Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Reports of the Native Affairs Committee, 1880.

[Translation.] — No. 360 of Session II., 1879.—Pukapuka-inoi a Arama Karaka Haututu

[Translation.]
No. 360 of Session II., 1879.—Pukapuka-inoi a Arama Karaka Haututu.

E Korero whakahe ana te Kai-pitihana mo etahi moni a nga tama a Wi Apo, kaore i whakamaramtia te ngaronga o ana moni, a e whakahe ana tera ia Te Hiana mo aua moni. E inoi ana te Kai-pitihana kia rapua taua mea.

Kua whakahaua ahau kia ki penei:—

Kua ata rapua e te Komiti tenei pitihana. Kua uiuia nga korero a te Kai-pitihana me a etahi atu kaikorero tokomaha. A kua ata tirohia hoki e te Komiti nga korero i korerotia i runga i te page 37pitihana a Te Pirihitini i te aroaro o te Komiti mo nga Kaute a te Katoa, i te tau 1877, na ko aua korero i eke pu ano ki runga ki nga putake i te aroaro o te Komiti. Te take i uaua ai te whiriwhiri i tenei mea na te kore kaore i tuhituhi nga kai-tiaki a te Hiana raua ko Arama Karaka e tetahi tangata ke atu ranei, i nga whakahaerenga o aua moni ki ro pukapuka heoi ano nga pukapuka i tae mai ki te aroaro o te Komiti ko te pukapuka tuku i aua moni ki te peeke, me etahi tieki i whakaputaina mai e te Peeke o Niu Tireni i Akarana, engari ko te pewheatanga o aua moni kaore i marama i enei. He tika tonu e £400 moni i utua kia Wi Apo i runga i te tikanga tiaki. I te takiwa i utua ai, i te 13 o Mei, 1874, kotahi rau pauna (£100) i puritia. I ki a Arama Karaka i puritia hei whakarite mo ana i pau i te ruri. I ki a Te Hiana me nga korero a Te Pirihitini he moni whakahoki ke era ki a Tanahi Tione (Stannus Jones) mo tona whakarerenga i te riihi o tetahi wahi o Te Pakiri. A, i ki a Tare Nerehana (Mr. Nelson) e £50 ke ma Tanahi Tione (Stannus Jones) a e £50 mana tonu ake ma Arama Karaka. Na tangohia era, ma wai ranei, ka toe e £300 i tukua ki te peeke, i te 13 Mei, 1874, i runga i te ingoa o Te Hiana raua ko Arama Karaka. No Tihema 1874 ka tuhia tetahi tieki e nga kai-tiaki e rua hei whakarite i nga moni a a Te Kitohi i pau i runga i aua tamariki, na e toe mai ana i naianei i roto i te peeke e £80 kei nga ingoa o nga kai-tiaki. Ka toe i naianei e £200 hei whakamaramatanga. Haunga nga korero a Arama Karaka kaore e whakaarohia era e Te Komiti he korero pono. Na e ki ana a Te Hiana na raua ko Arama Karaka i tuhi tetahi tieki mo te £200 i te 14 o Mei, 1874, i puritia e Arama Karaka £150 mo te ruri, hoatu ana ki a Te Hiana e £50 hei utu ki a Tione (Mr. Jones) mo te whakakorenga i tetahi riihi kua korerotia ake nei. E ki ana a Te Pirihitini nana tonu i utu aua moni (he nooti katoa) ki a Arama Karaka i roto tonu i tona Tari, ko aua nooti nana tonu na Te Pirihitini i tiki i runga i tana tieki ake i tuhia hei utu mo ta Arama Karaka tieki i runga i aua moni Tiaki. Koia hoki tena te tieki e whakahuatia i runga nei. E ki ana a Tare (Mr. Nelson) i riro i a ia te tieki a Te Pirihitini mo te £200, ka haere ia ki te toa o Te Oriwa (Oliver), ka kite ia i Arama Karaka ka haere tahi raua ki te peeke, ka tiinitia aua moni (he nooti anake) a ka hoatu katoa e ia ki a Arama Karaka i te aroaro o tetahi tangata ko Mr. Hargreaves, na i pewheatia ranei aua moni kaore ia e mohio. E taupatupatu ana ano hoki nga korero mo nga moni e hia ranei i utua ki a Tione (Mr. Jones), nga moni mo te ruri, i utua ki a wai, me etahi atu mea. E kitea nui ana i riro tonu i a Arama Karaka nga moni o te tieki mo te £200; engari i haere ranei hei whakarite i ana moni o te ruri, i nga moni ranei i pau i runga i nga tamariki a Wi Apo, i haere ranei ki te whakarite i nga moni i Tione (Mr. Jones), i etahi atu mea ranei, kaore ano kia marama i nga korero. He ahakoa e whakaaro ana te Komiti kaore rawa he korero hei whakaaturanga mai i pa te ringa o Te Hiana ki tetahi wahi o te £200. E whakaaro ana te Komiti kia whakamaharatia te Paremete kia whakaritea tetahi huarahi e ahei ai te Kawanatanga ki te whakahaere i runga i nga tikanga tiaki e uru ana nga Maori ki roto. Ko te huarahi pai pea ma te kai-tiaki o nga taonga a nga tangata mate wira kore, mana e tiaki aua tu mea. He ahakoa i runga i tenei korero e kitea ana he mea tika ma tetahi Apiha o te Kawanatanga e tirotiro i ia takiwa era tu tiaki i runga i te taha Maori.

28 Akuhata, 1880.