Nga Pakeha I Patua Ki Wai-Rau.
(Nga-Ti-Hau)

Ko te putake i riri ai a te Rangi-hae-ata he wahine i moe i te pakeha, kua riro atu te tane ki Poihakena ki hea ranei, a waiho atu ana te wahine ki ta raua whare noho ai hei tiaki, ko tana mahi he whangai parera. Ka haere mai te tahi pakeha me tana wahine maori ano hoki ka patua te wahine ra e raua, ka haere atu nga tangata, e takoto ana ka whakapaea na te pakeha i patu a ka whakawakia e nga pakeha, ka tohe a Rangi(-hae-ata) me whakamate; a kahore nga kai whakawa i pai no te mea kahore i mohiotia te tangata nana i patu, a kahore hoki e pokanoa te tangata maori, ka whakahore nga kai whakawa, ka tupu te ngakau a Te Rangi(-hae-ata), a ka tae mai te korero kua riro nga Pakeha ki te tango i Wairau ka karanga atu a Rangi, “A ka rua hoki a te pakeha, ko te patunga i taku tuahine a ka tango i te whenua, he whakatari pakanga tenei ki au,” a ka ki atu te papa, a Rangi kia te Rau-paraha, “E Pa me haere taua ki te whakahoki i nga Pakeha ki Whakatu ki te whenua i page 68 utua e ratou, e ngari me waiho ano a Wairau ki au,” a ka whiti ratou ka tae ki Wairau ki nga whare o nga Pakeha ka kara-nga atu a Rangi ki nga Pakeha, “Nga Pakeha nei, me haere koutou ki Whakatu ki te kainga i utua e koutou.” Ka mea mai nga pakeha, “Kahore; tenei te kainga o te pakeha.” Ka mea atu a Rangi, “Nawai i utu.” Ka mea nga Pakeha, “Na te maori.” Ka ui a Rangi, “Kowai te maori, nana i utu.” Ka ki mai nga Pakeha, “Katoa te maori.” Ka ui atu a Rangi ka mea, “Na te Rangi-hae-ata i whakaae?” Ka ki mai nga Pakeha, “Me aha te Rangi-hae-ata, katoa te maori.” Ka mea atu a Rangi ki aua Pakeha, “E pena mai ana koe,” ka riri a Rangi ki taua kupu whakaiti mona, a ka whakahau a Rangi ki ana tangata kia tangohia mai nga taonga a te pakeha i roto i nga whare, a ka mau ai ki waho takoto ai, kia watia ai nga toetoe o tona kainga kia tahuna ki te ahi. Ka karanga atu ano a Rangi ki aua pakeha. “E nga pakeha nei, kaua e riri naku ano enei toetoe no taku whenua ka pa ianei e riri ai koe he paraki [planks] no Ingarangi [England] ae, ko tenei naku ano enei toetoe e tika ana kia tahuna e au, kua rupeke katoa mai hoki a koutou taonga ki waho, he ture tika tenei e nga pakeha waiho mau e homai to kino ka tika.” Heoti ano ka tahuna te whare, ka karanga atu nga pakeha, “Ka kino Rangi-hae-ata taihoa te pakeha haere mai meke kiri (make the kill) i a koe.” Ka karanga atu a Rangi, “Ka pai.” Heoti ano ka toko (hoe) a te Rangi-hae-ata ki runga o te awa ki te tua waerenga hei tupuranga kai taewa, a kahore i ata oti ka puta rawa ano nga pakeha. Ka tae atu nga pakeha ka hoatu te waka ka tae atu ki te kainga me a ratou pu ano, ka whakawa. Ka karanga atu nga pakeha kia Rangi raua ko te Rau-paraha, “He aha te mea i tahuna ai e korua nga whare a nga pakeha?” Ka ki atu a Rangi, “He pokanoa na nga Pakeha ki te haere mai ki konei, e ngari me noho atu i Whakatu i Poneke i te wahi i utua ki te moni, ko konei kahore ano i utua noatia, i waiho ano a konei maku.” Ka riri te kai whakawa ka karanga atu, “E he ana to mahi te tahu i nga whare a te Pakeha.” page 69 Ka mea atu a Rangi, “Kahore e mea o Ingarangi i wera i roto i te whare, no taku oneone nga toetoe, me nga rakau tahuna ake e au ki te ahi, kahore au paraki (plank) o Ingarangi i wera i te ahi, ko nga mea o Ingarangi i taria (maua) mai ki waho o te whare, kei wera etahi mea o Inga-rangi kei he ahau, e mahara tonu ana hoki ahau he iwi whakawa tonu te pakeha, koia tena kua tae mai koutou ki te whakawa i au mo aku toetoe; mehemea kua utua e te pakeha ka tiki ko tenei porangi te pakeha.” Heoti ano ka riri te pakeha ka karanga atu kia te Rau-paraha, “Tai-hoa te pakeha meke kiri (make the kill) katoa nga Maori.” Kahore a Rangi raua ko te Paraha i mohio ki aua kupu, he wahine i mohio ki te korero pakeha nana i korero atu kia Rangi raua ko te Paraha, ka mea atu taua wahine e “Mea mai ana ra te pakeha taihoa ka patua katoatia nga maori e te pakeha.” Ka tu ake a Rangi ki te whakaae, “Ae e tika ana kia kotia taku kaki, kotia ki taku kainga no te mea kua mate ia koutou taku tuahine, whaihoki ko au me kokoti taku kaki ko taku kainga.” Ka ki atu ano a Rangi, “Nau na te pakeha i kii e kore koe e pokanoa ki te oneone kahore i utua; tito te pakeha.” Kei te whakarongo te kai whakawa. “Kahore katahi te iwi pokanoa ko te pakeha ki te kainga kihai i utua, ko toku kaki ka kotia, a ko tou kaki ko to te pakeha e kore ano hoki e kotia akuanei.” Ka karanga atu te kai whakawa ki nga Pakeha i nga pu “Paia” (“Fire”) ka paku nga pu a nga pakeha ka tu ko te wahine a Rangi ka tahi a Rawiri-puaha ka karanga, “Heoi ano kua tika te ture.” Ka rere mai a Tama-i-hengia kua takoto te pu kua hinga no te pakeha ka oma a Rangi ka mataku ka tahuritia e te Rau-paraha ka penei ana kupu, “Aue te mamae” ka rere mai a Te-oro me te patiti ka whiua ki te pakeha ka hinga ki roto ki te wai, heoti ano ka horo te pakeha ki runga ki te waka ka whiti ki te tahi taha o te awa, ko nga mea i hohoro te whiti i pahure ko o muri mai i mau, ka hopukia a Wairaweke me nga rangatira katoa kahore hoki i patua ka tae mai a Rangi ka karanga atu “Me patu mo ta koutou tuahine, he mea pokanoa hoki tenei na te pakeha kia mate te wahine i roto i te whawhai, page 70 kua rongo au ki nga pakeha kanui ana whawhai kahore ano te wahine i mate.” Heoti ano ka patua nga Rangatira ka mate a ka utaina a te Rau-paraha ma ki runga ki te waka ka whiti a Te Paraha raua ko Rangi ki Otaki.

Te Rau-Paraha, Me Nga Pakeha I Patua Ki Wai-Rau. (Na Te Pakeha I Korero.)

He mea reo pakeha te tahi wahi o nga korero mo te matenga o nga pakeha i Wai-rau, na reira i kore ai he reo maori mo aua korero i konei.

Te Patu A Taraia-Nga-Kuti I Nga Maori O Tauranga. (Na Te Pakeha.)

He mea tuhituhi reo pakeha aua korero e te pakeha. Koia nei te take i kore ai he reo maori mo aua korero i konei.

Ko Tanga-Roa Me Te Whawhai I Tauranga. (Na Te Pakeha.)

He mea tuhi tuhi reo pakeha e te pakeha. Koia i kore ai he reo maori i konei.

Nga Whakapapa.

Nga whakapapa i nga Upoko XII., XIII., XIV., XV., me te XVI., me korero aua whakapapa e nga Maori kia mohiotia ai e ratou.

By Authority: George Didsbury, Government Printer, Wellington.—1890.