New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

(2.) Kupu-whaki

(2.) Kupu-whaki.

21.	Ka ahei te Kooti ki te whakahaere i ana mahi i runga i te kupu-whaki i oatitia kaore ranei i oatitia, ka ahei hoki ia ki te page 9whakaae kia takoto tetahi kupu-whaki, tetahi pukapuka, tetahi korero, tetahi atu mea ranei ki tona aroaro, ara nga mea, e maharatia ana e te Kooti e whaitikanga ana hei tautoko i te Kooti kia tino marama ai te whakatau o nga mea i takoto ki tona aroaro.
22.	Ka ahei te Kooti i runga i te hamene i tuhia e tetahi Kai-whakawa ki te tono i tetahi tangata kia haere ake ki te Kooti, a te wa ki te kainga ranei e whakaaturia ana i roto i te hamene, ki te whaki i ana korero i mohio ai mo taua whakawa; a i roto i tana hamene ka ahei te tono kia kawea mai e taua tangata nga pnkapuka, nga tiiti, nga tuhituhinga ranei e pa ana ki taua whakawa, kei a ia e takoto ana kei a ia ranei te mana mo aua mea.
23.	Ko te tangata i hoatu tonu nei ki a ia tetahi o aua hamene, i tae atu ranei ki a ia tetahi hamene i runga i ona huarahi kua whaka-ritea, me te hoatu ano i taua wa me te whakaae atu ranei i nga moni e tika ana hei utu i tona haerenga, a ki te kore taua tangata, i runga i te take kore, e tae atu, ki te kore ranei ia e kawe atu i nga pukapuka, i nga tiiti i nga tuhituhinga ranei e meatia ana i roto i taua hamene kia kawea atu e ia; a i te mea kei roto i te Kooti tetahi tangata kua hamenetia nei ia, kahore ranei i hamenetia, a ka tonoa kia tu ia ki te whaki kupu, a e kore e whakaae kia oatitia ia, kia whaki kupu ranei ia, a i te mea ranei kua oatitia ia kia whakapuaki i ana korero i mohio ai mo tetahi whakawa, ki te turi ia, ki te kore ranei ia e tae ki te aroaro o te Kooti a te wa e whakaritea ana e te Kooti ki te whakapuaki i etahi atu korero, ka tika kia whakataua te whiu mona kia kaua e neke ake i te rua-tekau nga pauna, a ki te kore e utua ka tika kia tukua atu ia ki te whareherehere mo nga ra kia kaua e neke ake i te kotahi tekau ma wha ra.
24.	Ka ahei te Kai-whakawa i runga i te tono i oatitia a tetahi nunga e whai tikanga ana ki tetahi whakawakanga, ki te whakaputa i tetahi ota i raro i tona ringa me te hiiri o te Kooti kia arahia atu ki te aroaro o te Kooti tetahi herehere tangata ranei e puritia ana i roto i tetahi whare herehere i tetahi atu wahi ranei i raro i te whiu o te Kooti, e puritia ana ranei kia whakawakia ia mo tetahi hara tetahi atu tikanga ranei, kia tu ia ki te whaki korero mo taua whakawa; a ko te tangata e meingatia ana kia arahia atu ki te aroaro o te Kooti me pena ano te arahi atu te tiaki hoki me ta te Ture i whakarite ai mo te herehere e tonoa ana e te Hupirimi Kooti kia arahia tinanatia atu ki taua Kooti kia tu ia hei kai-whaki korero mo runga i te mea e whakawakia ana e taua Kooti: Engari kaore he tikanga e rongo ai ki taua ota te kai-tiaki i taua herehere i taua tangata ranei, mehemea ka kore e whakaaetia atu ki a ia nga moni e tika ana hei utu i te haerenga atu o te Apiha tika, o nga Apiha tika ranei, o te herehere tangata ranei, hei utu hoki i to ratou nohoanga i te Kooti me te hokinga atu i te Kooti.
25.	Ka ahei te Kooti ki te whaikupu atu ki tetahi atu Kai-whakawa Kai-whakawa Tuturu ranei kia whakarongona e ia nga korero a tetahi tangata e kore nei e ahei te haere atu ki te aroaro o te Kooti, i te mamao i te aha ranei ona. Me whakaputa hamene te Kai-whakawa te Kai-whakawa Tuturu ranei i tae atu te kupu ra ki a ia, hei tono i te tangata pera ki te korero i ana kupu whaki ki tona aroaro me te ata uiuia hoki i a ia. Me tuhituhi nga korero a taua kai-whaki kupu, a me haina taua kai-whaki kupu i tona ingoa, a me haina hoki page 10te Kai-whakawa, te Kai-whakawa Tuturu ranei nana nei i whaka-rongo aua korero i tona ingoa ki taua tuhituhinga, a ka ahei te Kooti e whakahaere ana i taua whakawa ki te whakauru atu i aua korero ki era korero e pa ana ki te mea e whakawakia ana,
26.	Ko nga pukapuka oati, ki tuturu ranei hei whakaaro ma te Kooti me oati ki te aroaro o tetahi Kai-whakawa, Kai-Rehita, Teputi Kai-Rehita, Roia o te Hupirimi Kooti, Kai-whakawa (Tei Pi) ranei.
27.	Ka ahei te ki Kooti ki te tuku mana ki tetahi tangata whiri-whiri utu whenua ki tetahi atu tangata ranei, kia haere ki runga ki tetahi whenua e whakawakia ana; a ki te tahuri te tangata ki te whakararuraru i tetahi tangata e mahi ana i raro i taua mana ka taea te whakatau te whiu mona kia kaua e neke ake i te rua tekau ma rima nga pauna, a ki te kore e utua ka tika kia tukua atu ia ki te whareherehere mo tetahi wa kia kaua e neke ake i te kotahi marama.