Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

Niu Tireni. Ture Whakatikatika 1889 I Nga Ture Kooti Whenua Maori

[ko te tohutoro i roto i te reo Pākehā]

page 11

Niu Tireni. Ture Whakatikatika 1889 I Nga Ture Kooti Whenua Maori.

He Ture hei whakatikatika i "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1886," me "Te Ture Whakatikatika, 1888, i te Ture Kooti Whenua Maori, 1886."

Ka Meingatia Hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, i runga hoki i tona mana, ara:—

1. Te Ingoa Poto o tenei Ture ko "Te Ture Whakatikatika 1889 i nga Ture Kooti Whenua Maori." Me korero tahi tenei Ture me "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1886" (e huaina nei ikonei ko "taua Ture "), me "Te Ture Whakatikatika 1888, i te Ture Kooti Whenua Maori, 1886" (e huaina nei ikonei ko "taua Ture whakatikatika").
2. Kua whakakorea atu e tenei te tekiona nama 11 o taua Ture.

Ka ahei te Kooti ki ta te Ture, i runga i te hamene i tuhia e tetahi Kaiwhakawa, ki te tono i tetahi tangata e maharatia ana e taua Kaiwhakawa he tangata e mohio ana ki etahi korero e whaitikanga ana ki tetahi keehi i te aroaro o te Kooti, kia haere ake ki te Kooti a te wa, a ki te kainga hoki e whakaaturia ana i roto i te hamene, ki te whakapuaki i ana korero i mohio ai mo taua keehi, a i runga ano i taua hamene ka ahei te tono kia kawea mai e taua tangata nga pukapuka, tiiti, tuhituhinga ranei kei a ia, kei a ia ranei te mana a e pa ana hoki ki taua keehi.

3. Ko te tangata i hoatu rawa ki a ia tetahi o aua tu hamene, i tae atu ranei i tetahi atu huarahi e whakaritea ana i nga tikanga e mahia ana mo te mea pera, me te hoatu ano ki a ia, te whakaae ranei a te kaikawe atu i te hamene ki a ia kia hoatu nga moni e tika aua i raro i aua whakaritenga hei utu i tana haerenga, ki te kore taua tangata e tae atu i runga i tetahi take kore, ki te kore ranei ia e kawe atu i nga pukapuka, tiiti, tuhituhinga ranei e meatia ana e taua hamene kia kawea atu e ia, a mehemea kei roto i te Kooti tetahi tangata page 12a ka kore ia e whakaae ki te whaki korero, kia oatingia ranei ia, ahakoa kahore i hamenetia, ka tika kia whakataua kia utu taua tangata i nga moni kaua e neke ake i te rua tekau pauna, a ki te kore e utua ka tika te whakatau kia whiua taua tangata ki roto i te whare herehere mo nga ra kaua e neke ake i nga ra kotahi tekau ma wha; ma te Kaiwhakawa o taua Kooti e whakatau i te mea kua whakaritea e ia he wa hei whakaaturanga ma taua tangata i te take e kore ai e tika kia whiua ia, me ka kore taua take e marama ki te Kaiwhakawa o taua Kooti, me whakawa ranei taua tangata ki te aroaro o tetahi Kaiwhakawa Tuturu, nga Kaiwhakawa Hei Pi (J.P.) tokorua ranei i raro i nga tikanga o "Te Ture o nga Kaiwhakawa Hei Pi (J.P.), 1882," me nga Ture whakatikatika i taua Ture; a ahakoa utua e taua tangata taua utu ahakoa whiua ranei ia ki te whare herehere ka tau ano nga tikanga o te Ture ki a ia mo tana turi ki tetahi hamene pera.
4. Mehemea ka korero kino whakatoi tetahi tangata ki tetahi Kaiwhakawa, Ateha ranei, ki tetahi Kaituhituhi, Kaiwhakamaori, Apiha ranei o te Kooti i te wa e noho ana i roto i te Kooti e mahi ana ranei i nga mahi o te Kooti, i te mea e haere atu ana ki te Kooti e hoki mai ana ranei i te Kooti, a ki te whakararuraru tetahi tangata i nga mahi o te Kooti, ka tutu ranei i roto i te Kooti, ka tika kia hopukia taua tangata e tetahi katipa, e tetahi Apiha ranei o te Kooti, e ia anake e ratou ranei ko etahi atu tangata, i runga i te whakahau o te Kaiwhakawa o te Kooti a ki te pupuri hoki i taua tangata kia tae ki te wa e nukuhia ai te Kooti i taua ra; ka ahei te Kaiwhakawa mehemea ka mahara ia e tika ana, ki te whakaputa i tetahi warati i raro i tona ringa me te hiiri o te Kooti, kia whiua taua tangata hara ki te whare herehere mo nga ra kaua e neke ake i nga ra kotahi tekau mawha, ki te whakatau ranei kia utu taua tangata i nga moni kaua e hipa ake i te kotahi tekau pauna mo ia hara pera, a ki te kore e utua ka taea te whakatau kia whiua taua tangata hara ki te whare herehere mo nga ra kaua e neke ake i nga ra kotahi tekau ma wha, me ka kore e utua wawetia aua moni.
5. Ko te tekiona rua tekau ma whitu o taua Ture e whakakorea atu ana e tenei, a e meingatia ketia ana ko enei kupu e whai ake nei, ara:—

Ka ahei te Kooti ki te tuku mana atu ki tetahi kaiwhiriwhiri utu tika ki tetahi atu tangata ranei kia haere atu ia ki runga ki te whenua e roherohea ana, a ko te tangata e arai ana i te tangata e haere pera atu ana runga i taua mana kua tukuna atu ra ki a ia, ka kiia kua hara ia a ka tika kia whakawakia e nga Kaiwhakawa (J.P.) tokorua, a ki te whakataua tona hara ka tika kia utu ia i te moni kia kaua e hipa-ake i te rima tekau pauna kia whiua ranei ia ki te whareherehere mo tetahi wa kia kaua e roa atu i te marama kotahi.

6. Kaua e hainatia e hiiritia ranei tetahi ota wehewehe ki tetahi kai-tono, ehara nei i te tangata Maori nona te whenua, engari kia oti ra ano te tuhituhi te tiwhikete o tetahi Komihana Kai-tiaki ki te tiiti ki te pukapuka ranei i tukua ai taua tono kia piri ra ano hoki nga pane Kuini katahi ka tika.
7. Hei Apiti atu ki nga mana e whakataua ana e te tekiona rima tekau ma tahi o taua Ture:—

Ka meingatia e whaimana ana, i whaimana hoki te Kawana i roto i tona Kaunihera, ki te ki i runga i tana ota, me mana te Kooti page 13ki te whakahaere whakawa mo runga mo etahi putake e ara ana mo runga mo nga paanga o nga Maori ki roto ki etahi whenua e hara i te Whenua Maori, whenua ranei i raro i nga ritenga o taua Tare, o taua Ture whakatikatika ranei, ki tetahi taonga, rawa ranei, kaore ra i tukuna atu he mana whakahaere ki te Kooti e taua Ture e taua Ture whakatikatika ranei, a ko nga tikanga o taua tekiona me pa, a ka kiia i pa ki taua ota.

8. Ko te tekiona rima tekau ma waru o taua Ture e whakakorea atu ana e tenei.
9. Mehemea ka mate tetahi Maori e whiwhi nei ia i tona matenga i etahi taonga moni kaore e hipa ake ana i te rua rau pauna, a ki te whakaputaina e te Kooti he tiwhikete mo runga mo aua taonga i raro i te tekiona wha tekan ma whitu wha tekau ma waru ranei o taua Ture, ka ahei tetahi Kaiwhakawa ki te whakaputa ota kia tu tetahi tangata etahi tangata ranei hei kaiwhakahaere mo aua taonga moni ranei mo te taha ki nga tangata e tika ana kia tau ki ratou ko ratou nei nga kaiwhakakapi tika mo te tupapaku, me haere ano te Whakaputanga o taua ota i raro i nga tikanga ka whakaritea mo aua tu ritenga, a me rite tonu te mana o taua ota me utu ano hoki i nga takoha mehemea nei ano i whakaputaina he pukapuka Whakamana e tetahi Kooti whaimana ki te mahi i aua tu tikanga. Ka ahei hoki te whakahaere i tenei mana mo runga i tetahi Maori i hemo i mua i te mananga o tenei Ture, ahakoa i whakaputaina taua tiwhikete pera i mua atu ka whakaputaina ranei a muri ake nei.

Ko te tekiona rua tekau o taua Ture whakatikatika kua whakakorea e tenei.

10. I te mea kua whakataua he ota ki tetahi kairuri ki te Tino Tumuaki ranei o nga kairuri e rite nei te mana o taua ota ki te mokete i raro i nga tikanga o te Wahi Whitu o taua Ture, i runga i te tono a tetahi tangata kua tukua nei ki a ia tetahi ota pera, ki tetahi atu tangata ranei e whaitake ana kua riro atu ranei ki a ia tetahi whaipaanga o roto o taua whenua, me whaimana, te Kooti i ia wa i ia wa ki te whakakore i taua ota, a ka whakahau kia tau aua moni nama, tetahi taha ranei o aua moni ki runga ki te paanga o tetahi tangata o roto o tetahi taha o taua whenua, ara nga moni e tika ana kia utua ki te kairuri ki te Tino Tumuaki ranei o nga kairuri. Na ko taua ota hou ra me whaimana ano he mokete e tau ana ki runga ki te whenua e whakahuatia ana i roto i te ota mo aua moni e whakahuatia ana, ki te tangata hoki e mau ra tona ingoa i roto i taua ota.
11. Mehemea ka kitea e tetahi kairuri, i a ia e ruri ana i runga i tetahi ota o te Kooti, e tika ana i runga i etahi take kia whakapeautia tetahi raina kua whakatakototia e te Kooti, me tuku tonu e ia te whakaatu ki te Rehita, a i runga i te taenga atu o taua panui ka ahei tetahi Kaiwhakawa ki te uini i nga take i runga i tana i kite ai te tika, me te whakatikatika i te ota mehemea e whakaarohia ana e ia e tika ana kia peratia.
12. Ka whaimana te Tumuaki o nga Eaiwhakawa, i runga i tona mahara he mea tika, i te wa e noho ana ia ki te whakahaere whakawa mo runga mo tetahi tono whakawa tuarua i roto i te Kooti e puare ana ki te katoa, ki te whiriwhiri i te pohehetanga i. te mahuetanga ranei o tetahi putake i te whakataunga a te Kooti, e tonoa nei kia whakawakia tuaruatia, a ki te whakaae tahi te Ateha, ka ahei te whakatau, ka whakaputa ai i tana ota e tika ana mo runga mo aua page 14putake. Ko te ota whakataunga e whakaputaina ana i raro i nga tikanga o tenei tekiona me mana rawa ko tera te whakataunga tuturutanga.
13. Ka whaimana te tangata whaitake e ki ana ranei he whaipaanga tona ki tetahi whenua, e ki ana ia na te pohehe na te mahuetanga ranei o tetahi mea i te ota i te whakataunga ranei a te Kooti i pangia hetia ai tona whaitaketanga ki te tono atu i ia wa i muri i te whakawakanga o nga take ki taua whenua, ki te Tumuaki o nga Kaiwhakawa kia whiriwhiria nga putake e whakahuatia ana i roto i taua tono.

Me tuhituhi aua tu tono a me whakaatu rawa hoki nga take katoa e tonoa ana, a me oati rawa taua tangata i te tuhinga o tona ingoa ki taua tono kia mohiotia ai te pono.

I te taenga atu o tetahi tono pera ka ahei te Tumuaki o nga Kaiwhakawa—

(1)Ki te whakakore atu i taua tono i runga i tana ota i whakaputaina i raro i tona ringa;
(2)Ki te whiriwhiri i taua tono i roto i te Kooti e puare ana ki te katoa me te tu ano o tetahi Ateha hei hoa mona;
(3)Ki te tuku atu ki tetahi Kaiwhakawa e noho ana i roto i te Kooti e puare ana ki te katoa raua tahi ko tetahi Ateha kia whiriwhiria e ia kia tukuna mai e ia tana kupu whakatau mo aua putake.

Me panui ki te Gazette me te Kahiti te whakaritenga kia tu tetahi whiriwhiringa pera; a me whakarite atu hoki etahi atu tikanga whakaatu atu e maharatia ana e te Tumuaki o nga Kaiwhakawa he mea tika kia whakaritea.

Mehemea ka kitea e te Tumuaki o nga Kaiwhakawa e tika ana i pohehetia i mahue pera ranei tetahi putake, a i pangia hetia te whaitaketanga ki taua whenua o te tangata nana te tono, kei reira ma te Tumuaki o nga Kaiwhakawa e whakaputa he ota mo runga mo aua take e maharatia ana e ia he mea marama hei whakatika i taua putake i mahue ra i pohehetia ranei:

Engari hoki kaua taua ota e mana e kiia ranei e mana ana ki te whakahe i te tika o tetahi rehitatanga i raro i tetahi Ture Tuku Whenua, tetahi tukunga, whakawhitinga whenua, mokete, riihi, whakaritenga, namanga moni, tetahi atu whakaritenga ranei, i mahia, i whakaritea ranei mo runga mo taua whenua, i muri i te whakataunga o nga take ki taua whenua, i mua hoki i te panuitanga o te kupu whakaatu atu ka tu he whiriwhiringa pera.

Ko te ota e whakataua peratia ana me mana rawa me tuturu rawa atu.

14. I roto i ia ota a te Kooti, wira ranei i hanga tera ranei e hanga e tetahi Maori hei painga mo etahi Maori kua whakataua, tera ranei e whakataua a muri ake nei, ki etahi tangata tokomaha atu i te tangata kotahi hei kaiwhakakapi kia tau ranei kia ratou te paanga o tetahi tupapaku Maori ki tetahi whenua o roto o tetahi Karauna karaati, tetahi tiwhikete ranei i raro i tetahi Ture Tuku Whenua, ka meingatia ratou he tenata kamana to ratou paanga ki taua whenua, hea, whaipaanga ranei: Engari hoki kaua tenei tekiona e whakamanakore e pa atu ranei ki tetahi whakawhitinga whenua, tukunga whenua, riihi ranei, tetahi atu whakataunga whenua, hea, whaipaanga ranei kua mahia i mua ake nei.page 15
15. Ko te tekiona tahi rau ma toru o taua Ture me panui ana i patua enei kupu "nga Kaiwhakawa" i muri i nga kupu "ka whaimana" a i whakaurua atu ko enei kupu "te Tumuaki o nga Kaiwhakawa." Ko era kupu o te tekiona rua tekau ma ono o taua Ture whakatikatika e whakatikatika ra i te tekiona tahi rau ma toru o taua Ture e whakakorea atu ana ikonei.
16. Ko nga tikanga whakahaere e mana ana i te toru tekau o nga ra o Akuhata, tau tahi mano waru rau waru tekau ma waru, me whaimana tonu mai i taua wa a tae noa mai ki te toru tekau o nga ra, o Oketopa, tau tahi mano waru rau waru tekau ma waru.
17. I te mea ka tukuna he tono ki te Kawana kia unuhia kia whakakorea ranei tetahi here arai hoko i raro i nga ritenga o te tekiona rima o "Te Ture Whenua Maori, 1888," i te mea ranei ko te whakaaetanga a te Kawana ki tetahi hokonga riihitanga o te whenua e mau nei i roto i tetahi karaati kua oti te hanga i mua ake, ka hanga ranei a muri ake nei, i mua i te whakaaetanga atu me uiui e te Kooti i runga i nga tikanga o tekiona ono o taua Ture whakatikatika, a kua rite ki ta te Kooti titiro kua whakamana nga tikanga o taua tekiona e pa ana ki taua uiuinga, ka tuku atu he ripoata pera ki te Kawana.

I te whakahaerenga o nga mana i raro i te tekiona ono o taua Ture whakatikatika, kia kotahi kia maha atu ranei nga Kaiwhakawa mo taua Kooti, a kia kotahi Ateha, a ma tona whakaae ano ka mana ai te whakataunga a te Kooti.

18. E kore e mana te tono e tukua ana i raro i te tekiona tuarua o "Te Ture Whakapumau Take Tika, 1886," mehemea kaore e tukuna ana i roto i nga tau e rua i muri iho i te ra i mana ai tenei Ture.
19. Ko te whakawa e whakaritea ana i te tekiona wha o taua Ture whakatikatika ma te Tumuaki o nga Kaiwhakawa e whakahaere ka tika ano ma tetahi Kaiwhakawa e whakahaere, a mana e tuku atu ki te Tumuaki o nga Kaiwhakawa tana whakatau mo runga mo aua putake, a ma te Tumuaki e whakaoti i runga i tana i mahara ai he mea tika.
20. Ka whai maua te Kawana, i runga i tetahi Ota o tona Kaunihera, ki te whakatu i nga tangata tokorua maha atu ranei hei Komihana mo nga tikanga ka whakahuatia i raro iho nei me tangata Maori tetahi etahi ranei o ratou, a ka whai mana ano hoki te Kawana i ia wa i ia wa ki te whakamutu ki te whakatu riiwhi mo aua Komihana, mo tetahi ranei o ratou, mehemea e tika ana kia peratia. Ma aua Komihana e whiriwhiri nga tikanga katoa e pa ana ki tetahi whenua, whaipaanga ranei i kiia i hokona i riro pewhea ranei i mua atu i te tahi o nga ra o Hurae, 1887, e araia ana e tetahi Ture e mana nei inaianei i mana ranei i mua ake nei, a me tuku i te ripoata mo runga i nga keehi e tukuna ana ki o ratou aroaro, me era atu take katoa e pa ana ki aua mea, me te whakaatu hoki i o ratou whakaaro i kite ai ratou he tika mo aua keehi. Ka ahei nga Komihana ki te tuku ripoata i ia wa i ia wa i runga ano i ta ratou i whakaaro ai he tika kia peratia.
21. Me tere tonu te ta e nga Komihana tetahi panuitanga i roto i te Gazette me te Kahiti hei whakaatu i te kainga hei tukunga atu i nga tono whiriwhiringa ki a ratou. Ko aua tu tono katoa me tuku i roto i nga marama e ono i muri iho o taua panuitanga.
22. Ka ahei nga Komihana i ia wa i ia wa ki te whakatakoto tikanga mo te ahua o nga tono whiriwhiringa, me nga take hei tukunga mai hei tautoko i aua tono, me nga utu, nga punga ranei mo nga utu page 16e tonoa ana kia utua, me nga moni utu i te whakawakanga o aua tono, me te whakatau hoki i te ahua o te whakahaere o te Komihana. Ko nga moni katoa e utua ana ki nga Komihana mo nga keehi e whakawakia ana ki o ratou aroaro (haunga ia nga moni e tonoa ana kia utua i waenganui i nga hunga e whakawakia ana) me utu ki roto ki te Kaute Topu o te koroni.
23. Ko nga utu mo nga kaiwhaki korero me era atu mea e whakataua ana e nga Komihana kia utua, me nga moni hoki e whakaaetia ana e te Minita mo te Taha Maori kia utua mo nga mahi a nga Komihana me tango i roto i nga moni e pootitia ana, ka pootitia ranei e te Paremete mo nga mahi a aua Komihana.
24. Me whakatu e nga Komihana he Kooti whiriwhiri e puare ana ki te katoa i nga wa ki nga kainga hoki e whakataua ai e ratou i ia wa i ia wa. Kaua e timataria tetahi whiriwhiringa, kia pahure ra ano nga ra e toru te kau i muri iho o te tukunga o taua panuitanga i roto i te Gazette me te Kahiti. Ka ahei nga Komihana i runga i aua whiriwhiringa ki te whakahaere i nga mana katoa me te whakahaere i nga tikanga whakahaere mo aua Kooti, me te whai mana ano ratou ki te hamene i nga kaiwhaki korero, me te whakarongo ki nga korero i runga i te oati, me te whiu mo te turi mo te whakahawea ki te Kooti, me te tuku i nga ota kia utua nga utu e nga taha e rua mo a ratou take me te whakahaere i nga tikanga e tika ana kia whakahaerea e tetahi Tiati o te Hupirimi Kooti mo runga i nga mahi a te Hupirimi Kooti.

Ko ia tangata e korero tito ana i te aroaro o nga Komihana i runga i te ngakau mohio me te ngakau kino kua hara ia i te hara korero teka, a i te whakataunga o tona hara, ka tika kia whiua ia ki nga whiu kua whakaritea i te tekiona rima o "Te Ture Mana Komihana, 1867."

25. Ko nga ota kia utua nga moni mo nga whakawakanga i hainatia e nga Komihana tokorua ka ahei te rehita i roto i te Kooti o te Kaiwhakawa Tuturu o te Takiwa i hanga ai aua ota, ara ki te mea kihai i neke ake i te mana o taua Kooti, a mehemea i neke ake i te mana o taua Kooti ka ahei te rehita i roto i te Hupirimi Kooti. Ko nga ota e rehitatia peratia ana ka rite tonu te mana mehemea nei he mea whakatau e te Kooti i rehitatia ai ki reira taua ota.
26. Kaua nga Komihana e herea e nga whakaritenga a te ture mo nga kaiwhaki korero, e nga tauira o mua ranei, a ka ahei ano te whakatu roia kaiwhakahaere ranei (me te whakarite kia utua i roto i nga moni e whakaritea ana hei utu i nga kaiwhakikorero) hei kaiwhakahaere mo tetahi Maori mo etahi Maori ranei, i whakaaro ai nga Komihana e tika ana kia tu hei awhina i a ratou e kore nei e riro mai i runga i tetahi huarahi ke atu hei awhina i a ratou.
27. Mehemea ka kitea e nga Komihana kahore i ahei te rehita i te tukunga o tetahi whenua, kua oti ranei te rehita taua tuku, a e taea ana ano te whakahe i te mea ko taua tuku he tukunga whenua e puritia ana i raro i te whakamaharatanga take, tiwhikete a te Kooti Whenua Maori ranei, kaore i haina katoa nga tangata Maori whai take i raro i taua whakamaharatanga take, tiwhikete a te Kooti Whenua Maori ranei, i te mea ranei i araia te tukunga o taua whenua i runga i tetahi whakarereketanga o te ture i muri iho, a i mahia taua mea i runga i te tika me te pono, a kua utua tikatia nga moni i whakaaetia mo taua page 17hoko, ka ahei ratou ki te haina i tetahi tiwhikete mo taua mea, a i reira ano kiia ai kua mana taua whakahaere tuku whenua timata mai i te ra i meatia ai kia mana taua tuku, me timata ranei hei te ra e whakaritea ai e nga Komihana, a ka ahei te rehita i taua pukapuka i raro i "Te Ture Tuku Whenua, 1885."
28. kore e ahei te tuku tetahi whakawa ki tetahi Kooti hei whakahe i te tukunga o tetahi whenua e whakawakia ana e nga Komihana i raro i tenei Ture, kia pahure ra ano te ono marama e watea ana hei tukunga tono atu ki nga Komihana kia whiriwhiria etahi putake, a mo runga mo nga tono kia whiriwhiria te tika o tetahi tukunga whenua e tonoa ana kia whiriwhiria, kia tae ra ano ki te mutunga mai o tera huihuinga o te Paremete.

I te tukunga o tetahi tono ki nga Komihana kia whiriwhiria tetahi tukunga tetahi hokonga whenua ranei kua rehitatia nei i raro i tetahi Ture Tuku Whenua, me tuku tahi atu e te kaitono tetahi tauira o taua tono ki te Kai-rehita Whenua Takiwa o te takiwa e takoto ai taua whenua.

Kei reira me tuhituhi e taua Kai-rehita he kupu whakatupato mo te whenua e whakahuatia ana i roto i taua tono. Kaua e unuhia te kupu whakatupato pera kia whakaputaina ra ano e nga Komihana he tiwhikete ki te kaitono i raro i te tekiona rua tekau ma whitu, kia tae ranei ki te mutunga o tera huihuinga o te Paremete me ka kore e whakaaetia taua tiwhikete.

29. Notemea i tetahi nohonga o te Kooti Whenua Maori i Taupo i te rua tekau ma wha, o nga ra o Hepetema, kotahi mano e waru rau e waru tekau ma whitu i puta tetahi whakataunga a te Kooti i runga i te whiriwhiringa o nga take ki te poraka whenua e mohiotia nei ko Tauponuiatia, i te Takiwa o Taupo, Porowini o Akarana, a notemea i tupu ake tetahi raruraru mo te rohe ki te Hauauru o taua poraka. A notemea i whakaturia a Tiotoa Mineti Horoteina raua ko Hanita Te Aweawe i te iwa o nga ra o Hurae, kotahi mano e waru rau e waru tekau ma-iwa hei Komihana whiriwhiri i te rohe tika o taua poraka: A notemea i tuku ripoata mai taua Komihana i te tekau ma whitu o nga ra o Akuhata, kotahi mano e waru rau e waru tekau ma-iwa, a ko taua ripoata kua whakatakotoria ki nga Whare e rua o te Paremete i tenei nohoanga o te Paremete he mea tohu ki te reta G-7.

A notemea e tika ana kia whakamana nga kupu o taua ripoata i pa ki nga take kua whakahuatia i runga ake nei, a e tika ana hoki kia wkiriwhiria ano nga take o nga poraka whenua e mohiotia nei ko Maraeroa me Horaaruhe-Pouakani.

Ka meingatia e tenei, a ka kiia i pera ano i te timatanga mai, ko te rohe ki te Hauauru o te whenua e mohiotia nei ko Tauponuitia ko te rohe i whakatakotoria i roto i taua ripoata hei rohe ki te Hauauru, a kua whakaaturia i roto i te mapi Nama 180, kua takoto nei i roto i te Tari o te Tino Tumuaki o nga Kai-ruri i Poneke.

Ko nga whenua i kapea ki waho o Tauponuiatia poraka i runga i te whakarereketanga o te rohe me nga wehewenga o Horaaruhe Pouakani poraka e mohiotia nei ko Pouakani e kiia ana e 63,000 eka nui ake iti iho ranei; me Pouakani nama 2 e kiia ana e 30,000 eka nui ake iti iho ranei; me Kaiwha e kiia ana e 7,200 eka nui ake iti iho ranei; me Hapotea e kiia ana e 2,500 eka nui ake iti iho page 18ranei, ka meingatia e tenei he whenua Maori aua whenua i raro i nga ritenga o te "Ture Kooti Whenua Maori, 1886" me nga Ture Whakatikatika i taua Ture.

Ka ahei te Kooti ki te whakatau ko nga utu mo te ruritanga o te rohe i whakatakatoria e te Kooti i te whakataunga o te rua tekau mawha o nga ra o Hepetema tau tahi mano warm rau waru tekau mawhitu, me te rohe i whakaaturia i roto i taua ripoata me tau ki runga ki nga paanga o nga tangata e kitea ana no ratou taua Maraeroa Poraka, i raro i nga tikanga i whakaritea i roto i te Wahi VII. o "Te Ture. Kooti Whenua Maori, 1886."

Kahore he mea i roto i tenei tekiona e whai mana ki tetahi take kua riro i te Karauna, ki tetahi ota ranei i puta ki te Karauna.

30. Ko ia tiiti tuku e rehitatia ana i raro i "Te Ture Tuku Taonga, 1889," mehemea i mahia i muri i te mananga o tenei Ture e tetahi kai-tuku he maori ia e noho ana i Aotearoa, me mana kore ki taua kai-tuku, mehemea kaore i mahia i raro i nga tikanga e whakaritea ana e te tekiona toru o "Te Ture Whakatikatika, 1888, i te Ture Arai mo te hoko Tahae i nga Whenua Maori, 1881," mo nga mahinga tiiti, ara nga tikanga e rite ana mo taua tiiti.
31. Ko nga kupu katoa i muri iho i te kupu "riihi" i roto i te rarangi tekau ma toru o te tekiona rima o "Te Ture Whakapumau Take Tika, 1886," kua whakakorea i konei a kua meinga ketia ko enei kupu, ara: "ki nga Maori e rehitatia ana mo taua wa he hunga whaitake o nga whenua i uru ki taua riihi, ki nga tangata whaitake ranei kia rite ki nga whaipaanga o aua Maori e whakaritea ana i roto i te tiwhikete whaitaketanga mo taua whenua; a ki te mea kihai i whakaaturia nga take a ki te mea hoki kore i whakarereketia e taua tiwhikete, ko nga Maori e whakahuatia ra i roto i te tiwhikete ka kiia e tika ana kia riro nga moni reti kia rite tonu ia te hea ma ia tangata.
32. Ko nga tikanga o nga rarangi whakamutunga o te tekiona kotahi tekau ma rua o taua Ture whakatikatika me te here kei neke atu i te 5,000 eka i roto i tekiona toru o "Te Ture Whakatikatika 1889 i te Ture Arai mo te Hoko Tahae i nga Whenua Maori," me kaua e pa ki tetahi whenua e takoto nei i raro i nga tikanga o "Te Ture Takiwa Ngawha, 1881."