page break

(To the Maories of New Zealand) Ki Nga Maori O Niu Tireni.

E Hoa Ma,

Ko te hiahia tenei a matou a nga hoa aroha, i Ingarani nei, o nga Maori, kia tukua atu, ma Wiremu Pou raua ko Aperahama Pungatara e kawe atu a matou kupu aroha, kupu ako, ki o raua hoa Maori, i a raua ka hoki nei ki to raua whenua tupu.

Tau iho te pouri ki nga Pakeha hoa aroha o to Maori, ki te whawhai nanakia e hinga mai nei te tini o te Maori o te pakeha—he whawhai maumau tangata, maumau taonga—ko te mea ia i tino pouritia ai ko te kino pea o te tukunga iho ki nga iwi Maori.

Kei tawhiti noa mai nei matou nga hoa aroha Ingirihi o te Maori e noho ana, e kore matou e ahei te mohio, kowai i tika, kowai i he, ko ta matou ia e whakaaro nei ko etahi o nga pakeha kino i whakatupu kino ki te Maori, kihai i rite ki ta te Karaitiana tikanga. Heoi, ahakoa i pera, c kore e tika kia utua atu e te Maori he kino mo te kino. Ahakoa e kaha ana pea te Maori ki te pei i o ratou hoa riri i nga pakeha kino, heoi ekore e pai te pera.

Te hiahia a nga hoa aroha Ingirihi o te Maori, kia tino korerotia katoatia ki a ratou, e Wiremu Pou, raua ko Aperahama Pungatara, ki te tae ora atu raua ki Nui Tireni, nga mea katoa i kite ai raua i Ingarani nei—te mano tini o te tangata, me to ratou kaha; kia mohio ai te Maori, ahakoa e riro to papa i a ratou i etalii wha—whaitanga, ahakoa e tini te Pakeha e hinga i a ratou, heoi, kei te roanga iho ko te Maori e ngaro.

Tena pea kua kite nga Maori i roto i nga Paipera, (ara i nga Karaipiture,) ta te Atua awhinatanga i a Iliaraira, i kaha ai ratou i o ratou hoa riri kaha, heoi, kei poauau te Maori, kei whakaaro e pera ratou te awhinatia e riro tonu ai te papa i a ratou i roto i nga whawhaitanga. No nga takiwa onamata, o te Kawenata Tawhito, te iwi o Iharaira. Kahore ano kia tae mai i reira, te Kai Wha—kaora o te Ao, kahore ano kia tino puaki mai nga tikanga katoa a te Atua. Kahoro he kupu a te Karaiti ki ana Akonga e, me whawhai ratou, kahore ano hoki tatou i rongo noa i whawhai nga Akonga a te Karaiti. Heoi, ahakoa tenei, kaua e pouri te ngakau o te Maori, kaua e ki he maumau whakaaro, ta te mea e mau tonu ana inaianei ta te Atua awhina i te hunga e pono ana te rongo ki ana tikanga, e pono ana te u o te ngakau ki a ia.

Tenei etahi kupu whakatupato mo koutou, na o koutou hoa aroha Ingirihi, hei ora hei pai mo koutou.

Tuatahi—Kia ata noho, kia ngakau tahi ki tetahi ki tetahi o koutou. Ki tc kore koutou e pera ka moti noa iho koutou, ka rite ki te ipu pounamu e akina ana ki te kohatu, te taea te hanga hou.

page 5

Tuarua—Kia tupato kei mahi he koutou, kei takahia te Ture, e tika ai he take whakaheanga mo koutou e o koutou hoa riri. Kei whai take hoki e ki ai ratou me wliakawhiu koutou, a uanakia iho pea te whakawhiunga.

Tuatoru—Ki te whai take pakanga, he he no te tangata ki a koutou, kaua e utua ki te kino. Me ata tohe, me ata rapu marire i runga i te ngakau riri e pehia ana, kia whakatikaia ta koutou ki ta te Ture tikanga, me whai atu ki nga pakeha tino pai, e aroha nei ki te Maori, hei hoa awhina, a ki te tika ta koutou whiriwhiri i te pakeha whakapono, ekore koutou e nukaia e ratou.

Tuawha—He tino pono tenei, kia rongo mai, e tino aroha ana a Kuini Wikitoria, me te tokomaha o nga Pakeha o Ingarani ki a koutou, e arohangia ana hoki koutou e etahi o ena i Nui Tireni, he hunga pai etahi o nga Pakeha i heke atu na ki Nui Tireni, heoi, kei whakaaro koutou heoi ano ma koutou ko te whai hoa aroha, ko te ata noho, a heoi ano: kahore—Engari, kia mahara ki te pono—nga kino, pononga mangere, i huna ra i nga moni a tona Ariki ki te oneone. He ora to koutou, he kaha; he whenua o koutou, he ngakau, he hinengaro mahara o koutou, me mahi te hinengaro, me pera me te oneone e mahia ana, tena atu ano hoki he maha nga mea kei a koutou, he taranata ena mea i hoatu e to koutou Ariki kia mahia e koutou, a ki te kore e mahia tikatia e koutou, mo koutou ano te he.

I te takiwa i whakakuinitia ai a Wikitoria hei Kuini mo Ingarani mo Nui Tireni hoki, he tini te Pakeha i heke atu ki to koutou whenua, a he nui te whenua i hokona e ratou, he iti nga moni i utua ai ta te mea he iti te utu mo te whenua i tera takiwa. Tahuri ana ratou ki te mahi kua tini haere o ratou taonga, na, kei te hoko oneone ano mo ratou, kite ana te nuinga atu o te Pakeha, na, kei te pera ano hoki ratou. Ekore e tau te noho huihui o te tini o te Pakeha i runga i te tikanga ture—kore, me te kore tangata hei whakatikatika, hei whakawa i a ratou. Na konei hoki i wehe—wehea ai i ruritia ai nga whenua e nohoia ana e nga Ingirihi, kia nohoia e ia kai tohutohu, e ia kai tohutohu pera me te whenua o Kanaana i tangohia ra e Iharaira i nga iwi i rokohanga atu e ratou e noho ana i reira, wehewehea ake mo ia hapu, mo ia hapu, o ratou; heoi, kahore he hiahia o aua Ingirihi kia whakangaromia te Maori, kia peratia me ta te Atua i ako atu ai ki a Iharaira kia whakangaromia nga Kanaani, kotahi ia ta te Pakeha, mangere ana ki te tuku atu i nga Ture pai a te Pakeha ki roto ki nga Kaainga Maori mahia ai. Ki ta ratou nei whakaaro pea he tohu aroha no ratou, te waiho noa iho i a koutou i kona mahi noa ai i ta koutou i pai ai, heoi, he whakaaro he tena.

Titiro ana koutou he pai mo te Pakeha te Ture, na kei te hiahia hoki koutou kia rite ki a ratou, tu ana ko ta koutou Kingi, riri ana te Heke Pakeha ka hua he tutu ki a Kuini Wikitoria ki te Kawanatanga ano hoki. He hanga noa iho pea u a koutou nei, heoi ko tetahi take tera i kino ai te hanga Pakeha ki a koutou.

He rongo pai tenei kua tae mai nei e, kua mutu te whawhai, kua

page 7

whakaae koutou kia houhia te rongo. Haere koutou ki a Pihopa Herewini, ki a te Matenga, (Sir William Martin) ki a te Harawira, minita, (Archdeacon Hadfield) ki era atu o o koutou hoa pono pakeha, hei hoa mo koutou ki te whakamau i te rongo ki nga Heke Pakeha na i o ratou tini wahi e noho na, me tono atu kia wha—kaaetia kia whakauugia e te Kawana, e Ta Hori Kerei, he mea whakarite hoki ia na te Kuini mo nga motu katoa o Nui Tireni, hei whakapumau i tc Ture ki nga Kaainga Maori, ki nga Kaainga Pakeha. Ano ka pahemo mai koutou i roto i nga mamae i nga mate o te takiwa pakanga, kei tureiti koutou—hohoro tonu te tango i nga Ture Pakeha hei Ture mo nga tini Hapu Maori. Haunga te huihui ngatahi ki tera i Akarana i Katepere ranei, i era atu Kaainga ranei, engari me whakarite to te Maori ki o era Kaainga, kia tika ai te noho huihui o te Maori o te Pakeha kotahi tonu Ture mo tetahi, mo tetahi, me nga whare whai ruma, me nga kai, me nga kakahu, aha, aha. Na, he pai rawa a te Matenga (Sir William Martin) hei Kai tohutohu mo koutou. He tangata tino aroha ia ki a koutou he Roia mohio rawa hoki. Mana koutou e whakaako ki nga Ture pai e tau ai te noho talii, me te mahi tahi o te Maori o te Heke Pakeha, kaua tetahi e hira ake i tetahi.

Tuarima—Me whakakore te tikanga pupuri a hapu i nga whenua, me motuhake te piilii o ia tangata, o ia tangata, mona ake, hei wahi mo ratou ko tana wahine ko a raua tamariki, kaua hoki te tangata ke e pokanoa mai. Kia tino marama nga rohe kei poka—noatia e te tangata; heoi, me ruri, me tuhituhi, hei whenua tuku iho ki ona uri, kei taea te hoko noa atu e ia, he mea kei nukaia ia e te hunga tinihanga, tahae, me whakapumau hei ture mau tonu tenei. Na, ko te reti, ko te riihi ranei i nga whenua he kino, engari ki te peratia kia mohio, kia tupato, me whai tuhituhi Roia kia tika ai. Kua kitea hoki ki etahi whenua, haunga i Nui Tireni, retia ana nga whenua e nga iwi Maori ki nga Heke Pakeha, ta—ngohia ake mo ratou te whenua, peia ana te hunga nona. He tika rawa kia motuliaketia tetahi wahi o te whenua mo te katoa i nga wahi Maori, he nui te pai hei wahi mo nga mahi hokohoko, makete, aha, aha.

Tuaono—E aue ana matou ki te ngaro haere o te Maori, e iti haere ana te tokomaha i tenei tau, i tenei tau, ko te Heke Pakeha ia, huri ake he tau, me te tini haere. He nui te tamariki Pakeha e whanau ana ki Nui Tireni, he nui te tane, te wahine kaumatua e eke atu ana i runga i te kaipuke, he iti ia te tamariki Maori e tae ana ki te kaumatuatanga, ko nga tangata marohirohi e hinga ana i te parekura, kore noa iho he whakakapi mo ratou.

Tena kei te nui pea te whakaaro a nga Rangatira Maori, a nga tane, a nga wahine, a te iwi katoa, ki taua mea nei, na me wha—4a kaaro he tikanga e mutu ai. Mo he mea kei te ngaro haere koutou, he aha te pai kia whai Ture pai, kia whakaaro mai ki te Kuini raua ko te Kawana hei tiaki, hei aroha i a koutou, i a koutou e ata noho ana, e rongo ana ki te Ture, e whakahoa pai ana ki nga Pakeha. Kia rongo mai, He pai nga Ture, he pai nga Kai whakawa hei pehi mo

page 9

te hunga tutu, heoi, e kore e kake ki te nui te iwi, ki te kore e pai te whakatupu ake nga tangata o ia whare o ia whare.

Tuawhitu—Na ko nga pai e hiahiatia ana, e inoitia ana mo koutou e nga hoa aroha, ma te mea kia pai te pukenga ake, ka whiwhi ai koutou. He mea tika kia tukua nga tane, nga wahine, ki te marena. Me marena katoa ratou. Heoi, e kitea ana te marenatanga o etahi kihai i pai; na reira kore ake he tatutanga ngakau, kore ake e kake ki te nui, ki te pai, te tane, te wahine mo nga tamariki. Na, me ata whakaaro marire i te timatanga te tano raua ko te wahine, kua tino aroha, kua tino ngakau nui ranei raua ki a raua, e mau tonu ranei to raua pai a mate noa, a tena ranei kei te hua he rawa mo ratou ko a raua tamariki ki te whai uri raua. Ki te mea e pono ana te aroha o tetahi o tetahi, katahi ka tika kia inoi ki te Atua kia manaakitia to raua marenatanga, kia pono ai ta raua whakaae ki a raua; kia whakatupuria tikatia ai a raua tamariki hei whakahari mo nga matua hei pai mo te iwi Maori.

Ko nga taitamariki, taitamahine, kua tika kia marenatia, me ata korero ki nga matua ki nga hoa kaumatua ki te hunga whakaaro tika. Ae, e tika ana kia pera, heoi, kaua ano hoki nga matua, nga kaumatua e pakeke huhua kore. Ma te take tika ano ka pai ai. Me he mea, he marena tika te marena, kaua e araia, tukua, wha—kapumautia te ora te pai o te hunga marena hou, ma te he anake katahi ka whai kupu atu, ara, i runga i te aroha i te ahua pai.

Tuawaru—Na, kei nga taitamariki kei o ratou uri o muri nei he whakaarotanga mo te Maori i nga taima e haere ake nei, ara—ki te manaakitia ratou e te Atua, mo reira hoki, kia tupato, kia mohio, kia pai te whakatupu ake i nga tamariki. Kia papai nga kai e whangaia ai o ratou tinana, kia pai, kia ma nga kakahu. Timata kau te mohio, tahuri ki te whakaako i o ratou hinengaro, akona kia pono te kupu, kaua he korero teka, he tahae ranei, kia rongo ki nga matua, akona kia aroha ki te Atua, kia wehi i nga mea e riri ai ia, e tau ai hoki te mamae ki o ratou ngakau, ahakoa i mahia hunatia i te tangata. Tiakina ratou i nga mahi kino i nga moe tahae, i nga whakawainga e karapotia ai ratou. Kia rite tahi ano ki to nga tamariki tane te pai o te whakatupu ake, o te tiaki i nga kotiro. Ka kaumatua ratou, ka marena, ka whanau tama, ka riro ko ratou hei whakatupu kia pai nga tangata mo amua. He tini nga whakawainga e karapotia ai ratou, ma te mea kia pai nga whaea, ka tupu ake he pai mo nga Maori—ma te mea ranei he whaea kino nga whaea ka tupu ake he kino mo nga Maori.

Tuaiwa—Ko koutou e mea ana hei Karaitiana pono koutou, hei Maori pai e hua ana i te hua pai, kia rongo ki te Ture a to tatou Kai—whakaora ara, "kia rite ki te nakahi te mahara, kia rite ki nga kukupa te kino kore." He pai kia mohio, kia tupato koutou, he nui hoki te mohio maori o te hunga e tupu ai te kino ki a koutou. Ki te whiwhi koutou ko a koutou tamariki ki te mohiota—nga e kore koutou e taea te nuka e ratou. Kia hohoro koutou ko a koutou tamariki te ako i te reo Pakeha, kia mohio ai koutou ki

page 11

te korero, ki te tuhituhi, ki te titiro pukapuka reo pakeha, i nga Nuipepa Pakeha ano hoki. He korekore nga pukapuka e taia ana ki te reo Maori, e kore e hohoro koutou te whiwhi ki nga tini ma—tauranga ki era anake. Engari ki te tino mohio koutou ki te Reo Pakeha, ka mohio koutou ki nga korero ki nga mahi a nga Heke Pakeha, ae, ka taea ano hoki a koutou whakaaro te perehi e koutou ki te reo Pakeha, me nga kupu ako ki o koutou huaanga e noho ana i tawhiti.

Kotahi tekau—Me ako e koutou te mahi ta pukapuka ma koutou, e kore e tino nui te utu o te perehi, ma nga hoa Pakeha i Ingarani nei e uta atu ki te hiahia koutou. He tini te taonga pai c riro i a koutou, ki tc uaua koutou ki te mahi moni ma.koutou, ka rongoa ai, hei hoko i nga taonga pai, kaua e rukea noatia atu, e maumauria ranei ki nga hangahanga noa iho. Kaua e hoko ranei e tango noa mai ranei, hei mahi hei hoko ranei ma koutou te paura, te waipiro, te tupeka, he rore enei na te wairua kino. Hei ture horapa ki te katoa tenei.

Tekau-ma-tahi—He mahi pai, he mahi ora mo te tinana, te mahi ngaki whenua, me te mahi whangai hipi, kau, aha, aha, ka mahia pcratia te whenua e kore e hiahiatia mai e te tangata tini—hanga. He mea pai kia noho etahi o koutou ki nga Pakeha, ako ai i nga tini mahi Pakeha.

Tekau-ma-rua—Ko to wliakaotinga—Ki te rite i a koutou enei mea, ki te tau ki a koutou te manaakitanga a te Atua, ki te koa te ngakau i te matauranga kua nui haere; kei whakakake te ngakau, kei whakapehapeha, kei hikaka, engari kia ngawari ki nga tangata katoa, ki a koutou whaka—maori, ki nga Heke Pakeha, kia aweke ki te riri, kia whakaiti, kia humarie, me te mahara ano ki te kupu a to tatou Kai—whakaora i ki ai e, "ma te hunga ngakau marie e noho te Whenua," e ki ana ano hoki nga Karaipiture, ma Ihowa e whakatika te haere o to hunga marie.

E mohio ana matou o koutou hoa aroha Ingirihi he tokomalia nga tangata Maori kua mohio noa ake ki enei mea, heoi he aroha, he putanga koha tenei i whakamaharatia atu ai.

Heoi ano Hei kona ra, hei kupu whakamutunga tenei, "Ki te matau koutou ki enei mea ka koa ki te meatia e koutou."

page 11