanga mo te rahui ka herea rawatia hei painga mo nga Maori, ka ahei te Kooti, te tuku i tana pukapuka whakatau, tiwhikete ranei, mo taua whenua katoa mo tetahi wahi ranei, ki te hanga ranei i tetahi karaati ina tonoa kia peratia e nga tangata e whai take ana, mo tetahi wahi ranei, ka tuku ai ki te Kai-Tiaki, ka whakaatu ai ki roto ki taua ota nga tikanga hei whakahaere mo te whenua ka tukua nei i runga i te tikanga tiaki, nga ingoa ranei o etahi atu tiakanga, me nga whenua, take ranei ka hanga e taua karaati
29. I nga meatanga katoa mehemea ka tukua he whenua e nga Maori ki a te Kuini i runga i te hoko, a ko tetahi wahi o aua whenua he mea rahui ma nga Maori kia kaua e uru ki roto ki te hoko, i te mea ranei kua wehea e te Kawana e te Kooti ranei tetahi wahi o te whenua mo nga Maori, hei reira ka ahei te Komihana ki te tono ki te Kooti kia tukua tetahi ota whakaatu i nga tangata i whakaritea nei mo ratou te whenua, me te nui hoki o nga hea mo ia tangata i uru ki roto; a ka ahei te Kooti te whakarongo ki taua tono ka tuku ai i te ota whakatau mo taua mea.

Whakakore.

30. Ko nga Ture i raro iho nei kua whakakorea inaianei:—
  • 1856, No. 10.—" Te Ture Whenua Rahui o Nui Tireni, 1856."
  • 1858, No. 47.—"Te Ture Whakatikatika i te Ture Whenua Rahui Maori o Nui Tireni, 1858."
  • 1862, No. 14.—"Te Ture Whakatikatika i te Ture Rahui Maori 1862."
  • 1873, No. 60.—"Te Ture Rahui Maori, 1873."
  • 1867, No. 42.—"Te Ture mo nga whare Manuhiri a te-Kawa-natanga i nga Taone o Akarana o Onehunga, 1867."
page 8

Apititanga.

Ko tera wahi katoa o te Koroni o Niu Tireni e uru ana ki roto ki enei robe, ara: Timata i te Horo i Parininihi, haere atu i reira i ma runga i tetahi raina rere tika ki te Ra-whiti, 20 maero; haere atu i reira i ma tetahi raina rere atu ki te Hauauru-ma-tonga ki te Huhi i te Ngaire; haere atu i reira ma runga i te raina e mohiotia ana ko te "Raina Raupatu" a tae atu ki te pito i te wahi e tau ana ki te awa o Waitotara, haere atu ma roto o tana awa a tae noa ki te moana; haere atu i reira ki te Tonga ki te Hauauru ma te taha tai a tae atu ki te timatanga ra ano.

He mana i whakahaua, i tain ai e Hori Titipere, Kai-ta Perehi a te Kawanatanga, Weringitana, 1881.

page 1

This Public Bill originated in the Legislative Council, and having this day passed as now printed is transmitted to the House of Representatives for its concurrence.

Legislative Council,

1st September, 1881.

Previous Section | Table of Contents | Up | Next Section