Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

Wahi I. — Tukunga Whenua

Wahi I.
Tukunga Whenua.

117.

Haunga ano nga tikanga ka whakahaerea a muri ake nei, a te timatanga o tenei Ture, e kore te tangata, ehara nei ia i te tangata e mahi ana mo te Karauna, i runga i tetahi pukapuka whakamana ranei i a ia a tetahi Minita o te Karauna, e tika kia whakawhiwhi i a ia ki tetahi paanga hea ranei i roto i tetahi whenua e puritia ana e tetahi Maori e etahi Maori ranei, haunga te whenua kei te Maori kei nga Maori ranei e pupuri ana, a i riro mai i a ia i a ratou ranei i runga i te hoko, tuku noa, i runga ranei i te tuku a wira a tetahi tangata ranei e hara ia a te Karauna, i runga ranei i te hoko mai i te Karauna:

Engari kahore he tikanga i roto i tenei Ture e arai ana i te riihi o nga whenua i Te Waipounamu, engari me whakamana ano i raro i nga tikanga o te tekiona rima tekau ma toru o tenei Ture.

118.

Ka ahei te tangata e kereeme ana kua hokoa kua riihitia ranei e ia, i runga ano i te tikanga o te ture, te hea nga hea ranei o tetahi o etahi ranei o nga tangata tokomaha no ratou nei tetahi poraka whenua tetahi wahi ranei o tetahi poraka whenua, a i whakahaere hoki i etahi tikanga mo te hoko mo te riihi ranei i etahi atu hea i roto page 28i taua whenua i mua atu i te mananga o tenei Ture, ka ahei, i roto i te ono marama i muri i te mananga o tenei Ture ki te whakaatu i tana kereeme pera ki te Komihana mo nga Whenua o te Karauna o taua takiwa me te Tumuaki Kai-whakawa, a ma te Tumuaki Kai-whakawa e uiui tona tikanga, e tuku ranei ki tetahi Kai-whakawa kia uiuia ona tikanga katoa; a mehemea ka tino mohio taua Kai-whakawa he kereeme pera ta taua tangata mo te hoko mo te riihi ranei, a e tika ana te whakahaerenga o nga tikanga katoa a i whakahaere hold taua tangata i te hoko i te riihi ranei mo etahi atu hea i roto i taua whenua i tetahi wahi ranei o taua whenua, me whakaputa he tiwhikete whakaatu pera, a i muri i tera ka ahei taua tangata tetahi atu tangata ranei e kereeme ana i raro i a ia, ahakoa ano nga tikanga e rereke ana i roto i tenei Ture, ki te hoko ki te riihi ranei, i nga wa katoa, i roto i nga marama tekau ma rua i muri mai i te ra i puta ai taua tiwhikete, i nga hea toenga i roto i taua whenua i tetahi wahi ranei o te whenua e whakaaturia i roto i te tiwhikete:

Engari mo runga mo ia poraka e kitea ana i runga i nga tikanga o tenei tekiona, kua hokona kua riihitia tikatia ranei te hawhe o nga hea, kua korerotia ranei kia riihitia, kei reira ka ahei te kai-hoko te kai-tango riihi ranei ki te whakarite korero ki nga tangata no ratou nga hea e tee ana kia whakaotia he riihi mo o ratou hea, ahakoa kaore i whakaritea he kupu mo te riihi mo aua hea i mua atu o te mananga o tenei Ture:

Engari ko nga hoko ko nga riihi pera katoa ranei me ata whaka-tuturu i raro i nga tikanga o te tekiona rima tekau ma toru o tenei Ture:

Engari hoki kaua e kiia ma tetahi tikanga i roto i tenei Ture e ahei ai te hoko a tetahi tangata kua puta atu ra he tiwhikete pera ki a ia mo te riihi anake i te hea e puritia motuhaketia ana i raro i tetahi take paanga kua tuturu:

Engari hoki kaua nga tikanga o tenei tekiona e pa atu ki nga whenua e whakahuatia ana i te Kupu Apiti Tuarua o tenei Ture, haunga anake mo nga riihi kua whakaputaina e te Komihana tana tiwhikete i mua atu i te mananga o tenei Ture.

119.E kore nga tikanga i roto i te rima i te whitu ranei o nga tekiona o "Te Ture Whakatikatika 1888 i te Ture Arai mo te Hoko Tahae i nga Whenua Maori, 1881," e kiia e whakahe ana i te riihi o te whenua kahore i nui atu i te tekau mano nga eka te nui, ahakoa no mua atu no muri mai ranei i te mananga o taua Ture i puta ai te pukapuka whakatuturu i nga take o nga Maori ki taua whenua.
120.Ka ahei te tangata kua riro mai nei i a ia te riihi whai mana kua pahure nei te hawhe o nga tau o taua riihi a te tahi o nga ra o Hanuere i te tau kotahi mano e waru rau e iwa tekau ma rima, a kei te puta mai nei ki a ia nga painga o taua whenua me tana noho i runga, ka ahei ia, mehemea ka whakaae nga tangata no ratou te whenua, i roto i nga marama tekau ma rua i muri i te mananga o tenei Ture, ki te whakahou i tana riihi mo te katoa rao tetahi wahi kau ranei o te whenua i roto i taua riihi mo etahi atu tau, kaua e maha atu i te tekau ma wha tau, mo nga moni e whakaritea i waenganui i nga tangata no ratou te whenua me te kaitango riihi, i whakaaetia hoki e tetahi Kai-whakawa o te Kooti page 29Whenua Maori: Engari ko nga riihi katoa kaua e roa atu i te rua tekau ma tahi tau, timata atu i te tahi o nga ra o Hanuere, o te tau kotahi mano e waru rau e iwi tekau ma rima, a ko nga riihi i raro i "Te Ture Rahui Maori, 1882," me uru mai hold ki raro ki nga tikanga o tenei tekiona.
121.Kaua nga tikanga o tenei Ture e whakamana kore i te mana hoko o roto o tetahi mokete e mana mai nei inaianei, i raro ranei i tetahi whakahaunga, whakataunga whakawa, ota whakatau ranei, kaua hoki e arai i te mahi whakaoti i tetahi hoko riihi ranei i tetahi whenua, engari me whaimana era ano kaore tenei Ture i whakamana.