Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

The Pamphlet Collection of Sir Robert Stout: Volume 38

Ko te Riihi i Uawa

Ko te Riihi i Uawa.

Ko nga kupu korero enei i whakapuakina e Te Riihi i tana whaikorerotanga ki te hui Maori i hui ki Uawa i te 8 o nga ra o Pepuere, 1870, he mea whakahau nana kia whakamaoritia kia rongona ai e nga Iwi Maori katoa.

Mutu ake ana nga whaikorero whakatau Maninvinri a ia rangatira o te hui ka tu ko te Riihi ka mea.

E nga Rangatira mea nga tangata kotoa o Te Aitanga a Hauiti me etahi atu tangata e noho ake nei i roto i tenei hui i runga i ta koutou tono ki a au ka whaikorero au ki a koutou i tenei ra e mea ana au kia ata whakarongo mai koutou ki etahi korero e whaitikanga ana ki runga ki a koutou ki to koutou ahua e noho ake nei puta iho ki o koutou uri i muri i a koutou.

Kua kite au i to koutou whenua ataahua.

page 20

Kua krte au i konei i Turanga i Nepia me etahi atu wahi, i etahi whenua kua tino riro atu kua tino makere atu mo ake tonu atu.

He mea tiki ano kia riro etahi wahi whenua i nga pakeha hei nohoanga mo ratou.

Otira ki taku whakoaro kua moumouria noatia nga whenua kaore he ritenga tahi ki a koutou, he mea ano he moni te utu, otira ko taua moni i whakapaua hei utu nama aha noa ake ranei, he mea ano he waipiro, ko te mea kino rawa atu tenei.

Ko etahi hoko me etahi riihi i tika i pai noa iho a kaore hoki he ritenga tahi oenei.

Otira ko etahi he mea taware he mea tinihanga, e tika enei kia tirotirohia te taha ki nga Maori, kia whiua koki nga pakeha nana i tinihanga.

I runga i taku mahi i te taha ki nga Maori e tika ana ki tirotirohia e au nga henga kua he, ki te arai atu hoki i te he a muri ake nei.

E mihi ana au ki tetahi kupu a Wi Pere i puta i tenei rangi (ara) kia kaua hei whawhai, me te tira hoki kei runga i te haere kei te roanga ano o te ara te ritenga.

Kua kiia hoki i tenei ra e tetahi o nga Tangata i whaikorero, ahakoa tematamua-tanga o te Iwi Maori i runga i te Tipuna kotahi (ara) i a Noa, ko te Iwi pakeha te Iwi kua poka ke atu te mataurauga, ko te take hoki he ata tau marire no ratou ki te ako ako i nga mea katoa, me te tohe tonu kia taea tonutia te mutunga, otira he nui ano nga mahi e oti i te takiwa poto.

I te wa kahore ano i hangaia te Kooti mo nga whenua Maori ko te Kuini anake ratou ko ana kai malli hei hoko i nga whenua Maori. Ko te tu o te hoko i ena takiwa, rimanga uni tonu ai, penarne tatou e hui nei i tenei ra, a ka unu a katoa ki te whakaaetanga ki te whakakorenga ranei o te hoko.

Na ka hanga nei te Paremata i te ture Kooti i nga whenua kia Karanua Karatitia. I runga i nga whakaritenga a te ture tuatahi kaore i uru nga tangata tokomaha atu i te kotahi te kau, a e mana ana taua kotahi te kau ki te hoko noa atu i te whenua o katoa me te kaiponu atu i nga moni ma ratou anake, a ehara ano hoki i te mea kia whakaae katoa te kotahi te kau ra, engari haere takitahi noa atu ai a ia tangata o ratou ki te hoko i tona hea i tona hea, a na te mea ka pau anake ratou, i te pakeha te hokohoko.

I te timatanga o te whawhai a te pakeha raua ko te Maori ka kite te pukeha he ngakau toa ano to te Maori, otira i te auganga ki nga mahi raweke kihai i tu to ringa o te Maori, na me te tamariki tonu, koia ano a Nepia raua ko Turanga i riro atu ai, he waipiro he nama rawa ano te utu.

Mehemea i hoko tika te kotahi te kau i te ra e whiti ana heoi kua pai.

I te mahinga o nga pukapuka hoko, reti ranei i kiia kia kapea tetahi wahi whenua mo nga Maori engari e mohio ana au kihai i whakatutukitia tenei whakarite-nga, mehemea i penei te hianga o te pakeha ki a ratou whaka pakeha ko te whare here here te mutunga, otira e taea hoki e te Maori te aha i tona kore matauranga, koia i tipu tonu ai te rawa ki te pakeha, otira ko tenei kainga ko Uawa kei te alma ora ano i enei mahi.

Ehara i te mea i haere mai au ki konci ki te wahi ngaro korero ai i enei korero aku, Kua whakapuakina e au enei korero ki te paremata ki nga tangata hoki nona nga hara, he tono ki enei taangata kia tu mai ki te marae whawhaki ai i a ratou mahi, a e kore e mutu noa taku mahi i a au e ora nei.

Kua kiia te ki kaore tenei Kawanatanga e aroha ana ki te Maori ara e rite ana ratou ki etahi kawanatanga te whakaaro kore ki te taha Maori, otira me mahara koutou na nga Kawanatanga tawhito i mahi nga mahi kino nei me te waiho hoki ratou i etahi taangata kia mahi pena ana, a ko nga taangata hoki o aua kawanatanga kei te whakararuraru i tenei kawanatanga koi mahi tika ki runga ki te taha Maori.

Kati me mohio koutou ko tenei Kawanatanga kei te awhina i a koutou a me whakamanawa koutou ki a ratou.

Ko tenei ka whakamaramatia atu e au ki a koutou te alma i riro ai ko au hei kai whakahaere mo nga mahi Maori. Ko te Hiana e mahi ana i nga mahi Maori ki Nepia, a e tino ngakau kino ana nga pakeha o reira ki a ia. Ka tu a Hori Kerei hei upoko mo nga Minita, ka tu ko te Hiana hei Minita mo te taha Maori, katahi ka ki mai a Hori Kerei ki a au me haere koe ki Nepia ki te mahi i nga mahi a te Hiana, e kore hoki e alici to whakarere, ko Hori Kerei hoki kei te aroha nui ki nga mate o nga Maori, na ka haere au ki Nepia ki te mahi i nga mahi a te Hiana a ka mohio au ko taku Tari tonu te whaka-manawatanga o nga tangata Maori o ia takiwa, kua powhiritia au e nga tangata o Ngapuhi kia hacre atn ki to ratou Takiwa, ko te Keepa o Whanganui kua whai page 21 powhiri ano ki a an, ma Te Whatahoro e korero ki a koutou i te tini pukapuka mai o Wairarapa kia haere atu au ki kona, a e noho pouri ana au ki toku korenga i tae atu i rnnga i aua tono, me nga powhiri mai i Waikato i Otaki i Tanranga kua tae mai ki a au otira me pehea i te kotahi tonu oku hei inahi i nga tini mahi nei. Kaua koutou hei mahara he ngakau kore noku te take i roa ai au, engari na te nui tonu o aku mahi, otira ka tae mai nei hoki au maku e whakahau etahi mahi ma koutou e whakaoti.

E koa ana au ki etahi Tangata pena me Wi Pere e tango nei i etahi mahi taumaha mahi ai engari kaua hei whaawhai ko te pua me matua rui a ka whanga marire ki te huanga, ko te oranga hoki o te tangata he whenua, engari te pekaha he maha noa atu ona take oranga, kati he mea tika kia tino pai nga whaka haere i nga rawa o te whenua pena ano me a te pakeha, titiro ki te noho a te tangata Maori ki runga ki ona whenua ko te wahi paku ataahua ka mahia e ia ki te kai, ko te nuinga atu o te whenua ka takoto kau noa iho. I te mea kaore e taea e te tangata Maori te whakahaere pai i ona whenua, he mea tika kia tukua atu ki tetahi atu tangata malli ai, kati ka korero au ki a koutou i taku i mohio ai.

I mua ake nei ka hokoa ka retia ranei e te tangata Maori tona whenua ki te pakeha. Mehemea he whenua to te tahi pakeha hei hoko hei reti ranei ka panuitia e ia ki roto ki nga nupepa kia rongona ai e te ao katoa. Ko ta te tangata Maori tuku i tona whenua he tuku alma ngaro i runga i te tapaetanga atu a tetahi pakeha i te moni mana ko te mutunga o tena ka riro tonu atu i te pakeha te tino wini o roto o te whenua, ko te tangata Maori ka noho rawa kore noa iho, ko tetahi whenua kei Nepia ko Heretaunga te ingoa i riro noa mo nga moni £15,000 ko te utu o taua whenua inaianei e tae ana ki te £400.000, me titiro tatou ki Pouawa me Kaiti i retia nei e nga tangata Maori mo nga moni £250 mo te tau a kua hokona atu nei e te pakeha te riihi mo nga moni £15,000, ehara au i mea me riro i nga Maori anake te whairawa tanga o te whenua, engari e mea ana au tena ano nga whakahaere e whai rawa ai nga Maori me nga pakeha hoki ki runga ki te whenua, ko Whataupoko i retia i te tuatahi i muri ka timata te hoko hoko a nga tangata i tona hea i tona hea hei wha karite i tona hia hia ki te moni ranei ki te tahi atu mea ranei, a riro ana i a te Rire nga hea 30 o roto o taua whenua, ko Wi Pere ko Riparata me etahi taangata rin rua nga mea kihai i hoko, no toku taenga mai ki Turanga ka korero maua ko Wi Pere a ka hokona e mana taua Poraka i a Paaka a riro atu ana i a ia nga moni £47,500 a e mohio ana au era e toe mai ki nga Maori nga moni £60,000 in a rite atu ai nga moni ma Paaka, titiro ia nei koutou ko roto ko nga mahinga te puta ai te tino rawa o te whenua.

Na ko Paremata me Mangaheia No. 1, 28,000 eka o enei whenua i tika tonu te mahinga, no nga Maori tonu te he, kati ko tenei kua mea au ki nga tangata kia hokona te take o Mawhi ki aua whenua kia riro ma tatou e whakahaere nga rawa nui o roto o aua whenua a e mohio ana au ko reira puta ai ki te £3000 ki te £4000 ranei te whairawatanga o ana whenua i ia tau i ia tau.

E tauira ana hoki au i enei mahinga mo nga whenua hoki i a te Rire, e penei ana hoki te alma o te rironga mai o ena, kua whakahautia e au nga whakawa i roto i te Hupirimi Kooti a kua puta aku panui i roto i nga nupepa mehemea ki te hoko tetahi pakeha i aua whenua ka whai tono nga Maori ki a ratou, ko etahi tangata i hopo-hopo, ko etahi i hoko, a ko aua tangata i hoko kei te haere mai kia an i ia ra kia tahuri atu au ki te whakariterite pai ara kia whakahokia mai tetahi wahi o te whenua. Kia whakapumautia atu ki a ratou tetahi wahi.

I roto i enei whakahaere ka hoki tonu mai etahi wahi rahi o aua whenua ki nga Maori.

Mehemea kaore taku Tari i tu ki Turanga kua riro oti atu enei whenua.

Kati kua oti nei i a au te whakamarama kia koutou aku huarahi mahinga i nga whenua Maori na heoi te mea e toe ana ko te whakaae ko te whakakore ranci a koutou.

Ko nga hoko, riihi ranci i mahia tika tia e kore e taea te aha, engari ko nga whenua i riro i runga i nga hoko ki te Waipiro, he mea tinihanga ranei ka whaia tanga ka whakahokia mai e au.

Ko nga wahi rahui mo nga Maori i kiia i roto i nga riihi, hoko ranci, kia kapea a kahore ano kia meatia ka whaia tanga e au kia whakatutukitia ki te kore ka wahia e au nga riihi.

E mea ana au he mea tika kia tirotirohia te taha ki nga kura mo o koutou Tamariki kia wehea etahi wahi whenua hei oranga mo nga Kura ma konei anake hoki e rite ai a koutou Tamariki ki te pakeha te page 22 Matauranga.

Ka whakamtua e au aku korero inaianei engari me tahuri koutou ki te whi-riwhiri i aku korero nei a ka whai whaka-hoki pea etahi o Koutou ka pataitai ranci ki au i etahi patai.

Ka mutu i konei te whai korero a te Kiihi a ka whakaritea ko te 7 o nga haora o te ahi ahi hei taima hui ano kia whaka-rongo a Te Riihi ki nga kupu whaka hoki a nga Tangata.

Ko te Whatahoro te kai whakamaori i nga korero a te Riihi a nui atu te pai me te marama o tana whakamaoritanga.

I te whitu o nga haora o te ahi ahi ka hui ano te hui, ko te whakahoki a nga tino Tangata o taua hui he mihi ki nga wha-kaariaringa katoa a te Riihi he whakaae hoki kia tukua o ratou whenua ki a te Riihi raua ko Wi Pere pupuri ai whaka-haere ai, me te whakarite hoki i tetahi komiti i roto i a ratou hei hoa mo raua.

I te ata o te ratapu ka haere a Te Riihi ratou ko nga kai whakataki ki te mataki i te kokoru i Opoutama a he nui te mihi a te Riihi ki taua wahi hei tunga Kaipuke, me tana ki hoki nei ake ka mahia hei pera.

Ko nga korero a Weepu te Etita o te nupepa tuatahi o Turanga mo runga i nga kupu korero o roto o te whaikorero a Te Riihi ki te hui pakeha i hui ki Turanganui i te mane te 10 o nga ra o Pepuere, 1879.

Ki te ngakau kore whaktouga a ki nga ngakau hoki e taungia ana e nga whakaaro pai me nga whakaaro maua-hara kore, ko nga korero a te Riihi ki te hui i Turanganui i te mane te 10 o Pepuere era e tau pai noa iho hei wha-kaariari ake i nga painga mo Turanga e noho ake nei, no te mea i ahu te allunga o ana korero ki runga ki nga take nunui katoa. Koia i kiia ai ko te whaikorero tino pai tenei kua whakapuakina ki Kihi-pane. Ko te takotoronga haeretanga o nga korero he nui atu te pai a he whaka-arohanga na te ngakau ata whiriwhiri, a e ahu katoa ana ki runga ki nga pehea-tanga o te Takutai Rawhiti.

He nui to matou koa ki te whakarongo ki nga korero a te Riihi i ahu ki runga ki nga mea tino whakahaehae o Takiwa ara ko nga raru raru [unclear: wh] koia nei hoki te mea whakakore atu tipu o te whairawatanga.

Ko nga korero a te Riihi i haere [unclear: mag] runga i te marama me te pai noa [unclear: i] ahakoa ko na tino hoa riri e kore [unclear: a] ahei te whakahe te whakatonga atu [unclear: run] ki nga huarahi a te Riihi hei [unclear: wew] nga whiwhi kua taweka ki nga [unclear: ka] nga Pakeha e noho ana ki enei [unclear: wah] te mea kei te haere i nga huarahi [unclear: ma] me nga huarahi ngakau tika.

Ki a au nei he mea tika rawa whakaarohia paitia atu te tangata e [unclear: h] mai ana me ana tikanga [unclear: whakao] wawe tonu i ia mate i ia mate me [unclear: t] tonu hoki a ia ko runga tonu i te [unclear: o] o ana mahi te mohiotia ai tona tika he ranei.

He tanguta ia a ngakau nui ana.

He Roia ano hoki ia a kore ia e ki waho o nga rohe tika haere ai. te whakamanawa ake ano a ia ki mahi kei tona aroaro e takoto ana ma konei hoki te kahanga e oti ai.

E kite atn ana a Te Riihi he [unclear: nui] painga e tau ki runga ki te [unclear: Tak] Rawhiti, ki Turanga ano hoki, [unclear: e] ake nei, na konei hoki tona [unclear: kahang] runga ki ana whakahaere, ahakoa whakararuraru katoa, a e mihi atu matou ki a ia mona i tohe tonu.

Mehemea ehara ia i te tangata [unclear: via] kaaro nui, mehemea ehara ia i te [unclear: tan] kua waia ki nga mahi kaha mahi, [unclear: punga] mata me etahi atu mahi a te tangata iho, kua kore ia e kaha ki te [unclear: whakat] i enei mahi, kua whakamutua [unclear: n] ranei i waenganui, na kaore a te [unclear: R] penei heoi tana he ti tiro whakamua [unclear: k] ko tona pakihiwi ki te wiira o te [unclear: huo] hapai ai, na ko matou ko nga mea [unclear: tei] kore ka noho ki raro karanga ai [unclear: ki] atua.

E mea ana hoki a te Riihi e rawa e tau he rangi marie ki [unclear: runga] tenei Takiwa i te mea kahore [unclear: ani] marama nga take o nga whenua, [unclear: ko] moni e hiahiatia ana kia [unclear: whaka] ki konei kei te panaia atu e [unclear: nga] raru whenua, ki te penei tonu te page 23 re rawa e tau pai nga Iwi erua ki [unclear: ga] ki te whenua noho ai.

Ko whea rawa o enei korero katoa [unclear: a] te whakahe e nga tino hoa riri o te [unclear: hi].

Otira tena ano etahi tangata e whakaae [unclear: a] noa ana ki enei korero katoa [unclear: magri] ko a ratou mahi kei te harere [unclear: eka], a ratou mahi ki nga Maori kei te [unclear: re] whakararuraru i nga mahi pai mo [unclear: ei] motu.

Ka rokohia e te Riihi e noho ana i [unclear: to] te pouri ka mea mai ia, hoake kia [unclear: tu] e au te maramatanga ki a koutou, [unclear: ti] he tangata taware ranei a ia, he tino [unclear: i] whakaora ranei ia i te Takiwa nei, [unclear: hio] ko roto tonu i ana mahr te kite ai.

E mea ana a te Riihi, ahakoa whaka-[unclear: na] atu te tirotiro i nga raruraru nei aha te pai ki a wai o tena, ko wai [unclear: oti] whakahe i te tika o tenei, kei te [unclear: io] tonu hoki nga pakeha katoa e [unclear: ho] ana ki Turanga na konei i whaka-[unclear: a] i whakaepa te kore painga o Turanga [unclear: a] nga mahinga kino o nga whenua [unclear: ori.]

Heoi ra e kore e tika kia aruarutia tangata haeremai me nga tikanga kaoraora i nga matenga kua mate i [unclear: ga] i nga whakahaere kino kua akona nei.

Na, he pehea ta te Riihi e mea nei, [unclear: a] enei, kia hurihia nga whakahaere o [unclear: a] whenua ki etahi kai tiaki me tetahi [unclear: iti,] ma taua komiti e kimi nga hua-[unclear: hai] mahi o ia poraka whenua a ka noho a ratou tahi me nga kai tiaki nga tino [unclear: anga] whakahaere, ka haere tonu i [unclear: ga] i nga ritenga whakangawari nga [unclear: anga] ki nga kai reti, me te tino hoko [unclear: i] etahi wahi o nga whenua kia whai [unclear: nga] tuturu ai ratou.

Mehemea i haere mai a te Riihi me te [unclear: akahau] ki nga Maori kia hoko tonu [unclear: i] o ratou whenua katoa mehemea [unclear: nei] i te mea a ia ki etahi whenua mo-ina mona tonu, pena me etahi atu e [unclear: a] nei, ena ano e tau te whakatonga runga ki a ia me te riro tonu atu ana [unclear: rero] pai mo runga i nga painga mo [unclear: i] Takiwa i te hau te pupuhi atu.

Otira i runga i te ki tenga atu i nga ritenga whakakotahi a te Riihi me nga tikanga e meatia ana kia rite tahi ai te painga ki runga ki nga taha erua e kore e taea e te ngakau tika te mea he hoa kino ia, engari he hoa pai rawa ia no tenei Takiwa, a mehemea e kimi ana tatou i nga take i penei ai te ki, me titiro tatou ki nga mahi kua mahia. Kua whai hua tenei rakau, inahoki a Maraetaha a Pakowhai me Whataupoko, ko nga raru raru nana i whakaroa te pipihitanga o te wahi o Whataupoko e tata ana ki te taone nei kua pai, nei ake ka hangaia te Pereti a ko reira puare ai taua whenua nui, ataahua, hei taunga iho mo te tini noa atu o te pakeha.

E kore koa a te Riihi e koa koa ki enei mahinga Katoa.

Ehara i te mea kei Turanga nei anake e mahia ana enei mahi, kua whai po-whiri nga Iwi o ia wahi o ia wahi o te motu nei kia te Riihi kia haere atu hei hoa mahi mo ratou. Otira e kore a te Riihi e neke wawe atu i tenei Takutai i te korenga ano kahore i tuturu te ahua pai haere o nga mahi o konei.

E tika ana te ki a te Riihi he malli taumaha rawa te mahi kuautaina e ia ki runga ki a ia, a koia ano i mea ai a ia e kore e tika kia whakararurarutia, engari me tuara nga pakeha katoa e noho tuturu ana i ana mahi.

Ko matou e mea ana, hoatu kaua e peka whakakatau ranei whakamani ranei, ma te mahinga o nga mahi e whakaea nga kupu whakaariari, a ko te mea kia whakakikitia to tatou Takiwa nei ki te tini pakeha me te hoki mai hoki o nga moni nui i taha atu i era nga takiwa, hei reira tatou ka tino whakapai ai ki a te Riihi, a ka tukua iho ki nga uri te ingoa o te tino hoa tuturu o te Takutai Rawhiti me te Koroni Katoa.

He korero enei na te Etita o te nupepa tuatahi o Turanga, he mea Kape i roto i te nupepa o te 20 o nga ra o Pepuere, 1879.

Ko nga korero o te mahinga o Te Kaiparo Poraka.

I tera putanga o te nupepa nei i whakaa-tungia ake te otinga o Te Kaiparo i nga Kai page 24 Tiaki—ara—i a Te Riihi raua ki Wi Pere te whakaoti, a e mahara ana matou ki te whaka-tauki tawhito—ma te rerenga o nga takakau e whakaatu te ahunga o te hau."

E whakaatu ana matou ki nga tangata e tauhou ana ki te takotoranga me te ahua o enei whenua, ko taua poraka whenua e tata ana ki te whakawhititanga i Wharaurangi, ko ona eka 431, he whenua pai rawa atu.

I te Karatitanga o tenei whenuaiwhakataua ki nga tangata 33, engari ko etahi o aua taangata kua mate i muri nei, i te tau 1869 ka riihitia kia te Rire mo nga moni reti etoru hereui mo te eka kotahi, i muri ake ano ka moketetia e etahi o nga taangata mo nga moni £600—a riro tonu atu nga moni reti o ia tau o ia tau hei whakautu i nga moni inata-reti o te moni mokete, ka nui haere ano te raru raru i runga i te nama a etahi taangata a ka timata te hoko hoko tonu atu i nga hea, ko etahi o nga hoko i tika ko etahi i he, ko ctahi taangata kihai i hoko i takuri ki te hanga whare ki runga ki etahi wahi o te whenua.

I roto tonu taua whenua i enei raru raru e takoto ana ka hokona nei e nga kai tiaki i nga rawa a te Rire ki tetahi atu pakeha, ko nga eka i whakamautia e te Rire mo runga i ana hoko 208—me te riihi ano o te katoa o te whenua a taea tonutia te tau 1884, a riro aua na taua riihi i arai atu nga Maori i runga i te whenua i roto i nga tau erima e haere ake nei.

Ko wai koa e manawanui ki te hoko i tenei wheua me una tini raru raru.

Ko te whaitaketanga o te Rire i riro i a Paraehe Roia o Kihipane, Kati inaianei kua pai katoa nga raru raru o taua whenua.

Ko te riihi me te moketc o taua whenua kua tino whakakorca atu, kua whakapumau-tia kia Paraehe nga eka 160, kua retia atu ki a Paraehe ano nga eka 90 mo nga tau kotahi te kau i runga i te moni reti £1—mo te eka' ko te toenga atu o te whenna kei te takoto pai ki runga ki nga Kai Tiaki mo nga tangata nona te whenua, a ena e puta te moni reti o taua whenua ki te £275 ana oti ai te tuku ki te reti, me te toe ano tetahi wahi hei nohoa nga mo nga tangata Maori na kua tino tau he painga ki nga tangata Maori i roto i tenei mahinga, me te tnturn hoki o nga ritenga mo te taha ki nga pakeha.

Ko nga painga e tau ana ki runga ki tenei Takiwa i runga i tenei mahinga, ko-ia nei, ko tetahi whenua pai e tata ana ki te taone a ko taua whenua i te takoto mangere ki runga ki te pakeha kotahi. na inaianei ka timata te hanga i te ahua o taua whenua kia pai rawa atu kia tino puta ake ai ona rawa ki nga tangata nona te whenua, ka hangaia nga whare me era atu mea papai ki runga ki taua whenua, me te tau hoki nga moni nunui ki runga ki taua whenua whakahaere ai, a me te ata tau o te painga ki runga ki tenei Takiwa katoa, a me te mea tonu ko te aonga ake tenei o te ra e timata ai te mutunga haeretanga o nga puhachae kua roa hacre nei ki waenganui i nga pakeha i nga Maori mo te taha ki nga whenua me ta tatou whaka-manawa kia te Riihi, nana hoki i pai ai nga raru raru o tenei whenua o Te Kai paro.

Printed at the "Siandarci" Office, Gladstone Road, Gisborne.