Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

Wahi II. — Whakahaere Whenua Maori

Wahi II.
Whakahaere Whenua Maori.

122.I runga i te whakaaetanga a te nuinga o nga tangata nona tetahi poraka whenua, kaore nei ano i riro i te Karauna tetahi whai paanga, tetahi hea ranei i roto, a i runga ranei i te whakaaetanga a te nuinga o nga tangata nona etahi poraka e honohono ana te takoto, ina marama ki te Kooti, tera he painga e puta ki nga tangata nona ina whakahaerea taua poraka aua poraka ranei i raro i tenei wahi o tenei Ture, ka ahei te Kooti ki te whakaputa ota hei whakatu i nga tangata nona taua poraka, aua poraka ranei, tetahi wahi ranei o aua poraka, hei kaporeihana me te mana tonu o nga kai riiwhi mo nga tangata o ratou e mate atu ana, a me whai hiiri hoki ratou me karanga te ingoa "Ko nga tangata nona [hei honei ka whakahua te ingoa o te whenua kua kaporeihanatia nei nga tangata nona]" a i runga i te peratanga ka kiia kua whakawhiwhia taua kaporeihana ki taua whenua, haunga ia nga tukunga nga hokonga whai paanga hea ranei i roto, i tetahi wahi ranei, o taua whenua, ka whai mana tonu era.
123.Ina oti te whakakaporeihana ia ratou, ka ahei nga tangata no ratou taua whenua, i runga i nga ritenga kua whakatakotoria ki te whakaingoa i tetahi Komiti hei whakahaere mo taua whenua, kaua e iti iho i te tekotoru kaua ranei e maha ake i te tekowhitu nga tangata mo te Komiti, ahakoa no roto i nga tangata whaitake ki te whenua, kaore ranei.
124.Ko nga whakatuunga Komiti katoa me nga whakatuunga riiwhi mo tetahi mema Komiti, ma te ota anake a te Kooti e whakatu.
125.Ka whaimana te Komiti ki te whakahaere mahi mehemea kaore i te iti iho i te tekotoru nga mema e tu ana.
126.Ka ahei taua Komiti te nuinga ranei o nga mema o taua hunga e tu ana i taua wa, i runga i te whakaaetanga a te Komihana mo nga Whenua Karauna mo taua takiwa, i runga ranei i te whakaaetanga o te tangata tera e whakaturia e te Kawana i ia wa i ia wa hei Apiha Whakahaere Whenua Maori mo roto i tetahi takiwa whenua Karauna, ki te tuku i te whenua o nga tangata i whakakaporeihana nei ia ratou, i tetahi wahi i etahi wahi ranei o aua whenua i runga i te ritenga i runga ranei i te huarahi tera e whakatakotoria e te Kawana i roto i tona Kaunihera, mo nga takiwa katoa, mo tetahi takiwa motu-hake, mo tetahi poraka motuhake ranei.
127.Ko nga tiiti katoa e pa ana ki tetahi tukunga a te kaporei-nana o tetahi whenua me hiiri ki ta ratou hiiri, a me haina e nga mema o te Komiti kaua e iti iho i te tekorua, me haina hoki e te page 30Komihana mo nga Whenua Karauna e te Apiha Whakahaere Whenua Maori ranei mo taua takiwa, a ina oti te hiiri me te haina, ka meinga tera hei tino tohu mo te mananga o taua tuku, a ka taea noatu te rehita taua mea ahakoa kaore i puta he ota whakapumau a te Kooti.
128.Ko nga moni o nga tuku katoa me utu ki te Kai-tiaki mo te Katoa, a me whaiinana ia ki te hamene ki te whakahaere whakawa ranei kia riro mai ai i a ia nga moni e tika ana kia utua mo tetahi tuku.
129.Kia tangohia e te Kai-tiaki mo te Katoa ana moni i pau i runga i ana whakahaerenga me a te Komiti hoki me nga moni katoa hold e tika ana kia utua ki te Karauna, ko nga toenga o nga moni utu mo te whenua me utu ki nga tangata no ratou te whenua, mana ranei e whakahaere aua moni hei painga mo ratou i runga i tetahi tikanga i whakatakotoria e te Kawana i roto i tona Kaunihera, ara, mo te katoa mo tetahi wahi ranei o te whenua i tukuna.
130.Ka ahei te Kawana i roto i tona Kaunihera i runga i tana ota ki te hanga, a, i ia wa i ia wa ki te whakarereke ki te whakatika-tika ranei i etahi tikanga whakahaere, ara—
(1.)Mo te whakaingoatanga me te whakatuunga i nga Komiti i raro i tenei Ture:
(2.)Mo te tikanga me te whakahaerenga o nga mahi a nga Komiti, a tetahi Komiti ranei:
(3.)Mo te whakamutu ranei i te tu o nga mema o nga Komiti, o tetahi Komiti ranei, a mo te whakatuunga o tetahi tangata hou hei riiwhi mo tetahi tuunga mema kua watea:
(4.)Mo etahi tikanga pai hei whakahaere i nga tukunga o nga whenua kua whakawhiwhia ki tetahi kaporeihana, mo te whakatakoto hoki i nga ritenga o nga utu me nga huarahi e tukuna ai aua whenua, mo etahi tikanga hoki hei whakahaere i nga moni e puta mai ana i aua tukunga, hei whaka-rite hoki i te tekomaha o nga tangata no ratou te whenua me whakaae kia mana ai te hoko o tetahi whenua:
(5.)Mo te whakahaere i nga tangata katoa e mahi ana i raro i tenei wahi o tenei Ture:
(6.)Mo te utu ki te Karauna i nga moni e tika ana kia utua e nga kaporeihana hei utu mo te Apiha Whakahaere Whenua Maori, i etahi atu moni ranei i whakapaua e te Karauna i runga i te whakahaerenga o nga whenua i raro i tenei wahi o tenei Ture.