Other formats

    Adobe Portable Document Format file (digital text)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

The Ancient History of the Maori, His Mythology and Traditions. Awatea, Taranaki, Nga-Ti-Hau, Nga-Ti-Rua-Nui [Vol. VIII, Māori]

Upoko 14

page (Mote P.38)(162)

Upoko 14

Taku kainga pahera kau koa ra i,
Kihai turia e au ki te aniwaniwa
Kihai whakataua ki te mata i a Tu,
Ka tuku ai koe ra i,
Maringa nui ra koe Pou-kai,
Tenei ano na Whakatau-potiki,
Nana i tu te huru o Manoro
Kaka-tumuaki-rawea,
Ka ka haere iti,
Ko te ahi tunu manawa tena,
Ka tuhi ki te rangi,
Ka rapa ki te rangi na i,
Tama hine-wai,
Taria mai e koe,
He matangi ruru hau
He tonga kari whenua
Tena au
Whanatu ra, e - i.

page (276)

Manaia
(Nga-Ti-Hau)

Nga korero mo Manaia, te tangata i eke mai i te waka nei i a Toko-maru, a he whati mai tana i Hawa-iki i te wehi o te patu, a o tana hoa riri i te iwi e patua eia hei utu mo tana wahine i aitia e tana waru tao.

Rere mai ra a Manaia, a ka u ki uta, a ka totohe ratou ko etahi waka mo te pakake, me te whenua i uta, a ka rere a Manaia ka ra Muri-whenua, a ka u aia ki Wai-tara, rokohanga atu eia he iwi ano i reira i te takiwa ki Wai-tara, a patua ana taua iwi eia, a ko nga tane i kainga, ko nga wahine i moea e te iwi a Manaia, a ka riro te whenua i a Manaia ma.

Manaia
(Puke-Tapu)

I rere mai a Manaia i Hawa-iki, he wehi nona i nga iwi o reira kei ngaro aia me tana whanau i te patu, ka rere mai nei aia i runga i a Toko-maru a ka u mai ki Rohutu, ki te wahapu o te awa i Wai-tara, a he tangata ano to reira, ko te iwi no ratou pu ake te whenua a ka tauria e Manaia ma ka patua, a ka riro te whenua i a Manaia, a ka ngaro te iwi o te whenua ake, hei uri mo Manaia ma, i te mea hoki i moea nga wahine o taua iwi e Manaia ma, a ko nga tane i patua, a kainga ai.

page (B7.P173)(150)

Turi Me Po-Toru
(Nga-Ti-Hau)

Ko te Ririro te waka a Po-toru, ko Ao-tea to Turi, he tautohe na raua, he kuri te take i patua taua kuri, hei patunga tapu ki to raua atua, ka mea atu a Turi me haere taua ki te ra uru ka mea atu a Po-toru me haere taua ki te ra too ka tukua e Turi a ka mate a Po-toru. Ka u mai a Turi ki Pa-tea, ka ora aia i roto i tana whare i Matangi-rei.

page (151)

Turi
(Nga-Ti-Hau)

Ko te haerenga mai a Turi ka tiko a Atapo ka panga ki roto ki te wai, na ka whakatamara mai, na ka titiro ki te hekenga o te ra, na ka whawhatia atu ka tangohia mai ano a Atapo ki te waka ka ora a Turi i reira, ka tae mai ki tenei moutere, na i aia i te moana ka rori a Po-toru i te waka kia anga ki te tai tope ki te uru (kia anga ki te korokoro o te parata) kia mate ai a Turi ma.

page (152)

Te Korero Mo Turi I Tae Mai Ai Ki Enei Motu I Ao-Tea-Roa
(Nga-Ti-Hau)

I a Turi e rere mai ana i te moana ki enei motu i Ao-tea-roa, ka tiko a Ta-po i te niao o te waka tapu nei i te waka a Turi, a ka peia a Ta-po e Po-toru ki te moana, a ka whakatamatama a Ta-po, a ka titiro aia ki te ra-to, a ka whakahua i te karakia mona, a ka aroha atu a Turi ki aia, a ka mau ano te ringa o Turi ki aia, ka toia mai ano aia ki te waka, na reira a Turi i ora ai, i kore ai aia e mate ki te moana, a i tae mai ai aia ki enei motu ki Ao-tea-roa, a i a Ta-po i te wai ka tohe a Po-toru kia tukua te ihu o te waka ki te Tai-tope ki te uru, ara ki te korokoro o Te-parata, kia mate katoa ai a Turi ma, ko Ta-po te kai tohutohu o te waka a Turi.

(Extract from "Te Waka Maori")

page (153)

Turi
(Nga-Ti-Hau)

Ko etahi Pakeha e whakaaro ana i rokohanga mai e o matou tupuna he tangata ano i tenei motu i to ratou taenga mai ki uta nei i runga i nga waka i rere mai i Hawa-iki. Otira, kaore-kaore he tangata i kitea ki konei.

Ko Hawa-iki te kainga o toku tupuna o Turi, ko Ao-tea te waka i rere mai ai ia i te moana uriuri, ratou ko onga tangata rahi atu i te ono-tekau. Ka tae mai tona waka ki waenganui o te moana, ka haere ake tona atua i raro ka mau ki te toi o te hoe a te kaiwhakatere o tona waka, ara ko Tu-tangata-kino, katahi ka whiua te tangata ki te wai, ko Ta-po te ingoa. Ka taka ki roto ki te wai ka eke te atua o taua tangata i whiua ra ka korero, ka mea - "Hina mai te whetu pukana nui o te ata, ko taua kua u ki uta," (ara, ki Niu Tirani nei). Ka whawhatia atu ano e Turi taua tangata i whiua ra hei tohunga, mona. Katahi ka rere mai tona waka, ka kite ia i te rae o Kawhia. Katahi ka waihotia te ihu o tona waka ki taua rae, ka u ia ki Kawhia. Ka whakatupu haere mai ia i te tangata a tae noa mai ki tona kainga tuturu, ki Pa-tea - ka tini ka mano te tangata, ona uri. Tokorua ona uri i tae mai ki Whanga-ehu nei, ko Tai-tapu te tuahine, ko Rangi-whakaturia te tungane - koia ra au e tuhi nei.

Ka timata he take atua Maori noku, no mua tae noa mai ki te takiwa i tae mai nei te Pakeha. He atua ika no te moana, ko Rongo-mai te ingoa, e ora nei ano. Ko toku tangata i tangohia e taua atua ika ko Te Ra-pati. E rua ona tau i ngaro atu ai taua tangata i a matou, a tae atu ana ki Ingarani i roto i aua tau e rua. Te hokinga mai ki a matou he kahu Pakeha ona kahu, he kohuai paraikete, he rerihate - kaore ano tera kahu kia kitea ki konei. Kua kotahi rau e rua te kau tau tona wehenga inaianei to taua tangata i tangohia ra.

Ki te haere he Pakeha i au i runga i taku waka ki te moana nui, i nga wai-maori ranei o uta, tena e mataku, tena e ki, "He aha tenei!" me ka kite iho i te papa o te waka e piri ana taua ika atua. Ahakoa i te moana nui, i nga wai-maori o uta ranei, ka tae mai ano aia hei hoe i taku waka me rokohina au e te tupuhi, me whaia ranei au e te hoa riri. He ika rongo rawa ia me tonoa e au i mua ai i nga ra o te tapu, i te tapunga o toku reo hei tono i a ia. Na, ko tenei korero he tika rawa he pono rawa i mua ai.

page (154)(155)

Turi Raua Ko Po-Toru
(Nga-Ti-Hau)

He tangata a Po-toru, nana te waka nei a Te-ririno. Na Turi te waka nei a Ao-tea. He tautohe te take i riri ai a Po-toru raua ko Turi ki a raua, he kuri te take o ta raua tautohe i patua taua kuri hei patunga tapu ki ta raua atua, a kainga ana taua kuri ePo-toru a ka ki a Turi "Me haere taua ki te ra uru." Ka mea atua Po-toru "Kao, me haere taua ki te ra-to," a ka tukua atu a Po-toru e Turi kia haere aia ki tona i hiahia ai, a ka mate a Po-toru, a ka rere mai a Turi a ka u aia ki Pa-tea, a ka ora aia iroto i tana whare ko Matangi-rei.

page (156)(157)

Ko Po-Toru Raua Ko Turi
(Nga-Ti-Hau)

He tangata a Po-toru, me tana waka me Te-ririno, a ko Turi me tana waka ko Ao-tea. I riri enei tangata ki a raua, i te mea, na Po-toru i kai te kuri a raua i patu ai, hei hapainga tapu ki ta raua atua, ka rere mai nei raua, a ka totohe raua i te moana, a ka ki a Turi "Me rere taua ki te ra uru" a ka mea atu a Po-toru "Me rere taua ki te ra too" a kihai a Turi i whakaae ki ta Po-toru, a rere ana a Po-toru ki tana i mohio ai, a ka mate aia me tana waka me ana hoa, a ka rere tonu mai a Turi me tana whanau me tana iwi a ka u mai ratou ki Pa-tea, a ka mahia he whare i reira e Turi, a ka noho aia i taua whare a ka ora aia i taua whare i Matangi-rei.