Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga kōrero a Reweti Kohere Mā

He Kaika Engari he Aroha

He Kaika Engari he Aroha

He tika tonu kia topangia ēnei kōrero whakamīharo mo tēnei Pākehā i pokanoa nei tōna aroha ki te Maori, ā, i hiahia ia ki te tuku i a ia kia mate mo te iwi Maori. Tērā e maharatia he pōrangi engari hoki ko tana mahi e kore e taea e te pōrangi notemea nāna nei i whakaako ko te Ture Muru[256]a Timi Kara o te tau 1903. Kaore tēnei Pākehā i rongona i mua atu i muri mai rānei o tōna putanga mai i te herehere. Anei na nga kōrero mōna:-
Kua mau tētahi Pākehā o ākarana kei te whare herehere ko tōna ingoa ko Wiremu Patihana Aikini (W.P. Aikin). Ko tana mahi he hokohoko hea o nga rua koura, arā he broker. Ko tōna hara he tuhinga nāna i tētahi reta whakawehiwehi ki a Te Waari, Pirimia o Niu Tireni. I tono ia ki te Pirimia kia turakina atu te Ture Muru Whenua o te tau 1905 te take ai ki a ia, he hē no taua ture, he takahi i te Tiriti o Waitangi, he kōhuru i te iwi Maori. I mea anō ia ki te kore taua ture e turakina ka heke te toto, ā, ko Te Waari ma tōna ringa tonu e whakamate. I te whakawākanga i a Aikini, i whakaae tonu ia nāna page 177 taua reta. Kua kino noa atu ia ki taua ture. Kua kite mātou i te pukapuka a Aikini ki a Henare Kaihau. He nui āna kōrero. Ko ētahi o nga kupu he taumaha rawa. I whakahē anō ia i a Te Hetana rāua ko Timi Kara mo te kupu a Timi Kara kua kore he mana o te Tiriti o Waitangi[257]. I tino whakakūwaretia e ia a Timi Kara notemea e kore e taea te whakakore te Tiriti o Waitangi ma te whakaae rānō o te Kīngi me nga rangatira Maori, arā te iwi Maori katoa. Nui atu tōna whakahāwea ki nga mema Maori mo te whakaaetanga i te Ture Muru Whenua. I mea a Aikini i hokona e nga Mema Maori te iwi Maori ki a Te Hetana pēnei me te kau e hokona ana ki te poiha. Maumau noa te kanga a Wi Pere, 'Ko te hera te Pākehā,' a, pooti tonu atu hoki i te ture hei patu i te iwi Maori. Ko tana whakahē ki a Kaihau he korenga i pooti, ko ia anake hoki te mema Maori i whakahē ki taua ture, a, nāwai rā ka pōhēhē te Kāwanatanga o Ingarangi[258] kāhore rawa he kupu whakahē a te iwi Maori mo taua ture.

Te Pīpīwharauroa, 1906.

He whakamārama: Ko te kaituhi o ēnei kōrero kei te ngaro. Ko te ingoa ake kei Te Pīpīwharauroa nama 104, Nowema 1906. Whārangi 10, ko 'He Tangata Kaika.' Nga Etita

[256]Ture Muru: I runga i ēnei ture ka whaimana te Minita Maori arā te Kāwanatanga ki te riihi ki te hoko rānei i nga whenua. I aua ra kaha atu te apo whenua o te Pākehā anō he urutā i kiia he land hunger, he mate hiahia whenua. I oho te iwi Maori ki nga Pākehā, ā, i puta te kōrero kia whakawhiti ki Ingarangi. I mate tūroro ai tēnei ture na te hinganga o te Kāwanatanga ka mutu tēnei mahi.

[257]Tiriti o Waitangi: I puta te kupu a Timi Kara i te Paremata kua kore mana te Tiriti i te mea i takahia e Te Pitiroi, ā, i te whawhaitanga hoki o ētahi iwi Maori ki te Kāwanatanga. Moumou noa te whakamihi a Ihaia Hutana mei i hore ana a Timi Kara kua pirau te Tiriti.

[258]I whai kupu a Ashley i te Paremata o Ingarangi mo te Ture Muru Whenua. Ko te whakautu a te Kāwanatanga i whakaae tonu nga mema Maori ki taua ture.