Ko te whakaaro a te Maori mo enei take o te puhaehae e mania nei i roto i tenei motu. Aue! Taukiri e! Tena to hanga e koe e tawai nei, e koe e tuhi mai nei!

He Waiata.
Kaore te ki patu te makere noa i te ngutu.
Te puhoru wai hoe ia Te Rehu i runga.
E manatu ana roto i te hau korero.
Naku i tu oma ki te wakewake ma roto,
Ware noa i au te maru o nga motu,
Ko to tinana ra te waiho atu i te hoa.
page 4 Ko to pai waewae ka tuku mai ki ahau,
Kia hua ia atu e aro tan ana mai,
Ka te tiriwa te rip a ki Kinikini,
Kua puawhea te ripa ki Hikurangi,
Ki nga tai omanga i te ipo mokai,
E herengia koia te rakau ka huhua,^*
Me ruku -ware au te reinga tupapaku.
Me whakamau kau ki Morianuku.

Ki taku tau tupu i awhi ai maua. Taku waiata ino te huuga ngakau rua, ko nga ngutu ka tukua mai ki tenei taha, ko te ngakau ki te tehi taha, koia tena, Na whakarongo mai, tenei taku mahara ki nga roma o nga awa o te tuawhenua e rere nei ki to ratou hopuatanga, no to ratou matapuna i hamama atu ai tona waha tae atu ana ki to ratou mutunga mai, ka hua ahau e hui ana nga roma o ia awa o ia awa e haere ana ki te waha o Te Parata, kaore a te pawhiriwhiri he wai tai koe, he wai Maori tera, noho atu koe, mo te wai tai anake tana pai, kao mo ratou katoa, waihoki ko nga roma o ia motu o ia motu e rere atu ra ki te waha o Te Parata, waihoki ko nga kingitanga katoa o ia iwi o ia iwi e whakamauru atu ana ki te Atua, ka rite ano ki te waha o Te Parata e okioki nei nga wai ki a ia, ka tae ki tenei mahi ka riria mai, akuanei ka karakia ahau ki te Atua kaore e riria ko te ingoa nui ko te Atua e karangata nei ki a hau he aha ra i noa, ai ko tenei ingoa kingi ka kiia ekore e tika he mea tapu: Heoi ano ra e hoa ma ko te tikanga a te rangatira raua ko te pononga, ahakoa tika te kupu a te taurekareka e kore e tika i te rangatira, koia tenei. E hoa ma tena koa titiro hoki koutou ki a Tiuteronomi xvii. 15. Ana no Eoina anake nga Kingi o nga tini motu, ae, kei reira hoki te tehi mo konei, iana pea no Ingarangi a Kuini, no Puhia ano a Nikorahi, no Wiwi ano a Ponipata, no Tahiti ano a Pomare, no tona iwi ano no tona iwi ano, heaha hoki ahau enei iwi i riria mai ai e koutou, me hui atu tatou ki raro ki a Kuini. He aha te take o Marikena i tukua ai kia wehe atu i a ratou, te tukua mai ai ki roto i te maru o Kuini, ta te mea no roto taua hunga i taua momo kotahi, i te Ingirihi. Ko ahau he tangata ke ahau tenei motu, kihai i tata, heoi ano taku tata kia koutou na te Karaiti Epeha ii. 13. Me he mea kei roto katoa nga tini motu i te maru ko tahi i a te Kuini tika rawa kaore he tangata e rere ke ka hui katoa tenei motu, tena wehe ana he iwi wehe ana he iwi, me ahau hoki e tu nei i taku mahara, koia tenei, kia Kingi ano moku.

E hoa ma kei pouri mai koutou waiho au kia whakapuaki ana i aku whakaaro mo tenei mea nui I tupu ai he whakatatau ma tatou, ana no te tiriti i Waitangi ta koutou riri ko, to matou rironga tena i a koutou, e he ana, titiro hoki ki te ahua o nga whare taonga e rua, ko tahi i hokona o aua, whare ko tahi kihai i hokona nga taonga, tena koa i riro katoa ranei nga mea o tetehi whare i te hokonga o nga taonga o tetehi whare. E mea ana ahau kihai i riro, waihoki ko te whakaaetanga a te tehi rangatira, kihai ta tetehi i riro i tana whakaaetanga, ka rite ano ki aua toa taonga e rua. He aha te he o tenei ingoa e riria nei e koutou ko te mea nui kua oti te tuku mai kia matou nga mea tapu o te Atua whakaaetia ana e matou aua mea tapu te iriiringa te Hapa me te Marena hoki; ka mea ahau e aku hoa mo tatou katoa nga mea a te Atua kihai hoki i hanga e te Atua, mo koutou anake te po me te awatea, kao, mo katoa te raumati me te hotoke, te ua me te hau, te kai me te ora, mo tatou katoa, ha ko ena mea iana i hanga ma koutou anake? Ka ki ahau ma katoa, ka pa he kuri etehi, he tangata etehi ka tika te riri ki nga kuri ka he ki nga tangata. E aku hoa mo te aha ra koutou i manawapa ai ki te Kingi, ana he ingoa nui atu i te Atua? E kore e marere mai i te Atua ka tika, e, ia, me mahue tena kaore ona riri mai ko tatou tangata nei hei riri e kore e mahuetia, ana he riri kei puta ke nga ture, a, e pai ana tukua ahau ma te tino kai whakarite whakawa ahau e whakawa, ara, ma te Atua ma te tangata nana nga mahi katoa e mahi nei tatou. Ko tenei e hoa ma, waiho tenei Kingi kia tu ana i tona wahi ake ma to tatou kai hanga te whakaaro kia hinga kia tu ranei. Heoi tenei wahi o aku kupu. He ahakoa te he ai ko Rapatu ki runga.

Na kua mutu ena kupu aku me timata ke ki tetehi wahi korero i enei tini e waua nei e tatou. I te timatanga o tenei whawhai ki Taranaki ka mahara au ki te hohorotanga o te riri a te Kawana kihai i tawhitawhi, kihai i huri tao, kihai i mea iho ki nga tangata Maori, "e hoa ma ka riri au ki Taranaki." Kao! kihai i muna iho, kaore kau ko te take tena i puta ai taku whakaaro ki ta 1 Pita ii., 14. Ka hua ahau e mahara ki taua kupu kia whakapai i te kai mahi pai kia whakakino i te kahi mahi kino. Tena koa e hoa ma e te taha pakeha taha Maori hoki titiro ki te kino o te Rangitake ki te pai ranei, he aha koia te kino o te Rangitake ko te purutanga ranei i tona oneone tona kino ko te aha ranei? Ma koutou e titiro, ko te rerenga ranei ki te whiu i te tiini? Na ko te aha te he, titiro hoki. Kua whakamatea koia te tangata i te mea kaore ano te he i kitea noatia? Kua mahuetia ranei te ture i kiia mai "kaua e a te kai whakaatu kotahi i te hara ma nga kupu a nga kai whakaatu tokorua, tokotoru nei e mau ai te tika te he ranei," i tae atu koia te kupu a Kawana kia huihuia mai nga tangata e tata ana ki te whaki atu i nga whenua a Wi Kingi raua ko Te Teira kia mohiotia ai e koutou no te Eangitake te he no te Teira te tika hei reira ka kitea to tetehi he ka pa te whiu ki te tangata mahi kino ka tohungia te tangata mahi pai koia taku mahara, he riri tika kia koutou tenei ana he pai te whakaputa hohoro i te riri ki ta koutou whakaaro? ae, e ngari ki a hau e he ana te hohoro o te riri ina hoki te kupu a Paora e ki ana e manawanui ana te aroha e atawhai ana ekore te aroha e hohoro ki te riri ekore e whakaaro ki te kino ka whakangaro marie i nga kino 1 Kori xiii. 4, 5, 6, 7. Na e hoa ma heaha te tika o to tatou hoa o te Kawana e whakaponopono atu na koutou ko te Rangitake ko te mea ata whakaaaro ka hengia e koutou ko te Kawana ko te mea hohoro ki te riri ka awhinatia e koutou ka whakamoemititia. No konei aku mahara ka rapu i roto i toku ngakau kua oti te riri mai nga tikanga hohoro ki te riri e Hemi i. 19 kua mea "kia puhoi ki te riri kia hohoro ki te ata whakarongo" ko tenei kaore i rite to Whakatauki xvi. 32. E hoa ma maku, maku te hohoro ki te riri ma te Tamariki kua oti hoki toku whakatauki, he tamariki wahi taha, he tangi kai, ka rua ona whakatauki, tena ma koutou taua tikanga hohoro, e he ana kia hau, engari ko te ata whakahaore ma koutou ta te mea he tauira to koutou ko te kupu a te Atua to koutou kapehu, hei whakatika ko nga ture a te Atua. Taua kapehu ko nga ture kotahi 10, Ekoruhe xx. 13-27. Ko te kapehu ko te ata page 5 whakahaere i te whakaaro mo te pani mo te rawa kore ko te kapehu ko te ata huri marie muri iho, ka pa ai te whiu. Heoi tenei, ko te rerenga o Waikato ki Taranaki e tawaia mai nei e te taha Pakeha, whakarongo mai koutou, maku e korero atu kia koutou, Na Potatau a Wi Kingi i tiki atu ki Kapiti i whakahoki mai ki Waitara ki tona kainga, koia a te Atiawa i hoki mai ai ki Taranaki, koia ahau i titiro ai ki tenei kupu a koutou, e he ana Waikato ki te rere ki Taranaki; ki a hau e tika ana a Waikato ki te rere atu ki Taranaki, ko tena iana kia ata whakaaro mai koutou ko Rauakitua ko Tautara ko Ngatata he huanga tupu enei tangata no Waikato, e hara a Waikato i te pokanoa, i tikina mai ano i tuhia mai e Wiremu Kingi e Hapurona ki te pukapuka koia te haerenga o te Wetini Taiporutu ki taua whawhai, engari e mahara atu ana ahau kia tohunga te tangata whakahe mai, kia titiro ki te rerenga o Waikato, kia titiro ki te rerenga o Kawana, ko nga take tenei a Waikato ko te whakahokinga mai a Po he aroha tona kia Wi, tua rua ko ona, ko Rauakitua ko Tautara ko Ngatata, tua toru he mea tuhi ki te pukapuka, tua wha ko te kupu a Po kia whakamutua te hoko whenua, heoi o Waikato take me he mea i ata tirotiro a Kawana kua ata tirotiro hoki Waikato. Tena kua mahi pohehe Kawana, no reira to Waikato rerenga atu ki te awhina ia Wi Kingi, he tangata hoki a Wi kihai i whakawakia kia kitea ai te he, e tika ai kia whiua nuitia, kei te tawai mai koutou kia matou he motu kotahi tenei motu me nga tangata. Taku titiro hoki ko te taha Pakeha i rere porangi mai ki te whawhai kia Wi Kingi mei whakawakia kitea ai te ho whakatoi ai ki te ture kua tika te rerenga mai, i takahi i te Ture. Tena ko tenei kua he hoki tena taha, ki tau ki e tika ana tena taha, ki taku ki iho e tika ana hoki tenei taha, otira ki taku e he ana tena taha. Heoi ano enei, he kupu ano enei.

Ko te kupu mo to kohuru tau tonu aku whakaaro e hara i te kohuru titiro he kohuru ta Ihaia i a te Waitere i whakainumia ki te waipiro kia mutu te ngakau mohio o te Waitere nohoia mai ana i tahaki na ka mate i a Ihaia he kohuru tino kino tena, titiro ana koutou kua whakahoa kia Ihaia ko ta matou i kite ai he kohuru kua whakakorea e koutou ko tenei e hara nei i te kohuru, ka kiia he kohuru, e he ana kia hau, ta te mea kihai a Kawana i korero mai kia Wi Kingi kia Ngatiruanui kaua nga mea pu kore e patua, tetehi kihai ia i mea atu kia whakahokia nga pakeha noho noa ki te taone, kia Akarana ki te wahi whawhai kore noho ai, ta te mea kua mohio ia kua takoto he ngakau riri mona kia riri ki Taranaki me ki atu ia ki aua tangata ringa kore kia neke ki tahaki, kaore ia i pena mei puta hoki he kupu pena mana kia Ngatiruanui, "e hoa ma kei patua nga tangata noho noa," penei kua marama iti tetehi wahi heoi tena wahi o te kohuru.

Mo nga taonga tenei wahi, ko nga taonga i kiia mai e koutou kia whakahokia atu nga mea e takoto nei, e kore ano e tika ena i ahau kia rongo mai koutou i taku tikanga mo ena, na te Kawana te take o ena ka whawhaitia a Wi Kingi ka oma atu i tona pa ko te pa ka tahuna ki te ahi, ko te whare Karakia ka tahuna, me te pouaka kawenata pau katoa i te ahi nga taonga kakahu paraikete hate tarau kaone pau katoa nga kau, kainga iho e nga hoia, nga hoiho ko tahi 100 maketetia iho e nga hoia, ko te tino mea tenei i manukanukatia e te ngakau o Wi Kingi ko tona hahi i tahuna ki te ahi, mei puta he kupu ma te Kawana kia kaua e tahuna tona hahi kia waiho marie ona taonga me ana kararehe kua puta hoki tana whakaaro ki te tohu i nga taonga o nga pakeha koia tenei te take o nga taonga o nga pakeha i ngaro ai, no te nohotahangatanga o Wiremu Kingi i runga i te mahi a te Kawana e ki ana ia na te Kawana katoa te take o enei mahi, nana i timata tera huarahi he haere kau taua i runga. E hoa ma titiro koutou ki tenei, ko 100 hoiho kua oti te makete ko nga taonga kua pau nga kai kua pau nga whare kua tahuna ki te ahi, ko nga kau kua kainga e nga hoia, na wai koia taua mahi ? na te Kawana ano, ta te mea hoki nana ano te timatanga o te mahi raruraru kua korerotia nei i runga o tenei panuitanga, heoi ano ena korero aku korero atu kia koutou o tenei takiwa, a muri ake ka tukua atu ano etehi o aku korero, ara kia tae mai te utu o aku korero. He oi. Na to koutou hoa aroha.