New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

Tukunga Whenua

Tukunga Whenua.

3.	Kaua nga tikanga o roto o te Ture e waiho hei arai i te tuku mo tetahi whenua kei roto i nga rohe o tetahi takiwa taone i tetahi paro ranei e takoto ana, ahakoa no mua atu no muri iho ranei i te mananga o tenei Ture i whakatakotoria ai taua taone taua paro ranei; kaua hoki te Ture e arai i te tuku mo tetahi whenua, a ahakoa ko te katoa ko tetahi wahi ranei o tetahi poraka o tetahi tekiona ranei kaore i nuku atu i te rima rau eka te nui, a no mua atu i te mananga o tenei Ture i whakataua motuhaketia ai ona take i runga i te whakawa roherohe i runga i tetahi atu huarahi ranei: Engari ko ia tuku pera me whakamana e te Kooti i runga i nga tikanga kua whakaritea e te Ture: Engari hoki me kaua nga tikanga o tenei tekiona e pa ki nga whenua o roto o te takiwa kua whakaritea ra ona rohe i te Kupu Apiti Tuarua o te Ture.page 2
4.	Ka ahei te Kawana i runga i te Ota a tona Kaunihera, ki te kape atu kia kaua e pangia e nga tikanga o te tekiona tahi rau tahi tekau ma whitu o te Ture, mo tetahi wa poto wa roa ranei, i runga ano i nga ritenga me nga tikanga me nga here e ata whakaaturia ana i roto i taua Ota, tetahi whenua, tetahi paanga, whaitaketanga ranei, ahakoa kei hea e takoto ana, e ekengia ana e te mana o taua tekiona; a ka ahei hoki ia ki te kape pera atu i tetahi whenua mo te taha anake ki te tangata kei a ia e riihi ana taua whenua mo tetahi atu tangata ranei e noho whai-tikanga ana i runga i tetahi whenua kua whakapaia e ia, kua utua ranei e ia he moni ki nga tangata Maori no ratou taua whenua hei riihi hei hoko ranei i taua whenua i mua atu i te mananga o tenei Ture: Engari kaua te Ota a te Kaunihera, i whakaputaina i raro i nga tikanga o tenei tekiona, e whai-mana kia pau ra ano nga marama e rua i muri iho i te ra i panuitia ai i roto i te Gazette: Engari hoki ko ia tuku i mahia i whakaotia ranei i raro i nga tikanga o tenei tekiona me ata whakamana e te Kooti i raro i nga tikanga o te rima tekau ma toru o nga tekiona o te Ture. Me tuhi he pukapuka whakaatu i nga tono katoa kia whakaputaina he Ota a te Kaunihera i raro i nga tikanga o tenei tekiona, me te ata whakaatu hoki i nga tono i whakaaetia me nga tono i whakakorea, a mo nga mea i whakakorea, me whakaatu ano nga take i whakakorea ai, a me whakatakoto taua pukapuka whakaatu ki te aroaro o nga Whare e rua o te Paremete i roto i nga ra e toru tekau i muri iho i te wa i tuwhera ai ia huihuinga o te Paremete.
5.	I mua o te whakatuturutanga o tetahi tuku e hara i te mokete i mahia i raro i nga tikanga o te tekiona toru me te wha o tenei Ture, me whakahau e te Kooti kia mahia a kia hainatia, e ia tangata e meingatia ana kia mana ki a ia taua tuku tetahi pukapuka ki tuturu, penei me tenei e mau nei te tauira i te Kupu Apiti Tuatahi ki tenei Ture, a e kore he tuku pera e whakatuturutia ki tetahi tangata mehemea he tangata ia e whiwhi ana i tetahi whenua i roto i te Koroni o Nui Tireni, e puritia ana i runga i te tikanga motuhake ki a ia anake, e ia me tetahi atu tangata ranei, ahakoa he whenua ahua pai, tuarua, tuatoru ranei te ahua i runga i nga tikanga kua whakaritea i roto i "Te Ture Whenua, 1892" (hui atu ki te whenua e pangia ana e taua tuku) mehemea e hipa ake ana i te ono rau wha tekau eka whenua pai, ina rapua i runga i te tikanga ko te rua mano eka whenua tuarua, ko te rima mano eka ranei o te whenua tuatoru, e rite ana era ki te ono rau wha tekau eka whenua ahua pai: Engari ka tika ano kia uru ki taua wahi tetahi taha whenua ahua pai, whenua tuarua, tuatoru ranei te ahua, kia rua ranei o aua ahua whenua, a me rapu te wahi e purutia ana kia kaua ai e hipa atu i nga eka e whakaritea ana, nga eka o ia ahua whenua, o te huihuinga ranei o aua ahua whenua. Ko ia tangata e hanga tito ana i tetahi pukapuka ki tuturu raro i nga tikanga o tenei tekiona ka kiia kua hara ia i runga i nga tikanga o te ture, a i te whakataunga o tona hara ka ahei te whiu kia utu ia i nga moni kaua e neke ake i te rua rau pauna, me whiu ranei ki te whareherehere mo tetahi wa kaua e neke atu i te kotahi tau, a me te whakamahi ki nga mahi taumaha kaua ranei. page 3
6.	Kia kore ai e taea te karo nga tikanga o te ture, ka meingatia ko ia tuku whenua a te tangata kua whakamana peratia te tuku ki a ia, ahakoa he hoko he mokete, he taunaha, he riihi, he pewhea ranei, me kore mana rawa atu mehemea i tukuna atu ki tetahi tangata e nui atu ana ona whenua i nga eka kua whakaritea i te tekiona o runga tonu ake i tenei mo te tangata i whakamana te tuku ki a ia.
7.	Ko ia here e taea ana te wewete i raro i te tekiona rima tekau ma rua o te Ture, ka ahei te wewete kia puare mo te riihi kaore e roa atu ana i te rua tekau ma tahi tau timata atu i te ra i mahia ai, me te kore whaitikanga kia whakaatu pono atu te kai-tuku riihi tera atu ano ona whenua e nui ana hei oranga mona, a ka ahei te Kooti ki te whakamana, ahakoa kaore he whakaatu pono pera atu, ahakoa nga tikanga e rereke ana o roto o te Ture: Engari me marama te Kooti e tika ana te moni reti e whakahuatia ana i, roto, a hei painga mo nga Maori whaitake ina whakamana taua riihi. Ko nga Ota katoa o te Kaunihera e meingatia ana i whakaputaina i raro i nga tikanga o "Te Ture Whenua Maori, 1888," hei wewete here i muri mai o te mananga o te Ture, me tika me whaimana ahakoa kua whakakorea atu "Te Ture Whenua Maori, 1888."
8.	Ko nga tikanga o te tekiona toru tae atu hui atu hoki ki te tekiona whitu o tenei Ture, me kaua e pa ki nga tuku e whakamana ana i raro i nga tikanga o te tekiona tahi rau tahi tekau ma waru, i raro ranei i te tekiona tahi rau rua tekau o te Ture kua whakatikaia nei e tenei Ture.
9.	Kaua te whenua o tetahi Maori e hokona i raro i te mana hoko i tuhia ki roto ki tetahi mokete, i runga ranei i tetahi whakataunga, kupu tuturu a te Kooti, ota whakataunga utu ranei, engari heoi ano te tikanga e taea ai te hoko, me hoko i runga i te tikanga makete e tuwhera ana ki te katoa, a me riro te whenua i te tangata nana te utu i neke ake i ta katoa. Ko te panui whakaatu i te ra me te wahi e tu ai te makete me tuhi ki te pukapuka ka hoatu ai ki te Komihana o nga Whenua o te Karauna mo taua takiwa, a me perehi kia kaua e hoki iho i te toru perehitanga i roto i te niupepa kotahi maha atu ranei e tukua haeretia ana i roto i taua takiwa; a me kaua e tu te makete kia pahure ra ano nga marama e toru i muri iho i te perehitanga me te panuitanga o aua panui. Engari kaua e pa atu nga tikanga o tenei tekiona ki nga hoko a tetahi apiha, e whakahaerea ana i runga i te mana o tetahi Ture, o tetahi atu mana ranei.
10.	Kaua he whenua e hokona hei utu mo te moni o te wea kia pahure ra ano te toru marama i muri o te whakataunga o nga take i raro i nga tikanga o te tekiona toru o te Ture.
11.	Kaore he mea i roto i tenei Ture e ahei ki te whakanoa ki te whakahe ranei i tetahi mana i tetahi tikanga whakaora ranei i whakawhiwhia ki tetahi tangata, mehemea kaore te Ture i whakamana kua ahei ai ki te whakahaere tikanga kia whakaeangia ai e tetahi whenua a tetahi Maori tetahi nama kua tau kua eke ranei ki runga ki taua Maori i mua atu i te mananga o te Ture, engari me ahei te whakahaere taua mana me taua tikanga whakaora ano mehemea nei kaore i whakamana te Ture, a kaua hoki he mea i roto i te Ture e arai i te tikanga e riro ai i tetahi tangata te whenua e hokona ana i raro i nga whakaherenga o te ture ina whakahaerea taua mana taua page 4tikanga whakaora ranei kua whakahuatia ake nei: Engari i runga i te whakahaerenga o taua mana o taua tikanga whakaora ranei me ata uiui e te Kooti nga mea katoa, e tika ana, i mua atu o te mananga o te Ture, kia uiuia e te Komihana Tiaki i aua tu mea, a ki te marama te Kooti i runga i taua uiuinga kei te tika taua hoko i runga i nga tikanga o tenei Ture, hei reira me ahei te Kooti ki te whakamana i taua tukunga i te whenua E kore e araia ki te tangata nga painga o nga tikanga e mau i runga anake nei i te take kua riro atu i taua tangata, i muri iho i te mananga o te Ture, he poromihi noti tetahi atu pukapuka whakaaetanga tetahi taunaha ranei, kua whakataua ranei he tika ki a ia i roto i tetahi Kooti whakawa mo tetahi nama pera te ahua me era kua whakahuatia ake nei.
12.	Kaua e pa atu nga tikanga o te tekiona tahi rau tahi tekau ma whitu o te Ture ki tetahi tuku i mahia i mua, mo a muri ake nei ranei mahia ai hei whakawhiti i te whenua a te tangata ki te Kamupene o te Reriwe o Poneke me Manawatu, i runga i te whakahaerenga tikanga hei whakaoti i nga take o te Kamupene ki te whenua i tangohia mo te reriwe i raro i nga tikanga o "Te Ture Hanganga Reriwe Ture Whenua Hoki, 1881."