.gif)
He Whakamaramatanga mo te Ture Hoko, Riihi hoki, i nga Whenua Maori, 1876.
Kupu Tuatahi
Kupu Tuatahi.
(1.) Nga wahi e mana ai taua Ture me nga whakaritenga kua oti ake i mua ai.
Tekiona 4. Ko tenei tekiona e mea ana; (1.) Ka whai mana taua Ture ki runga ki nga whenua Maori o tenei motu ki raro nei anake—ara ko Aotearoa nei. (2.) E kore e mana ki runga ki nga whenua kua whakahuatia i roto i nga Kupu Apiti i te mutunga o taua. Ture: ko te hokonga o aua whenua, te whakahaeretanga korero ranei mo te hoko, ka tika ano kia mahia noatia atu, kaore i runga i nga tikanga o taua Ture. (3.) E kore taua Ture e pa ki runga ki nga tukunga whenua, nga take whenua ranei, kua oti ake te mahi i mua atu o te timatanga o taua Ture, ara i te takiwa kaore ano kia mahia taua Ture, kaore ano kia whakatuturutia hei Ture.
Tekiona 5. E ki ana tenei tekiona ki te mea ka hoatu e te. Kawanatanga etahi moni hei taunaha ki runga ki tetahi whenua Maori, ki runga ranei ki te take a tetahi tangata ki taua whenua, mehemea ia he whenua e taka ana ki raro ki te mana o taua Ture, na ko aua moni ka kiia ano he moni taunaha ki runga ki taua wheaua. mo te wa e hokona ai i raro i nga tikanga o taua Ture. Ka waiho nga tikanga o te tekiona tuawhitu, o taua Ture hei tikanga tau ki runga ki nga whenua katoa e paangia ana e tenei tekiona tuarima nei, ki nga taunahatanga hoki o aua whenua.
page 2
Tekiona 6. Ki te mea ka kitea e te Kawana kaore ano i ata oti noa te hokonga, te mahinga pewheatanga ranei, o tetahi whenua Maori i te wa e maatua mana ai taua Ture, penei, e ahei ano ia te tuku i taua whenua ki te Kooti Whenua Maori mana e titiro te otinga, te pewheatanga ranei. Ka whai mana tonu te Kooti ki te kimi ki te ui i nga tikanga o taua mea katoa e tika ai e oti ai te whakaputa i tenei whakaritenga; ka pera tonu tona mana me tona mana whakawa i runga i nga tikanga o "Te Ture Whenua Maori, 1873 "—ara i runga i nga ritenga e tau ana mo taua kimihanga. Ki te mea ka kitea e te Kooti i runga i taua kimihanga kaore ano i ata oti te tukunga o taua whenua, ara kaore ano i ata tutuki te mahinga, penei e pai ana kia whakahaua e te Kooti kia whakaotia mariretia taua mea i runga i etahi tikanga e whakatakototia ai e te Kooti mo taua mea; tetahi, ma te Kooti e whakahau ranei kia whakahokia nga moni katoa atu ki te tangata nana i homai aua moni hoko, taunaha ranei, mo taua whenua, ki te ai ano he moni homai pera; me whakahoki katoa aua moni, hui ki etahi moni tupu (ki te pai te Kooti kia pera), i roto i tetahi takiwa e kore e roa atu i nga tau e toru, timata i te ra e puta ai te kupu a te Kooti; tetahi me whakahoki wawe ranei aua moni i taua takiwa tonu ano, me waiho ranei hei moni taunaha ki runga ki taua' whenua mo te takiwa e hokona ai i runga i nga tikanga o taua Ture—kei te Kooti te tikanga.
Tekiona 7. Mo te moni homai ki runga ki tetahi whenua hei hoko i taua whenua, na, kei te wa e ki ai te Kooti kia waiho aua moni hei taunaha takoto tonu ki runga ki taua whenua, na ko aua moni e tangohia tuatahitia i roto i nga moni utu o taua whenua ina hokona, hui ki te moni tupu e rite ana ki te rima pauna mo te rau kotahi i roto i te tau kotahi; a ka riro atu na taua moni taunaha me te moni tupu ka kiia mo runga i nga tikanga o taua Ture ko te toenga o aua moni te utu tinana kua utua mo taua whenua. Ki te mea he whenua riihi kau ia taua whenua penei ko aua moni taunaha ka whakataua ki runga ki nga moni reti e puta mai ana i taua whenua, ki runga ki te wahi ranei o aua moui reti e pai ai te Kooti. E ahei ano te Kooti ki te whakarere-ke, ki te whakaahua-ke, i tana kupu whakatau i puta i runga i nga tikanga o runga ake nei, ina tonoa kia pera e etahi o nga tangata e whai tikanga ana ki taua mea, engari me puta ta ratou tono i roto i nga marama te kau ma rua i muri iho o te ra i puta ai te kupu whakatau.
(2.) Te Here mo nga Hoko Whenua Maori.
Tekiona 8. Ko tenei tekiona e pa ana ki nga tangata e mea ana ki te hoko whenua Maori ma ratou. I muri iho o te wa e tu ai taua Ture e kore rawa tetahi tangata e ahei ki te hoko whenua Maori; e ia ake ano, e ona kai-whakahaere ranei, e tetahi atu tengata ranei e mahi ana mona, mo ana kai-whakahaere ranei, e kore hoki ia e hoko mo tetahi atu tangata, e kore katoa e hoko, e whakariterite tikanga ranei mo te hoko, i tetahi whenua Maori, tetahi take, tikanga pewhea ranei, ki tetahi whenua Maori, e kore katoa e hokona i te tangata Maori, i tetahi tangata whakahaere tikanga ranei mo te tangata Maori—haunga ano ia nga mea e mahia ana i runga i nga whakaritenga o taua Ture.
Tekiona 9. Ko tenei tekiona e ki ana ki te mea ka takahia e te tangata aua tikanga kua takoto nei i roto i te tekiona 8 ka tika kia whiua ki te ture kia utu ia i etahi moni e kore e nuku ake i te rua rau pauna—me riro mai aua moni i runga i te whakawa. Ka riro mai aua moni ko tetahi wahanga e riro ki te tangata, nga tangata ranei, na ratou i whaaki mai te korero i tita ai te he ki runga ki te tangata hara, ma te Kai-whakawa e whakarite te rahi o te moni e tika ana kia riro ki ia tangata ki ia tangata o nga kai-whaaki.
page 3
Tekiona 10 Ko te tikanga o tenei tekiona e mea ana, I muri iho o tuunga o taua Ture e kore tetahi tangate Maori e ahei ki te hoko noa atu, ki te whakarite tikanga ranei kia hoko ia i tetahi whenua a ana ake ano i tetahi whenua e whai take ana ranei ia ki runga, e ia ake ratou, ko etahi hoa ranei ona haunga ano nga whenua e mahia ana nga tikanga o te hoko i raro i te mana o taua Ture. Ko tenei takanga ka tau ki runga ki nga whenua Maori katoa atu, ahakoa he whenua e noho ana i runga i te mana Maori ake ano he whenua ranei i whakamaramatia tona take i raro i te mana o te "Ture Whenua Maori, 1873," i raro ranei i te mana o tetahi atu Ture i whakakorea e taua "Ture Whenua Maori 1873" Engari e kore nga tikanga o tenei tekiona e tau ki runga ki nga whenua kua Karauna karaatitia ki tetahi Maori kotahi, ki etahi Maori toko-maha ranei, i mua atu o te tuunga o taua Ture; ki nga whenua ranei kua kiia i mua atu o te tuunga o taua Ture kia tukua he Karauna karaati mo aua whenua, e mahia ana ranei he Karauna karaati mo aua whenua.
Tekiona 11. Ko tenei tekiona e mea ana ka poka ke atu i nga tikanga o taua Ture tetahi whakaritenga, whakaaetanga ranei, kia hokona tetahi wahi o aua tu whenua, tetahi take, whai-tikangatanga ranei, ki aua tu whenua, na e kore rawa e mana te pukapuka o taua whakaritenga, whakaaetanga ranei; ko nga moni i utua i runga i taua whakaritenga, whakaaetanga ranei, ka kore noa iho, ka ngaro noa iho, ara e kore e ahei te whakawa i aua moni kia whakahokia; e kore rawa ano hoki e whai-tikangate tangata ki te whenua i runga i aua whakaritenga, whakaaetanga ranei. Ko nga tikanga o tenei tekiona, me te tekau o nga tekiona, ehara i te mea mo nga whenua tino hoko anake ano, engari e tau ana ki nga tukunga whenua katoa, nga mokete, nga riihi, nga whakaaetanga, nga taunahatanga, me nga whakaritenga katoatanga atu e riro ai tetahi whenua Maori i te hoko, i te reti, i te aha, e taunahatia ai ranei i te mokete, i te aha noa.