Maori-Polynesian Comparative Dictionary
E
E
EAOH, adj., pron., ia—ia, tera—tera.
Eager, to be, v., arita, hau, hihiko, kaika, kaiwhiti, takare, whawhai, rika, whaka-koko.
Ear, s., taringa; (part of) arore.
Ear, lobe of the, s., hoi, toke.
Early, to be, v., moata.
Earth, s., whenua, oneone, papa, nuku, onoi.
Ear-ornament, s., kai.
Earthquake, s., ru.
Earthwork, s., maioro [also see Ditch].
Ease, at, v., aumoe.
East, s., rawhiti.
East wind, s., marangai.
Easy, a., rarawe, ngawari, takoto.
Eat, v., kai, kame, kamu, kome, whakoma, tame-time.
Eat (before others), v., hamure, koramuramu.
Eat (greedily), v., horomi, horomiti, kaihoro, whaupa, taparu.
Eat (raw), v., ota.
Eat (morsels), v., honihoni, harangote, hamu.
Eat (scraps), v., hamuhamu.
Eat (as tapu persons), v., kaipiko.
Eaves, s., heu, hiku, ikuiku.
Ebb, v., heke, timu, pa, taui, tokari, tawhati, tiremi, ketu, makau, makoa.
Echo, s., paoro, parikarangaranga, oro.
Echo, v., whaka-mauru, paoro, wawaro.
Eclipse, s., araitanga, rakutia.
Eddy, s., auhoki, au, ripo.
Eddy-wind, s., haupongi, pokipoki, mumuhau.
Edge, s., koinga.
Edge, to be set on, v., mania.
Eel, s., tuna, koiro, ngoiro, whaka-au, kauaetea, papawhenua, hao, heke, ingoingo, kirikopuri, kokopu, whitiki, ngohiwe, matuatua, matarehe, kopaopao, orea, pikitara, parikoa, parikou, paewai, ngorengore, ngoringori, puhanga, takiekie, karapa, kirirua, koriro, kotaretare, kuwharuwharu, ngaeroero, ngoetoeto, pakarara, puhi, tuoro.
Eel-basket, s., hinaki.
Eel-fork, s., heru, matarau.
Effloresence (of salt), s., hatea.
Effort, s., koha, uaua.
Egg, s., hua.
Egg (of a louse, nit), s., riha.
Eject, v., pana, tuhiti, pei.
Eight, a., waru.
Eighth, a., tuawaru.
Eighteen, a., tekau-ma-waru.
Eighty, a., warutekau.
Either, adv., ranei.
Elevated, to be, v. [see High].
Elbow, s., tuketuke.
Elder (person), s., kaumatua, muanga.
Elder (brother or sister, of the same sex as the speaker), s., tuakana.
Eleven, a., tekau-ma-tahi.
Else, adv., oti.
Emaciated, a., hikoko, pakoko, ngongo, hongangaia, iwikau, korotuangaanga, maero, paheha.
Embark, v., eke.
Embers, s., motumotu, mounga, ngetungotu.
Embrace, v., awhi, miroi.
Emerge, v., maea, ea, puea.
Emetic, s., whaka-ruaki.
Emigrant, s., heke, konene.
Emigrate, v., heke, whati [see Migrate].
Emit (gas from fire), v., purehua.
Empty, a., kautahanga, piango.
Emulate, v., tautohetohe, tatawheinga, tauwhainga.
Enable, v., whaka-kaha.
Encampment, s., puni, pahi, nohoanga.
Encircle, v., pukoro, taiawhio, pokai.
Enclose, v., hamaruru, hao, pahao, pihao, karapoti, kopani.
Enclosure, s., marae, raihi.
Encounter, v., whawhai.
Encourage, v., whaka-hauhau, akiaki.
Encroach, v., aurara, auta.
Encumber, v., whaka-wheru.
Encunibrances, s., hunuku.
End (of a thing), s., pito, moka, moremorenga.
End (finishing), s., mutunga, otinga, maunga.
End (of a branch or leaf), s., kamata.
End, v., whaka-mutu, whaka-oti, poro, tauporo.
Endeavour, s., koha, whaka-koro.
Endeavour, v., tohe, whaka-koro, whaka-uaua.
Enemy, s., hoariri, whaka-ariki, whewheia.
Energy, s., io, ngoi.
Energetic, a., hihiri.
Enfeeble, v., whaka-ngoikore, whaka-ruhiruhi.
Enlarge, v., whaka-nui.
Enlighten, v., whuka-marama.
Enmity, s., whainga, pakanga.
Ennoble, v., whaka-nui.
Enough, adv., heoi, heati, kati.
Enquire, v. [see Ask].
Ensnare, v., torohere, tahere, touwere, rore, mahanga.
page 640Entangled, to be, v., whiwhi, raka, rapa, rori, tapiki.
Entangle, v., apoapo, hirau.
Enter, v., tomo, puta, tapoko.
Entertain, v., taurima, manaaki, atawhai, whakamanuhiri.
Entertainment, a., manaakitanga, atawhaitanga.
Entice, v., poapoa, whaka-pakepake, patipati.
Entire, a., toitu, urutapu, tino.
Entirely, adv., ke, whenua.
Entrails, s., whekau, ngakau, hinengaro.
Entrance, s., kuaha, kuwaha, putanga, waha.
Entreat, v., inoi [see Beg].
Entwine, v., takatakai.
Entwined, to be, v., tawhiwhi, rapa, rore, topiki, raka.
Envy, v., hae, puhaehae, pungaengae.
Envy, s., hae.
Epidemic, s., rewharewha, uruta, matekoko.
Equal, a., rite.
Equalled, to be, s., rite, taea, ea.
Equalize, v., whaka-ea, whaka-rite.
Equity, s., tikanga.
Err, v., he.
Error, s., he.
Esoape, v., puta, oma, whaka-ora, moariari, rere, tahuti, oraiti, orapito, oranoa.
Establish, v., whaka-noho, whaka-pumau.
Even, a., tika.
Even, adv., hoki.
Evening, s., ahiahi.
Evening Star, s., rereahiahi, tawera, meremere, whatuiteroro.
Ever, adv., tonu.
Everlasting, a., ora tonu.
Evermore, adv., ake, ake, ake.
Every, a., katoa.
Evident, a., marama.
Evil, a., kino, reho.
Evil spirit, s., tupua, aitu, atua, taepo, rita, taniwha.
Exact, a., rite-tahi, pu.
Exalt, v., whaka-nui, whaka-rewa.
Exalted, to be, v. [see High].
Examine, v., tiro, matakitaki.
Example, s., tauira.
Excavate, v., huke, whaka-korua.
Excavated, to be, v., areare.
Excavation, s., korua.
Exceed, v., hipa, pahika.
Excel, v., pahika, rawe.
Excellence, s., hahuatanga, rawe.
Excellent, a., rawe.
Exchange, v., hoko, whaka-whiti.
Excite, v., whaka-hauhau, akiaki, tohe, whaka-pa, taritari.
Excoriated, to be, v., mahore, titupu.
Excrement, s., hamiti, tutae, roke, hamuti, paranga, tiko.
Excuse, s., whaka-ora.
Excuse, v., whaka-ora.
Exempt, to be, v., kapea, hamama.
Exert (oneself), v., tohe, whaka-uaua.
Exhaust, v., ero, horotete, kongenge, mahiti, miere, pahoahoa, peti, waitau.
Exhort, v. [see Excite].
Exhume, v., ehu, hahu, ketu.
Exile, s., heke.
Expand, v., hora, makowha, tiwhaki.
Expanded, to be, hokai.
Expand (as wings), v., roha.
Expect, v., tumanako.
Expel, v., pei, pana, tuhiti.
Explain, v., whaka-atu, whaka-marama.
Explode, v., papa, pahu.
Explore, v., whuka-haere, kimi, toro, titiro.
Extended, a., mahora, rena, kaurapa, kahurapa, paku.
Extend (the neck), v., neinei, whaka-ngeingei.
Extent, s., nuku, nuinga, roanga.
Extinguished, to be, v., wheko, weroku, ketoketo, poko, pirau, pio, kewa, ngio, pircku, keto.
Extirpate, v. [see Destroy].
Extol, v., whaka-hirahira.
Extort, v., apo, houmata.
Extraordinary, a., autaia, haraki, whanoke.
Extremely, a., hikuhiku, moka, topito, matamata, pito, poro.
Exudation (from plants), s., tae, pia.
Exult, v., whaka-kake [see Boast].
Eye, s., kanohi, kuru, mata, konohi, pukanohi.
Eyeball, s., whatu, kanakana.
Eyebrow, s., kape, tukemata, pewa, nana.
Eyebrows (to raise), v., whaka-kohuki.
Eyelash, s., kamo, kaikamo, kamokamo, kamonga.
Eyelid, s., rewha.