3. Wehewehenga o Waimate Mania.
Ko te nui o te whenua e whakaarohia i to maua korero o waenganui o tenei
wehewehenga e 120,000 eka, e 30,000 whenua marama. A e hari ana maua i te ki atu
me hono mai te 20,000 eka ki taua whakaaro. Ko te whenua katoa o waenganui o
Waingongoro me Oeo e 146,000 eka, a e 31,000 whenua marama, e 78,000 eka
(ngaherehere), a tae ki te iwa maero awhio haere e 21,000 eka, o waenga o te iwa o
te ono maero awhio, a e 16,000 tae ki te maunga. I Maehe kua hori, i ki te
Kawanatanga kia tirotirohia te whenua o tua, a he pai rawa te putanga mai. E penei
ana te korero a Hatihaute, te Tumuaki Kai-ruri, mo te raina i waenganui o
Stratford me Opunake, tekau ma whitu pea maero te roa "E pai ana mo te hanga rori,
kahore he pukepuke, he maunga hei mahinga; e pai ana te
whakaw-hitiwhiti o nga
awaawa, ko Waingongoro me etahi awaawa e toru, e wha me ata tirotiro mo te haere o
te raina o te ara, a kahore enei i kino. Ko te maha o nga awa kahore i ikeike ake
nga tahataha i te 20 putu. A e rite ana ki te waikeri nui e keria nei, he kirikiri
maro, he kowhatu kei raro. Ko tetahi wahi e rite ki te kotahi tekau o te roanga o
te ara he repo, a ki te waikeritia era e maroke. Era e tika tonu te haere o te
raina, engari me whakahipa ke i nga whakawhitikanga i nga awaawa. Ko te ahua o te
whenua he pai, otira he ururua rawa te ngaherehere. I etahi wahi he nui te momona
o te whenua, a he hohonu: a era e puare i taua rori te whenua pai hei mahi pamu
koraha." Ko tenei "Hatihaute raina" e honoa ana ki te rori nui o te Takutai e nga
raina tapahi e wha, i kiia e maua kia hangaia, tapahi haere i te ngaherehere i te
Mania, a era e puta he kai mo te whakanoho i nga paamu iti i taua kainga. A
inaianei e ki ana maua kia whakanuia to maua whakaaro mo te whenua pai i te
wehewe-henga ki te Waimate Mania, ki te wahi katoa o te iwa maero awhio ki te ono
maero, awhio haere, a ko te hononga o tenei ki to maua whakaaro o te Maehe kua
hori ake nei koia tenei kei muri nei:—
Ko te nui o te Waimate Mania wehewehenga, koia tenei | | 146,000 |
Mo te whakakore i te whenua o roto o te ono maero awahio, he
kino hoki | 16,000 |
E toe ana | 130,000 |
Ka tangohia i enei te Rahui ki Manaia raua ko Hone
Pihama | 3,000 | |
Nakinga i te Mania (e kiia ana) | 300 | |
Nga Rahui hono | 2,500 | |
| | 28,300 |
E toe ana | | 101,700 |
Ko tetahi o nga tikanga o te Rahui hono, ko nga whakataunga mo te wahi i
waenganui o Omuturangi, o Kaupukunui me uru ki roto, kahore he whakaitinga i runga
i tenei tikanga i nga whenua pai o te Mania. Ko nga mea e toe ana o te Mania e
tata ana ki te 20,000 eka o te whenua marama pai rawa, e tata ana ki te 82,000 eka
whenua pai i te ngaherehere, me te 16,000 eka o roto o te ono maero awhio i te
tihi o te maunga.