Other formats

    Adobe Portable Document Format file (digital text)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

The Ancient History of the Maori, His Mythology and Traditions. Awatea, Taranaki, Nga-Ti-Hau, Nga-Ti-Rua-Nui [Vol. VIII, Māori]

Upoko IV

page (2)(8)

Upoko IV

"Tena ia te waka o Kahu-ki-te-rangi
E kapokapo ana mai me he rau harakeke
Haere ra e pa, ka maka maka rimu
Kia hemo ake ai nga tapu i a hau
Homai ano koe ki te whakaaro e roto
Whanaunga ki matiti kia tapu e roto
Huha parikoriko i te ati a te atua Maori
E te tahu tuaki nga puha ka whiu
Ki te pari, e kui e, kapo kapo kau
Ou rimu, maku e whakakore te atua
Kiha kiha, maku e whakakore te atua
Whengu-whengu, o te roto hapara ra
Kaore te papaki e"

page (B7.B72)(180)(42)

Kupe Raua Ko Turi
(Nga-Ti-Hau)

Ko Kupe te tangata tuatahi nana i haere te nuku o te whenua nei o Ao-tea, a ko Mata-o-rua te ingoa o tana waka i eke mai ai ki tenei whenua ki Ao-tea, ano ka kite aia i te whenua nei ka hoki ano aia ki Hawaiki ka korero ki a Turi ki te pai o te whenua i Pa-tea a ka mea a Toto te poupou a Turi i te waka ma Turi, he rakau no te awa ko Tautoru te ingoa o te awa i tu ai taua rakau, ka oti te waka ia Toto te hanga ka mahia te kowhiti ko Mata-o-rua te ingoa o taua komaru, ka eke a Turi i taua waka ka rere i te moana u rawa atu ko Whiti-marama, ka noho i reira ka ahua tautohe ratou ko Po-toru, ka mea atu a Po-toru "Me rere nga waka ki te ra too." Ka mea atu a Turi "Kahore me anga ki te ra whiti." Ka rere mai a Turi, ka rere atu a Po-toru, a ka mate a Po-toru ki te Au-o-raukawa, ka rere mai a Turi a ka rongo aia kia Maia e mahi kino ana, ka weti weti a Turi a panga ana a Maia e Turi ki te moana, ka eke a Maru ki a Maia, a ka rangona te reo a Maru i te wai, ka mea a Maru ki te waiho ahau i te wai ka mate katoa tatou, ki te mea ka eke atu ano ahau ki te waka ka u katoa tatou ki Nuku-taurua, ka rere mai ratou a u rawa mai i Kawatau i te tai ki te rawhiti, a ka haere ratou ma uta a tae noa ki Ao-tea, a waiho ana te waka i reira, a hanga ana te whare i reira ko Rangi-hunga-kau te ingoa

(Middle of Page 12 taken for ………. Rata & Matuku)

page (180)(43)

a tiria ana te karaka me te kumara i Pa-tea a hanga ana te whare i Pa-tea ko Rangi-tawhi te ingoa, a noho ana aia i reira, a kihai i roa ka tautetete raua ko Raumana i Pa-tea, a haere ke ana a Raumana he whenua ke noa atu, he motu ke noa atu, a noho ana a Turi i reira, a whawhaitia ana te iwi whenua o reira e Turi, me nga tangata whenua o nga wahi katoa i haere ai a Turi he mea whawhai aua iwi e Turi, a i mate a Turi ki Te ahu a Turanga, i Manawatu.

page (B6.P281)(44)

Kupe
(Nga-Rauru)

I mua i te wa i hoe mai ai a Kupe ki tenei whenua he whenua kotahi a Hawaiki me te tua whenua, a nana i tapahi a nana i tu ai te moana i waenganui o aua whenua, a i te wa o tona taenga mai ki konei he tangata ano i te tua whenua nei, ko Te Kahui toka, ko to Kahui-pou te ingoa o taua iwi, ko te ingoa o ratou rangatira ko Kehu ko Rehu ko Monoa, kahore he kai maori, he roi te kai a taua iwi i mua atu o te wa i kitea ai taua iwi e Kupe, ano ka kite ratou i te waka a Kupe, ka tino wehi taua iwi ki taua waka, ka u mai a Kupe ki tenei whenua he mea patu taua iwi katoa kia mate e Kupe, na Kupe te korero mo Aotearoa ki Hawaiki i hoe mai ai nga waka ki tenei whenua.

page (48)

Kupe
(Nga-Ti-Hau)

E kiia ana ko Kupe te tangata kua tae mataati ki tenei whenua, ara ki enei motu, a i haere tahi mai raua ko Hau, a ka u mai raua, rokohanga mai e raua, e kuteretere noa ana te whenua, e aioi noa ana, a i wehi raua a hoe tonu raua ki Wai-rarapa, ki te wahi toka o te whenua, ki te wahi i u, kihai i ngaueue, a ka waihotia eia ana tamahine i reira a Matiu raua ko Makaro, a ka tapaa e Matiu te ingoa o te tahi pa i reira. A hoki ana a Kupe ki Hawa-iki, i te mea i pouri ana tamahine ki a raua tamariki kei whakarerea e raua. Kihai a Matiu i hoki i a Kupe ki Hawa-iki, otira i haere ano aia i u ki runga ki nga maunga o Wai-rarapa me te tangi hoki aia i reira, a pokepoke katoa nga mea ana i pa ai ana ringa i te toto, a na reira nga tarutaru me te korari o te whenua, me nga ika katoa o te moana i te taha ki te mangai, me te taha ki te auru o Te-whanga-nui-a-tara i whero ai i nga roimata o Matiu. I haere a Kupe ki Pa-tea, a hongia ana te oneone o reira eia, a ka whakapai aia ki to reira oneone, a i mea aia kia noho aia i reira, a kihai i paingia taua whakaaro o Kupe e Turi, a kiia atu ana e Turi ki a Kupe me haere tonu atu aia a Kupe ki Nga-motu, a ki Wai-totara, a kihai a Kupe i whakaae, a ka puta i aia aua kupu nei "Hoki Kupe?" Na reira i kiia ai aua kupu nei hei whakatauki.

A i muri iho o aua kupu nei ka hanga nga pa e rua i Pa-tea, ko te ingoa o tetahi

page (50)

Kupe
(Nga-Ti-Hau)

Ko Rua-tiki te ingoa o tetahi o nga tama a Kupe, a ko Tai-apua te ingoa ano hoki o te tahi o ana tamahine a i whakamomori a Tai-apua i te pau whero i Tamure, a me muri iho o tana matenga ka haere a Kupe ki reira tangi ai, a he mea haehae eia e Kupe te kiri o tana rae hei maimai aroha mona mo tana tamahine, a ka heke te toto o Kupe ki nga toka o taua wahi, a ka poke aua toka i te toto, koia aua toka i whero ai a taea noatia enei ra, a e rere te tangata i te waka i waho ake o Te-ra-whiti a ka titiro ki uta, e kite atu ratou i te whero o nga toka o uta i te taha taha o te wahapu o Te-whanga-nui-a-tara.

page (51)

Kupe
(Nga-Ti-Hau)

I te taha ki te tonga tu a auru o Te-whanga-nui-a-tara, ko te pari i te akau o te moana e kiia nei ko Te-tangihanga-o-kupe, koia ra te wahi i noho ai, a i tangi ai a Kupe mo tana wahine, mo te wahine i whakarere nei i a Kupe, a i tangi ano hoki ana tamahine, a i hahae ano i a ratou, koia ra te take i whero ai nga korari o taua pari ra, he whero no nga toto o aua kotiro, o nga tamahine a Kupe.

page (52)

Kupe
(Nga-Ti-Hau)

He whenua kotahi te tua whenua me Hawa-iki i nga ra o mua, i te wa o Kupe ki ano i tae mai ki enei motu, a nana na Kupe i topetope te whenua, i tu ai he moana i waenganui o aua whenua nei, a i te wa o Kupe i tae mataati mai ai ki enei motu rokohanga mai eia ko te iwi nei ko te Kahui-toka e noho ana i nga motu nei, a ko te ingoa o a ratou ariki ko Kehu, ko Rehu, ko Monoa, a kahore ke he kai a ratou i kai ai, he roi anake i mua atu o te wa o ratou, ki ano i kitea e Kupe, ano ka kite ratou i te waka a Kupe, a ka u a Kupe ki uta, a ka kite ratou i a Kupe, ka wehi taua iwi ka wiwi, a na Turi i patu taua iwi nei a te Kahui-toka, i te wa ona i tae mai ai ki enei motu i muri iho o te wa i tae matamua mai ai a Kupe ki enei motu. A ko Taki-tumu, tetahi ingoa, ko Oro-uta te tahi ingoa ano o te waka kotahi e kiia nei ko Horo-uta.

He korero na Kupe i Hawa-iki, mo tana whenua i kite nei i Ao-tea, koia ra te take o nga waka e ono i rere mai ai i Hawa-iki ki enei motu.

page (Book II)(17)

He waiata na kura-Tope
Kia Taki-Moana Raua Ko Marama

1.
E rangi wai ua, ka wara wara
He rangi ngahu pea, he kai horo
E more i au ka tuku atu
Kowai kia pin i konei
Kura tope e noho atu ana
Te kuare naku mata i ara
I to none i tokona na ihi
Tena a te hara i au he karu ke
Whaka(o) tona wairangi hoia kepea
Ko taku matakutanga i ata taia
Tino eke taku iti te pai tangata
Kokoe na e Mahu kei tahaki
Kaupane kei te whakarua moko
Mai te titiro kei te whakaatu au
Ki aku rmga me te ware tanata