Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Report of the Native Affairs Committee, 1883.

[Translation.] — No. 72.—Pukapuka-inoi a Aperahama Te Kume me etahi atu e 8

[Translation.]
No. 72.—Pukapuka-inoi a Aperahama Te Kume me etahi atu e 8.

E whai kupu ana nga kai-pitihana no te mea ko to ratou whenua e karangatia ana ko Maungaiti he wahi no te Whakamaru poraka i whakataua nei ki etahi atu i muri iho i nga whakawakanga e rua e te Kooti Whenua Maori. I whakawa ano a Kapene Haimona i runga i tenei keehi i te tau 1880 a ka whakaaetia kia whakawakia tuaruatia, a i tu taua whakawa i Kemureti i tenei tau. E ki ana ratou i whakaae te Patetere Kamupani Whenua kia hoatu kia 6,000 e kao te whenua e whakahuatia nei ki te mea ka whakamutua e ratou te whakahaere o tenei keehi. E mea ana hoki ratou kahore te kooti i whakaae kia unuhia tenei keehi, ko tona mutunga whakataua ke tia ana. E tono ana ratou kia whakawakia tuaratia.

Kua whakahaua ahau kia ki penei:—

He keehi whakawakanga tuarua tenei, ko te whenua e whakahuatia nei wahi iti ka tae ki te 17,000 ki te 20,000 eka ranei. I runga i nga korero i korerotia ka kitea ko nga panga o nga Maori ki taua whenua i whakataua nei e te Kooti i mua kua tata te pau i te hoko a te pakeha. I runga i te whakaaro kia tere te pahitanga o tenei whenua i roto i te kooti kia ahei ai te hokori o te tapae ka mea nga Maori nana nei a hoko ka tukuna atu ano etahi tikanga no te meatanga kia whakahokia atu nga whenua o te kai pitihana i tae nei ki te 6,000 eka me etahi moni ka whakaae te kai pitihana, heai ka tu he runanga o nga tangata katoa e whai take ana i tae mai ano hoki te Tumuaki i runga i te tono a taua hunga. Heoi ka tau te patai ki tenei me tapahi ranei te 6,000 eka i roto i te kooti i muri iho i te whakawakanga, me unu ranei te kai pitihana i tana tono a ka tuku i te whenua ki ana hoariri me te tango i tetahi pukapuka tapae mo tana hea. Ko tahi te roia i mea he oi te mea e ora ai ana tangata ma te tuhi tonu i o ratou ingoa e te kooti, i muri iho ka whakatare i te whenua kia ratou i runga i te tikanga wehewhe, ka mea hoki tetahi roia i rite tenei ki te panui kua riro te keehi nui o te Whakamaru i tana hoariri. I runga t te tohe a enei rangatira roia kia mana a ia take kihai i taea te whakarite i tenei mea. Ekore e ahei enei korero pono te whakaara e te kooti ta te mea kua oti te whakaae ki te he enei whakaritenga kaua e waiho hei take whakahe tetahi i tetahi. I mea ano nga Tiati e rua kua puta tetahi raruraru nui mehemea i unu nga kai pitihana i a ratou keremu i te aroaro o te kooti. E tino marama ana te ki a nga Tiati ko ta ratou whakataunga whakaotinga i rere ke nei ki te keremu a nga kai pitihana, i tukua i runga i nga take a i whakae tahi raua me te Ateha Maori hoki ki te whakataunga. Kahore e marama te Komiti he aha i tangohia ai te 6,000 eka i roto i te 17,000 eka tae atu ki te 20,000 eka, ka mea kia hoatu ki te kai pitihana i te mea kahore ana kereme. E ki ana ko te wahi i meatia kia hoatu ma te kai pitihana ko te wahi pai rawa o_ taua poraka, a e rere ke ana ki te titiro a te Komiti he aha ranei i hoatu ai e ra eka kia tere ai te rironga o te toenga ki nga pakeha. I meatia kia rua mano eka me tuku atu ki nga kai pitihana i runga i te here, na noho ana e wha mano eka anake hei hoko ma nga kai pitihana. Ko nga kai tono me nga kai tawari ahakoa e wehewehe ana o ratou hapu. e toru e kotahi tonu ana to ratou iwi ko Ngatiraukawa, a e tohe tahi ana ratou ki taua whenua i runga i te take rau patu me te ahi ka, i whakaaetia te uru o nga kai pitihana ki te rau patu engari i tautohe tia to ratou ahi ka. E kore rawa e taea e te Komiti te whiriwiri nga take katoa o tenei keehi, engari, e whakaarohia ana i tau ano etahi ki runga ki nga kai pitihana. E mea ana te Komiti i haere ano te whakatau a te Kooti i runga i nga korero i takoto mai ki tona aroaro, engari, ko nga korero me te whakaritenga i waho e whakaaro ana te Komiti me whakamana ano taua whakaritenga kia riro ai ki nga kai pitihana tetahi panga tuturu i roto i tera whenua. E whakahau ana te Komiti kia tono te Kawanatanga ki te Paremete kia tukua he mana ki a ia hei whakatu whakawa tuaruatanga mo tenei keehi.

3 Hepetema, 1883.