.jpg)
Nga Huarahi Whakahaere o Te Kooti Whenua Maori.
Nga Huarahi Whakahaere
Nga Huarahi Whakahaere.
| 1. |
I roto i enei Huarahi whakahaere— "Ko Taua Ture" ko "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1886." "Taua Ture Whakatikatika (1888)" ko "Te Ture Whakatikatika 1888 i te Ture Kooti Whenua Maori 1886." "Taua Ture Whakatikatika (1889)" ko "Te Ture Whakatikatika i nga Ture Kooti Whenua Maori, 1889." |
Nga Rehita.
| 2. | Me. tuhi he pukapuka rehita i ia Takiwa, a ko nga tono katoa ki te Kooti me tuhi e te Kai Rehita ki roto i taua pukapuka i te ra tonu e tae atu ai ki tana Tari. |
| 3. |
Me tuhi te rehita o ia Takiwa i runga i te ahua e whakaritea ana e te Tumuaki. Ko nga whakahaere katoa mo tetahi tono, mo te whenua ranei i pa ai taua tono me tuhi i ia wa i ia wa i roto i te rehita. |
page 4.gif)
Nga Tono.
| 4. |
Ko nga tono katoa ki te Kooti me tuku ki te Kai Rehita o te Takiwa i takoto ai te whenua, mehemea he tono mo tetahi whenua, a me tuku ki te Kai Rehita o te Takiwa i noho ai te kaitono, mehemea he tono mo etahi taonga. Ko nga tono whakawa Tuarua me nga tono i raro i tekiona 13 o taua Ture Whakatikatika (1889) me tuku ki te Tumuaki. |
Me tuhi e nga Kaitono o ratou ingoa ki nga tono.
| 5. | Me tuhi e te kai-tono tona ingoa, me tuhi ranei te tangata e whakamanaa ana e ia tona ingoa ki nga tono katoa e tukua ana ki te Kooti ki te Tumuaki ranei. Ki te tu tetahi tangata hei kai whakahaere mo tetahi atu tangata me tuku atu e ia ki te Tumuaki ki te Kai Rehita ranei te pukapuka i tuhia e taua tangata hei whakamana i a ia. Ka ahei te tangata te whakamana i tetahi kai whakahaere mona hei whakahaere i tetahi mea motuhake, hei whakahaere ranei i ana mahi katoa. Ko te pukakuka whakamana i te kai whakahaere ki te mahi i nga mahi katoa a te tangata nana i tuku taua mana, ka kiia e whai mana tonu ana taea noatia te wa e whakakorea ai e te tangata nana i tuhi katahi ka kore te mana o taua pukapuka. |
| 6. | Ko ia tono me ia pukapuka whakamana, penei me enei kua whakahuatia i runga ake nei, e meatia ana e tukuna ana ranei e tetahi Maori, mehemea kahore i tuhia ki te reo Maori, me tuhi e tetahi Kaiwhakamaori whai raihana ki runga ki taua pukapuka, tona kupu whakaatu i ata whakamaramatia atu e ia ki te Maori nga tikanga o taua tono o taua pukupuka tuku mana ranei i te mea kahore ano i tuhia e ia tona ingoa ki taua pukupuka. |
| 7. | Ko te ingoa o ia Maori e tuhia ana ki ia tono whakawa tuarua tono wewete here ranei me tuhi ki te aroaro o tetahi Tiati, Kai Rehita o te Kooti, Kaiwhakawa, J.P.; Roia o te Hupirimi Kooti, Kaiwhakamaori whai raihana ranei. |
Nga Whakawa Take.
| 8. | Ko te tono whakawa take i raro i tekiona 17 o taua Ture me tuhi ki te ahua kua tohungia ki te nama tahi i te Kupu Apiti ki tenei. Mehemea kahore ano i ruritia te whenua me apiti atu ano he tono kia tukua he mana ki tetahi kai-ruri kia haere ia ki runga i te whenua ruri ai. |
| 9. | Mehemea kahore i takoto katoa i roto i te takiwa kotahi tetahi poraka e tonoa ana kia whakawakia engari i eke atu tetahi wahi o taua poraka ki tetahi atu takiwa ki etahi atu takiwa ranei, hei reira me tuku atu e te Kai Rehita i tae atu ai te tono ki a ia, he pukapuka ki te Tumuaki he mea kia page 5 whakaaturia e te Tumuaki te takiwa e rehitatia ai taua tono. |
| 10. | Ka ahei te ahua i tohungia nei ki te nama rua i te Kupu Apiti ki tenei hei tono ma te Kawana i raro i tekiona nama 18 o taua Ture. |
| 11. | Ko nga Ota tarewa i raro i tekiona 20 o taua Ture me tuhi i runga i te ahua kua tohungia nei ki te nama toru i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
| 12. | Ko te Ota o te Kooti i runga i te whakawakanga take whenua me rite ki te ahua kua tohungia nei ki te nama wha i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
| 13. | Ko te whakahaunga i raro i tekiona 12 o taua Ture Whakatikatika (1888) me tuhi i runga i te ahua nama rima i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
Roherohenga.
| 14. | Ko te tono whakawa roherohe a te tangata Maori i uru ki te whenua me tuhi i runga i te ahua kua tohungia nei ki te nama ono, a ko te tono a tetahi tangata e hara nei i te Maori me tuhi i runga i te ahua nama whitu i te Kupu Apiti ki tenei. |
| 15. | E kore te tono roherohe i tetahi whenua e puritia ana i raro i te Memoria i te Tiwhikete whakamaharatanga take ranei i raro i nga tikanga o tetahi Ture e pa ana ki nga Whenua Maori, e whakawakia i te mea kahore ano i whakaputaina e te Kooti taua Memoria Tiwhikete ranei, engari kia whakaputaina katahi ka ahei. Mehemea kua wehea tetahi whenua i raro i nga tikanga o "Te Ture Wehewehe Whenua Maori, 1882," i roherohea ranei i raro i taua Ture, e kore e wehea ano tetahi wahi o taua whenua kua roherohea ra kia puta ra ano te Karauna Karaati te Tiwhikete ranei i raro i te Ture whakawhiti whenua katahi ano ka ahei. |
| 16. | I mua atu o te nohoanga o te Kooti hei whakawa i tetahi tono roherohe whenua e puritia ana i raro i te Karauna Karaati, i rehitatia ranei i raro i nga tikanga o tetahi Ture Whakawhiti Whenua, ma te Kai Rehita e titiro mehemea kua rehitatia i te Tari Rehita whenua o te Takiwa, i te Tari Rehita Tiiti ranei etahi pukapuka tuku i taua whenua, a mehemea kua oti te rehita etahi pukapuka pera me whakapiri e ia ki te tono he rarangi whakaatu i aua tuku. |
| 17. | Mehemea kahore i kotahi anake engari i maha atu nga tono whakawa roherohe mo te whenua kotahi, ka tika kia whakapiritia te rarangi kua kiia i runga ake nei ki te mea kotahi o aua tono ahakoa ko tewhea ranei, engari me tuhi te kupu whakaatu mo taua rarangi ki era atu tono katoa. |
| 18. | Me tuhi te Ota roherohe ki runga i te ahua nama waru nama iwa ranei i roto i te Kupu Apiti ki tenei, kei te ahua o te whakataunga te tikanga.page 6 |
| 19. | Ka ahei te tuhi te Ota riihi i runga i te ahua nama kotahi tekau i roto i te Kupu Apiti ki tenei, engari ka ahei ano te whakaputa Ota motuhake mo ia wahi o te whenua e roherohea ana. |
Nga paanga o ia tangata.
| 20. | Ka ahei te tuhi nga tono i raro i tekiona 42 o taua Ture i runga i tetahi o nga ahua kua tohungia ki te nama kotahi tekau ma tahi i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
| 21. | Ko nga Ota whakatau i nga hea i nga paanga ranei o ia tangata i roto i tetahi whenua, mehemea kahore i whakaaturia i roto i tetahi atu Ota ka ahei te tuhi i runga i te ahua nama tekau ma rua i roto i te Kupu Apiti ki tenei. Ko aua hea, paanga ranei o ia tangata ka ahei te whakarite i roto i te Ota o te Kooti i runga i nga wawahanga o te whenua katoa, i te wawahanga ranei o nga moni utu mo te whenua, a ka ahei ranei te whakarite i nga eka mo ia tangata, kei te Kooti e whakaputa ana i te Ota te tikanga. |
Whakatu riwhi tupapaku.
| 22. | Ko nga tono mo tetahi tiwhikete i raro i nga tekiona 45, 47, me 48 o taua Ture ka ahei te tuhi i runga i te ahua nama tekau ma toru i roto i te Kupu Apiti ki tenei mehemea e pa ana taua tono ki tetahi whenua, a ki te ahua nama tekau ma wha mehemea he taonga. |
| 23. | Ko te tiwhikete i raro i tekiona 45 o taua Ture me tuhi i runga i te ahua nama tekau ma-rima i roto i te Kupu Apiti, ki tenei a ko te tiwhikete i raro i nga tekiona 47 me 48 me tuhi i runga i te ahua nama tekau ma-ono. |
| 24. | Ka hoatu e te Kai Rehita te tiwhikete, te Ota whakatu riwhi tupapaku ranei ki te tangata e tika ana ki te tango, ina pahure nga marama e toru i muri mai i te ra i whakataua ai taua tiwhikete Ota ranei, otira ki te tonoa he whakawa tuarua kia whakakorea atu kia whakawakia ano ranei taua tono katahi ka hoatu. |
| 25. | Ki te tono atu tetahi tangata ki te Kooti mo tetahi Ota i raro i tekiona 9 o taua Ture Whakatikatika (1889) me ata whakamarama atu e ia ki te Kooti kahore i neke ake i te £200 te utu o nga taonga o te tangata i te wa i mate ai ia. |
| 26. | Ka ahei te Kooti, mehemea e mahara ana te Kooti e tika ana, ki te tono ki tetahi tangata i whakaturia hei whakahaere taonga i raro i tekiona 9 o taua Ture Whakatikatika (1889) i roto i tetahi wa e whakaritea ana e te Kooti i te wa i whakaputaina ai te Ota i raro i taua tekiona, ki te rehita i roto i te Tari o te Kai Rehita tetahi pukapuka whakaatu i nga tikanga katoa o tana whakahaere i aua taonga, a me whakauru hoki ki taua pukapuka nga wa me te nui hoki o nga moni i puta mai ki a ia me nga moni i utua atu page 7 e ia. Ka ahei te whakaroa atu te wa i whakaritea ra te whakahoki iho ranei i ia wa i ia wa i runga i ta te Kooti i mahara ai e tika ana. |
| 27. | I mua o te hoatutanga o tetahi Ota i raro i tekiona 9 o taua Ture Whakatikatika (1889) ki tetahi tangata e whakamana ana e taua Ota ki te whakahaere i nga taonga o tetahi tupapaku Maori, ka ahei te Kooti, mehemea e mahara ana te Kooti e tika ana ki te tono ki taua tangata kia tuhia e ia tetahi pukapuka i runga i te ahua nama tekau ma whitu i roto i te Kupu Apiti, a kia rapua hoki e ia kia kotahi kia maha atu ranei nga tangata hei tuara mona, he mea kia mohiotia ai ka tika te whakahaere i aua taonga. |
| 28. | Ko te Ota i raro i tekiona 9 o taua Ture Whakatikatika (1889) ka ahei te tuhi i runga i te ahua nama tekau ma waru i roto i te Kupu Apiti engari e kore e tukua taua Ota ki te tangata e tika ana ki te tango, kia tino marama ra ano te Kai Rehita kua utua katoatia nga tiuti kotahi ka tika te hoatu. |
| 29. | Mehemea kua mahia he wira i raro i nga tikanga o tekiona 9 o "Te Ture Whakatikatika 1889 i te Ture Whakawhiti Whenua 1885," a kahore i tuhia i muri iho etahi kupu Ohaki hei whakakore hei whakarere ke ranei i taua wira, e kore e puta he tiwhikete he Ota whakatu riwhi tupapaku ranei, mo te whenua, mo te hea, mo te paanga ranei o te tangata nana te wira i roto i tetahi whenua i wirangia i roto i te wira, engari kia kore e whakaaetia e tetahi Kooti whai mana taua wira katahi ka puta. |
| 30. | Me whakapiri atu e te Kai Rehita ki ia tono Ota whakatu riwhi tupapaku mo tetahi whenua he pukapuka whakaatu mehemea i uru te tupapaku ki te whenua i tonoa nei, a mehemea ranei kua whakaputaina he Ota i mua atu mo tana paanga ki taua whenua. |
Wetekanga Here.
| 31. | Ka tu te Kooti uiui i raro i tekiona 17 o taua Ture Whakatikatika (1889) i runga anake i te tono a te Kawana a te Minita mo te Taha Maori ranei. |
| 32. | Ko te tono kia whakakorea kia whakarereketia ranei etahi kupu here i raro i tekiona 6 o taua Ture Whakatikatika (1888) me tuhi i runga i te ahua nama tekau ma iwa i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
| 33. | Ko te Ota whakakore whakarereke ranei i etahi tikanga here i raro i te tekiona kua whakahuatia i runga ake nei me tuhi i runga i te ahua nama rua tekau i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
Panuitanga o nga tono me nga Nohoanga o te Kooti.
| 34. | Ki te kore e puta etahi tino kupu tohutohu, me tuhi nga panuitanga mo nga tono me nga nohoanga o te Kooti i page 8 runga i te Ahua nama rua tekau ma tahi i roto i te Kupu Apiti, a ka whakauru ai ki te Kahiti i roto i te reo Maori. Ko nga panuitanga mo nga tono roherohe me nga wetekango here me whakauru ano hoki ki te Gazette engari me reo pakeha. |
| 35. | Ka tukua te kape o taua panuitanga ki roto i te poutapeta ki ia kai tono i panuitia ai o ratou tono. A ka ahei ano hoki te tuku he kape ki etahi atu tangata hei tuwha hei aha ranei, mehemea e mahara ana te Tumuaki e tika ana kia peratia. |
| 36. |
Ko te Ota o te Tumuaki hei whakarite i te wa me te kainga hei nohoanga mo te Kooti me tuhi i runga i te ahua nama rua tekau ma rua i roto i te Kupu Apiti. Ko te ota whakaneke atu i te nohoanga o te Kooti, me tuhi i runga i te ahua nama rua tekau ma toru. Ko te Ota o te Tumuaki hei whakaneke atu i te nohoanga o tetahi Kooti i te mea kahore ano i tae ki te ra i whakaritea ai hei tuwheratanga, me panui i runga i te tikanga e whakaritea ana e te Tumuaki. |
| 37. | Mehemea ka nukuhia te Kooti e te Tiati whakahaere i te mea kua tuwhera ka mana taua nukuhanga mehemea ka tuhia te whakaaturanga i roto i te pukapuka o te Kooti. |
| 38. | Mehemea ka nukuhia e te Tumuaki tetahi Kooti i te mea kua tuwhera a i te mea hoki kahore ia e noho ana hei Tiati mo taua Kooti, me panui i runga i te tikanga e whakaritea ana e ia. |
| 39. | Ma te Kai Rehita e tuku atu nga tono katoa e panuitia ana kia whakawakia i tetahi nohoanga o te Kooti, me nga mapi me era atu pukapuka katoa e pa ana ki aua tono, me te kape hoki o te panuitanga, ki te Tiati o taua Kooti, a ma taua Tiati e rapu he ateha, ka haere atu ai raua ki te Kooti a te wa a ki te kainga hoki i whakaritea, ki reira whakarongo ai whakatau ai i nga mea e whakatakotoria tikatia ana ki o raua aroaro. |
| 40. | Ma te Tumuaki e whakatu te karaka me te kaiwhaka-maori mo te Kooti. |
| 41. |
Ko nga panuitanga whakaatu i etahi atu mahi ma te Kooti, apiti atu ki era i kahititia i te tuatahi, me panui ki te Kahiti i ia wa, i ia wa me panui ranei i runga i te tikanga e whakaritea ai e te Tumuaki. Ko aua panuitanga me tuhi i runga i te ahua nama rua tekau ma wha i roto i te Kupu Apiti ki tenei. Ka tika kia kaua te Tumuaki e whakaae kia panuitia taua tu panui mehemea ka kore e utua e nga kai-tono ki te Rehita he moni hei whakaea i nga moni e pau ana mo te perehitanga me te tuwhanga o aua panuitanga. |
| 42. | I raro i te mana o enei tikanga whakahaere ma te Kooti e titiro te tika te he ranei o nga panuitanga. |
page 9.gif)
Te Tiati Whakahaere.
| 43. | Mehemea kahore i kotahi anake Tiati mo tetahi Kooti engari i maha atu, ko te Tiati o ratou i whakaturia wawetia te Tiati whakahaere i te Kooti. |
Te Whakahaerenga o nga Whakawa.
| 44. | Mehemea kahore i kotahi anake te tono whakawa putake whenua engari i maha atu ma te Kooti e whakatau ko tewhea ranei o nga kaitono e kiia ko te kaitono i te whakawakanga o te kereeme. |
| 45. | Ka tu he whakawa putake whenua, me matua whakaatu e te kaitono tona keehi ki te Kooti engari e kore e tika kia pataitia ia e te kaitawari e te kai whakahe ranei. Ki te marama te Kooti ki te keehi o te kaitono, katahi ka tu te kaitawari te kai whakahe ranei ki te whakahaere i tona keehi. Mehemea i maha atu i te kotahi nga kaitawari nga kaiwhakahe ranei, nga huihuinga tangata tawari whakahe ranei, ma te Kooti e whakarite te wa e karangatia ai o ratou keehi. Ka mutu nga keehi o ia kaitawari o ia kaiwhakahe ranei, katahi te kaitono ka tino whakahaere i tana keehi tae noa ki te mutunga; hei reira ka ahei ia kaitawari te whai korero ki te Kooti i runga ano i te tikanga i karangatia ai o ratou keehi a ka tika hoki kia whai korero whakautu te kaitono mo aua korero. |
| 46. | Ka ahei te Kooti mehemea e mahara ana te Kooti e tika ana i te wa e whakawakia ana tetahi keehi, ki te tono ki ia kaiwhakahaere ki tetahi ranei o nga kaiwhakahaere o nga tangata i te aroaro o te Kooti, kia tukua atu ki te Kooti he rarangi ingoa o nga tangata katoa e kii ana e whai paanga ana ratou ki te whenua ki tetahi wahi ranei o te whenua i runga i te take e whakahaerengia ana e ia. |
| 47. | Ko te tu whakahaere i etahi atu mea ma te Kooti e whakarite. |
| 48. | Ki te kore te Kooti e whakaae ki te whakatau i tetahi tono me tuhi e te Tiati whakahaere o te Kooti tona ingoa ki etahi kupu whakaatu poto i nga take i kore ai te Kooti e whakaae ki te whakatau. |
| 49. | Me tuhi ki runga ki ia mapi pukapuka ranei e tukuna ana ki te aroaro o te Kooti he kupu whakaatu i te ingoa o te tangata nana i tuku me te ra i tukuna ai. Me tuhi e te Tiati whakahaere o te Kooti tona ingoa ki raro i aua kupu. |
| 50. | E kore e tika kia hanga e tetahi tangata he kape o tetahi mapi e tukuna ana ki te aroaro o te Kooti i runga i tetahi whakawakanga. Me matua whakaae te Tiati whakahaere o te Kooti katahi ka tika. |
Nga Kai Whaaki Korero.
| 51. | Ka tika kia tuhia nga hamene ki nga kai whaaki korero i runga i te ahua nama rua tekau ma rima i roto i te page 10 Kupu Apiti ki tenei, engari kaua e neke atu i nga tangata tokowha i roto i te hamene kotahi. |
| 52. | Me tuku tonu atu te hamene ki te ringa o te tangata i hamenetia; otira ka ahei tetahi Tiati i runga i tetahi take tika e whakaaturia ana ki a ia, te whakahau kia tukua atu te hamene i runga i tetahi atu huarahi, e mahara ai ia ka rongo te kai whaaki korero i hamenetia ra kua puta taua hamene. Ko te hamene ki tetahi kai whaaki korero kia whakaaturia e ia he take e kore ai e tika kia whainatia ia i raro i tekihana nama 3 o taua Ture Whakatikatika (1889) me tuku tonu atu ki te ringa e te tangata e hamenetia ana. |
| 53. | Ka tika kia tukua atu ki te ringa o te tangata e hamenetia ana he kape o te hamene kua oti te hiiri ki te hiiri o te Kooti otiia kahore he tikanga e whakaaturia atu ai te tino hamene. |
| 54. | Me tuku atu e te kai kawe hamene te hamene tuturu ki te Tiati nana i haina taua hamene, engari me matua tuhi e taua tangata ki runga i te hamene he kupu whakaatu i te ahua o tana tukunga atu i te kape o te hamene ki te tangata i hamenetia me te wa hoki me te kainga i tukua ai ka tuhi ai i tona ingoa me te ingoa o tana kainga tuturu. |
| 55. | Ko te hamene ki te tangata kia whakaaturia e i a he take e kore ai e tika kia whainatia ia, me te Ota tuku i te tangata ki te whareherehere i raro i tekihana nama 3 o taua Ture Whakatikatika (1889), ka ahei te tuhi i runga i nga ahua nama rua tekau ma ono, me rua tekau ma whitu i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
| 56. | Ka ahei te whakaae kia utua ki nga kai whaaki korero nga moni e mau nei te whakaaturanga a roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
Nga Whakawa Turua.
| 57. | Me tuhi ki roto i nga tono whakawa tuarua he kupu whakaatu poto i nga putake i tonoa ai te whakawa tuarua. |
| 58. | Ka ahei te Tumuaki te tono atu ki te kai tono whakawa tuarua kia whakaaturia ano e ia etahi atu putake marama e tika ai tana tono. |
| 59. | E kore e tuwhera wawe te Kooti uiui i nga tikanga o tetahi tono whakawa tuarua engari kia pahemo ra ano nga marama e toru i muri i te whakataunga e tonoa ana kia whakawakia tuaruatia katahi ka tika kia tu. |
| 60. | Ko nga panuitanga whakaatu i nga tuunga o nga Kooti uiui mo nga tono whakawa tuarua ka ahei te tuku i runga i nga tikanga e whakahaua ana e te Tumuaki. |
| 61. | Ko te Ota whakahau i tetahi whakawa tuarua, whakakore ranei i taua tu whakawa ka ahei te tuhi i runga i te ahua nama rua tekau ma waru i roto i te Kupu Apiti ki tenei. Me panui ano aua Ota i roto i te Gazette me te Kahiti, me panui ranei i runga i nga tikanga e whakahaua page 11 ana e te Tumuaki i ia wa i ia wa. I te mea kahore he kupu tohutohu me panui i runga i te ahua nama rua tekau ma iwa i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
| 62. | Ko te Ota e whakataua ana i runga i te whakawa tuarua ka ahei te tuhi i runga i te ahua nama toru tekau i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
Nga Ruuri.
| 72. | Ko te tono kia whakamanaa tetahi kai ruuri i raro i tekiona 89 o taua Ture, mehemea kahore i tonoa e te Kawanatanga, mo te taha ranei ki te Kawanatanga, ka ahei te tuhi i runga i te ahua nama toru tekau ma whitu i roto i te Kupu Apiti ki tenei. Ka ahei ano te tuku taua mana i runga i te ahua nama toru tekau ma waru i roto i te Kupu Apiti, i runga i te tono o tetahi taha anake, otiia ka ahei tetahi Tiati mehemea e mahara ana ia e tika ana, te whakahau kia panuitia te whakaaturanga o tetahi tono i roto i te Kahiti, kia panuitia ranei i runga i tetahi atu huarahi e tika ana mo te tono e whakahaerea ana. |
Te Mahi Whakahaere.
| 73. | E kore e tika kia tu noa atu tetahi tangata e hara nei i te roia, i roto i te Kooti hei kai whakahaere mo tetahi atu tangata, mehemea kahore i whakaputaina atu he raihana ki a ia e te Tumuaki i runga i te ahua nama toru tekau ma iwa i roto i te Kupu Apiti, hei whakamana i a ia ki te mahi pera. |
| 74. | E kore te tikanga i runga ake nei e pa ki nga Maori tuturu engari ki nga hawhe-kaihe me o ratou uri a e kore hoki e pa ki tetahi tangata e tu ana hei kai whakahaere mo tana wahine, mo tana taane, mo ana matua mo ana tamariki ranei. |
| 75. | Me tuhi he rehita whakaatu i nga tangata i tukua ai he raihana ki a ratou a me panui o ratou ingoa ki te Gazette me te Kahiti i ia wa i ia wa. |
| 76. | Ka mana nga raihana mo te tau kotahi a ka mutu hoki te mana o aua raihana i te 31 o nga ra o Tihema i ia tau i ia tau. |
| 77. | Ka ahei te whakakahore i te mana o te raihana i nga wa katoa. |
Nga Utu mo nga Whakawakanga.
| 78. | Ko te Ota whakatau i te utu mo nga whakawakanga ka ahei te tuhi i runga i te ahua nama wha tekau i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
page 12.gif)
Nga Utu ki te kooti.
| 79. | Ka whakapumautia inaianei ko nga moni i roto i nga rarangi utu e piri nei ki tenei nga moni e tika ana kia utua i raro i aua Ture, otira ka ahei tetahi Tiati o te Kooti te whakakore atu i aua moni ki te whakahoki iho ranei mehemea ka mahara ia e tika ana kia peratia. |
| 80. | Ko te moni e tika ana kia utua i raro i aua Ture mehemea kahore e utua ana, me kii he nama aua moni ki te Karauna na nga tangata, na te hunga ranei e whai tikana ana ki te mahi i tika ai kia utua aua moni, a me utu aua moni i te wa e whakaritea ana e te Kooti e tetahi Tiati ranei. |
| 81. | Ka ahei te Kooti, tetahi Tiati, Kai Rehita ranei o te Kooti te kii e kore e whakaaetia kia mahia e ia tetahi mahi e pa ana ki tetahi whenua e tika ai kia utua etahi moni mo taua whenua, engari kia ea ra ano aua moni katahi ka ahei. |
| 82. | Me tuhituhi e te Tiati i te taha o ia ota te nui o nga moni e tika ana kia utua mo taua ota a me whakaatu ano hoki te nui o nga moni kua utua. |
| 83. | Me tuhi e ia Tiati he kaute o nga moni e tika ana kia utua mo nga mea i mahia i tona aroaro a i te paunga o nga ra o ia marama me tuku atu e ia he kape o taua kaute ki te Kai tiaki i nga moni o te Kawanatanga, ki te Kai Rehita hoki o ia Takiwa i takoto ai te whenua i puta mai ai aua moni, a me whakaatu hoki i roto i te kaute nga moni kua utua. |
| 84. | Ko nga moni e tika ana kia utua mo tetahi whakawa i roto i te Kooti ka tika ano hoki kia utua mo nga uiuinga i te Kooti i te mea e puare ana ki te katoa i runga i te tono whakawa tuarua i runga hoki i te tono i raro i tekiona 13 taua Ture Whakatikatika (1889). |
Oatitanga.
| 85. | Ko te kupu oati i raro i tekiona 13 o taua Ture Whakatikatika (1889) ka ahei te tuhi i runga i te ahua nama wha tekau ma tahi i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
Kupu tuku atu ki te Hupirimi Kooti.
| 86. | Ko te Ota tuku kupu ki te Hupirimi Kooti i raro i Wahi IX. o taua Ture ka ahei te tuhi i runga i te ahua nama wha tekau ma rua i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
Warati tuku tangata ki te Whareherehere.
| 87. | Ko te warati tuku tangata ki te whareherehere i raro i tekiona 4 o taua Ture Whakatikatika (1889) ka ahei te tuhi i runga i te ahua nama wha tekau ma toru i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
page 13.gif)
Nga Kia Tiaki.
| 88. | Ko te Ota whakatu Kai Tiaki i raro i "Te Ture Whakahaere mo nga Whenua kua Tuturu ki nga Maori 1888," me tuhi i runga i te ahua nama wha tekau ma wha i roto i te Kupu Apiti ki tenei. |
Nga Ahua.
| 89. | I nga meatanga i whakahaua ai i whakamana ai ranei kia tuhia nga ahua i roto i te Kupu Apiti ki tenei, ka ahei te whakarereke etahi o nga kupu o aua ahua kia tika ai mo te keehi e mahia ana. |