page (83)(12)(1)

Tahere Manu

Na ka mohiotia te tau kakano, ka mahia te tii, ka toetoea hei kaha, a ka ki nga kete i aua tii, a ka haere te manu ki te pua, a kua noho te manu tau punga o te pua he korero tonu tana mahi i te mea he tute aia he karanga tana, i nga manu katoa, a ka titiro te tangata kua rui te manu ki taua pua, a ka haere aia ki te tahere i tana pua, a he mea herehere nga kaha ki nga manga o te rakau kapi tonu nga peka (manga) o te rakau i te kaha, a ka karakia ratou katoa i a ratou pua, he karakia taki mai i nga manu ki aua pua, o tera wahi, o tera wahi, a i runga hoki i nga pua aua tangata e karakia ana, koia nei o ratou karakia taki mo te manu:

Nga manu i Tarawera te takina mai
Wairua o manu - u
Ko manu te kutikuti, ko manu te heihei
Kutikuti o te rangi pekapeka o Taane
Tenei wai inu i wai inu ki te puna Tane i
Hakure i

Kei te karakia aia, aia, tangata i tana pua tahere ka pae nga manu, a ka tiri, ka hutihutia, ka mahia te ahi hei tahu, me te waka mo te hinu o nga manu, a ko te ipu ki te tahi pito o te waka tu ai, a ka rere te hinu i roto i te waka ki te ipu, he mea hoki kua mahia nga koko ki runga ki te rakau kia pai ai te tu ki te ahi, a ka timata te tahu, ka hui nga taane, nga wahine, a ka tapu hoki ratou, kaore e kai, a kia totoo te hinu, a kia nui te heke o te hinu ki roto ki te waka, ko te karakia tenei o te hui nei kia nui ai te hinu:

He kereru aua manu ki uta te u ai
page (84)(12)(2) Ko te tama i a Taane te u ai
Kia utuhia e te puhake to
He koko aua manu ki uta te u ai
Ko te tama a Taane te u ai
Kia utuhia e te puhake to
He kaka aua manu ki uta te u ai
Ko te tama i a Taane te u ai
Kia utuhia e to puheke to
Koko e, tahuna, tahuna te puna i uta
Te puna i tai te puna whakawarea
Te puna nawai, to-too waipuke i

E karakia ana tena e heke ana te hinu, a ka mutu te tahu ka whaongia ki roto i te tahaa, a ka noa nga tangata me nga wahine, a ka kai ai ratou. Ko te ingoa o tenei tahu he matiti, a he penei ano te tahu o te kiore, me nga karakia ano, e horea ana ano tera, engari e whaohia ana etahi kiore ki roto ki te taki kiri i horea ra, ka whaohia nga mea e toru ki roto kotahi tena paka, ka tauia, ka tatau tonu i nga paka tae noa ki te rau, ki te mano, e panga ana etahi kiore ki ro wai, tu ai, a he roa ki reira, ka tahuna, ka kainga, he kai pai rawa ia, na ko nga piro (puku, whakau) o nga manu, ka huahuatia, ka mahia kia maoa ka kainga e aua kai mahi nei.

Ko tetahi mahi i te koko he whakamoe, kai a Hurae ka mahia tenei, a ko Hurae ano hoki, ko nga huanui (ara) kua mahia kia pai mo te haere rawa atu ki te whakamoe, e watea atu ana te wa e haere atu ai te tangata, a ka mahia he rama i te kiri kahikatea, a i te kiri totara, hei ahi kia marama ai te pikipiki i nga page (85)(12)(3)i nga pae koko i te po, a i te ahiahi i te mea ano e ahua marama ana ano, ka haere nga kai titiro i te koko, a ka kitea e noho ana, ka tautuhitia ki te rau Rangi ora, a ka whakatakototia haeretia aua rau a tae noa ki te hua nui kua mahia ra mai ano i te pae manu kua kitea ra, a he nui nga pae ma te tangata kotahi e piki ai i te po kotahi. Ka tae te iwi nei ki nga manu kua kitea ra, kua moe nga manu, e kore e oho ana hopukia e te tangata i te mea he momona nana i moe ai, a ka tahi nei e kore e moe te manu, na te pu i whakaoho i maka ai.

He wai te tahi mea e patua ai te manu, ara o te kereru (kukupa) ka kai aia i te hua miro a i etahi atu kakano, ka rere aia ki te wai inu ai, a ka taheretia te wai, ara ka mahia ki te rau tii kia mau ai te kaki o te manu, a he nui ki te matenga.

Na he patu ano to te kaka, he tutu, tera ko te mokai kua whakaritea noatia atu, kua whangaitia kua pai, ka noho te tangata i runga i te tutu, ka tu nga tuke, ka tahi ka whakangetia te mokai, i te tangihanga ano o te mokai ka rongo te tini o te kaka, ka rere mai ki te tutu, a ka patua, koia hoki te whakatauki:

He tutu kaka ki uta
He toka koura ki te moana

Ko te tikanga o tenei whakatauki, mo te nui o te matenga o te kaka o te koura.

He nui te manu o Aotea-roa, rereke te patu o ia manu o ia manu, ko te kaka-riki he patu ano tona he Para kakariki, he mea hanga ki te tawiti, ki te kaha he tutu ano tona.

Ko te kopara (korimako) he peka ona patu page (86)(12)(4)he mutumutu.

Ko te weka he tupaki te patu o tera he tawiti.

He hopu (papaki) ano tetahi patu o te kaka, kei te makariri ka momona, kaore e rere ka hopukia noa tia iho e te tangata.

Ko te huia he mea whakatangitangi ki te waha (mangai) o te tangata, ahakoa i mamao noa atu te huia ka rongo aia i te whakatangi, e kore e roa ka tae mai ka herea ka mau, ahakoa e rima e ono ranei te ta, mau katoa.