.jpg)
Report on causes of discontent among Māori in Taranaki.
(2.) Ko nga mea e puta mai i runga i te whakarite i nga kupu hoatu
(2.) Ko nga mea e puta mai i runga i te whakarite i nga kupu hoatu.
Ki te mea ko nga kupu o te korero tuarua, he mahi aha noa iho, a he mahi whakamataku, a kahore e tau te pai o aua tu mahi kia tatou i runga i to tatou mahi whakanoho tangata ki te whenua, i runga i nga kupu e whakaputaia nei era e puta te pouri, notemea kahore tetahi tangata i mohio ki nga mea e puta mai i runga i te whakaritenga a nga kupu hoatu ahanoa, ahanoa, ki nga tangata Maori.
E rua nga korero ka tukua atu ki a koe, e Te Kawana. Ko tetahi, he whakaatu i te nui o te whenua kua kiia i runga i etahi ara kia hoatu; ko tetahi, he whakaatu i te utu o naianei mo te whenua i kiia nei kia hoatu.
| A. | R. | P. | ||
| 1 Rahui i nga kainga atanoho tutata ki Nu Paremata | 15,832 | 3 | 17 | |
| 2 Rahui i te Tonga o Waingongoro i te Kotinga ki Patea | 44,403 | 0 | 12 | |
| 3 Rahui i nga Poraka i riro hoatu, Takoha ranei | 3,381 | 8 | 3 | |
| 4 Poraka whenua i whakahokia ki nga Hapu | 66,460 | 0 | 0 | |
| 130,077 | 2 | 32 | ||
| 5 Whakataunga o te Kooti kua whakaritea— | A. | |||
| 1. Ngatirahiri Poraka | 15,000 | |||
| 2. Titirangi ki Waitara | 1,487 | |||
| 3 Ngarongomate, me etahi atu | 8,700 | |||
| 4 Ki te Tonga o Waingongoro (e kiia ana kei nga Maori tonu) | 3,500 | |||
| 28,685 | 0 | 0 | ||
| 5. Whakataunga o te Kooti kahore i whakaritea— | ||||
| 1. Wakataunga a te Kooti (ki te puta etahi tikanga) | 27,358 | |||
| 2. Whakataunga a te Kawanatanga | 12,700 | |||
| 40,058 | ||||
| E whakaitia ana ki te mo te Rahui i Waimate | 800 | |||
| 39,258 | 0 | 0 | ||
| 7. Nga whakaaetanga a te Kawanatanga kahore ano i whakaritea— | ||||
| 1. Mo nga tangata o Wharekauri (e whakaarohia ana) | 10,000 | |||
| 2. Ma Hone Pihama raua ko Manaia | 3,000 | |||
| 3. Ma nga tangata a Hone Pihama i Ouri | 15,000 | 145,000 | 0 | 0 |
| 145,000 | 0 | 0 | ||
| Hei whakarite i nga kupu o nga Kawanatanga o mua | 512,520 | 2 | 32 | |
| 8. Waimate Mania— | ||||
| 1. Te nui pea o nga ngakinga, tanumanga tupapaku, me nga mahinga ika | 300 | |||
| 2. Rahui i uta (na te Kawanatanga o Ta Hori Kerei i whakarite, me ta mana whakaae | 25,300 | |||
| 25,300 | 0 | 0 | ||
| Hui katoa, kahore te whenua ma Te Whiti me nga tangata o Parihaka | 237,820 | 2 | 32 | |
| A me te hono atu te wahi i ki mana i Maehe kia hoatu ki nga tangata o Parihaka | 25,000 | 0 | 0 | |
| Hui katoa nga mea i Rahuitia | 2 | 23 |
| I. I te Hauraro o Waitara— | A. | A. | ||
| 1. Whakataunga, Wehewehenga I. Parininihi ki Titoki | I. Parininihi ki Titoki | 3,458 | ||
| II. Titoki ki Uronui | 6,450 | |||
| III. Urenui ki Rau-o-te-Huia | 3,450 | |||
| IV. Pukerangiora Hapu | 2,000 | |||
| 15,358 | ||||
| 2. Whakatau a te Kawantanga— | A. | |||
| Ma Wharekauri | 10,000 | |||
| A. | ||||
| Ma te Hunga ngaro atu—Ma Ngatitama | 1,300 | |||
| Ngatimutunga | 3,000 | |||
| Ngatiawa | 2,700 | |||
| Puketapu | 2,100 | |||
| 9,100 | ||||
| 19,100 | ||||
| Te nui o nga mea ki te Hauraro o Waitara i runga i te whakaritenga | 34,458 | |||
| II. Ki te Tenga o Hangatahua awa— | A. | |||
| 1. Whakataunga, Wehewehenga | VIII. Hangatahua awa ki Waiwerauui | 1,675 | ||
| IX. Waiweranui ki Te Hoe | 1,250 | |||
| X. Te Hoe ki Omuturangi | 8,275 | |||
| XI. Omuturangi ki Knupu-kunui | 80 | |||
| 12,000 | ||||
| 2. Whakatau a te Kawanatanga— | ||||
| Ki te hunga Ngaro atu—Mo Taranaki | 3,100 | |||
| Mo nga Rangatira e 4 | 500 | |||
| 3,600 | ||||
| Te nui o nga mea ki Tonga o Hangatahua awa i runga i te whakataunga | 15,600 | |||
| Te nui o nga meahei whakarite ma te Kawanatanga i runea i nga whakataunga a te Kooti me te Kawanatanga | 50,058 | |||
Era enei Rahul e tata ana ki te 263,000 eka, e whakaarohia e koe, e Te Kawana, he nui rawa. Ki te tirohia te utu mo enei eka era i whakahokia, ki te mea i pono i rite nga ki hoatu ki te tangata Maori, katahi ano ka kitea. I ki atu maua ki te Komihana Hiwari, te Komihana o nga Whenua o te Karauna, te Tumuaki Kai-ruri me te Apiha mahi Whenua i Patea, kia huihui, a kia ata kimihia e ratou te utu o ia Rahui. Kua mahia tenei (a i runga i to maua titiro, mohio), whakaae ana maua ki ta ratou mahi. Koia tenei ka tukua atu nei e maua ki a koe, e Te Kawana.
| £ | £ | |||
| 1. Tuhituhinga | 1 | o nga Tuhituhinga e Apiti nei B. Kama 8 | 11,452 | |
| 2 | pena | 20,800 | ||
| 3 | pena | 67,100 | ||
| 4 | pena | 84,600 | ||
| 5 | pena | 35,340 | ||
| 6 | pena | 32,010 | ||
| 7 | pena | 6,253 | ||
| 8 | pena | 3,500 | ||
| 261,055 | ||||
| 2. Whakataunga kia whakaritea:— | ||||
| Ngatirahiri Poraka | 30,000 | |||
| Onaero Poraka | 12,000 | |||
| Olaraoa | 1,500 | |||
| PatuaMaunga | 2,200 | |||
| 45,700 | ||||
| 3. Nga whakataunga a te Kooti a te Kawanatanga kahore ano i whakaritea 50,000 | 47,000 | |||
| 4. Poraka whakahoki ki te hapu Hangatahua awa Poraka (Ngamahanga) 33,500 Opunake Poraka (Matakatea) | 70,000 | |||
| 105,500 | ||||
| 5. Eahui i nga Poraka i tukua takoha ranei | 3,780 | |||
| 6. Eahui kia whakaritea i runga i te kupu hoatu Eahui a Hone Pihama i Oeo | 9,000 | |||
| Mo tana hapu i waenga o Oeo me Ouri | 9,000 | |||
| Rahui a Manaia i te Mania | 12,000 | |||
| 30,000 | ||||
| 7. Waimate Mania,— | ||||
| Ngakinga i te Takutai o te Mania me nga Rahui | 115,000 | |||
| £601,035 | ||||
| Me hui mai ki te mea ka whakaaetia ta maua i mea ai mo nga tangata o Parihaka | 37,500 | |||
| Utu o nga Eahui i ata rapua | £638,535 | |||
Ki te mea ka tirohia ko nga tangata ma ratou tenei whenua nui, utu nui, kahore i pahika atu i te 3,000, a e ki ana te Komihana Hiwari kua iti haere inaianei; ki te mea i whakaritea e te Karauna timata mai i 1865, ona kupu mo te hoatu, era i tau tetahi taonga nui mo nga Hapu, a e kore hoki e iti inaianei ki te mea ka whakaae te Paremete kia whakaritea inaianei. E tika ana te kupu a te Minita Maori i tona ki i te tau kua hori ake nei, era e waiho nga tangata o Taranaki runga i enei Rahui hei tino tangata whai taonga o te koroni.