Te Ope Hoi A Mo Awherika Hei Whawhai I Te Poa.

Ka mutu etahi mahi ka turia te korero kia tukna atu etahi hoia i Nin Tireni hei tautoko i nga hoia a te Kuini, ki te whawhai i nga Poa i Awherika.

Na Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon, Pirimia) i timata te korero. Ko te tikanga me tuku kia rua rau nga turupa hoia me nga hoiho hoki e rite ana mo ratou. Ko te moni a te Koroni o Niu Tireni e pan i te tukunga atu i ana hoia kei te £20,000 nuku atu.

He maha nga mema i tu ki te korero mo tenei take.

Hone Heke (mema Maori mo te Tai Tokerau).—Ka whai kupu ahau mo tenei motini i mua o tona paahitanga. E te Pika, mai ano i te tau 1835, taea noatia tenei tau, i raro tonu i te maru o te Karauna o Ingarangi te iwi Maori e noho ana. Kei te mohio te Whare nei no te tau 1835 ka tae mai a Te Poihipi (Mr. James Busby), te Apiha a Ingarangi i tuku mai ai hei mangai mona ki Niu Tireni. No taua tau ka karangatia e taua tangata kia huihui nga rangatira o Ngapuhi me Te Rarawa ki Pewhairangi. Te mea i oti i taua hui, koia tenei; tukuna ana he tono ki te Kingi o Ingarangi, ki a Wiremu te Tuawha, kia tukua atu a Niu Tireni ki raro i te maru o te mana o Ingarangi noho ai, kia ai ai a Ingarangi hei arai atu i te Wiwi, e mea ana i taua wa ki te patu i te Maori a ki te tango i Niu Tireni hei whenua mona. I whakaaetia taua tono i te tau 1835 e te Karauna o Ingarangi; a i te tau 1840, i te wa i korerotia ai te Tiriti o Waitangi, ka tae te kupu ki nga iwi Maori, penei, ara, hei utu mo te tukunga atu a nga rangatira Maori i te mana o Niu Tireni ki a te Kuini, kua whakaae ia ki te tuku atu i nga iwi Maori o Niu Tireni ki raro i te maru o tona mana noho ai, a ki te awhina i a ratou. Na reira, e te Pika, hei utu. mo tana awhinatanga i a ratou, he mea tika kia whakaaro tonu te iwi Maori ki te Karauna o Ingarangi i nga wa e ara mai ai nga hoa riri o te Kuini. Ko nga raruraru i oho ake nei i waenganui i te iwi Maori me te Karauna o Ingarangi, timata i te tau 1840 ahu mai nei, kua mutu atu ena, kaore i ngehe i ena te piri pono o matou o te iwi Maori ki te Karauna. Na konei ka ahei ahau ki te kii atu ki te whakahaua oku iwi a Ngapuhi me Te Rarawa kia haere ki te hapai i nga riri a te Karauna o Ingarangi kaore ratou e noho engari ka rongo tonu ki te haere.

Ka mutu nga whai-korero a etahi o nga mema Pakeha ka tu atu ko— page 78Wi Pere (mema Maori o te Tai Ra. whiti).—He kai-tautoko ahau no tenei motini e takoto nei i te aroaro o te Whare. Ahakoa, e te Pika, e kiia ana he take he te take o tana raruraru, ka tautoko ano ahau i tena motini. He maha nga mahi he a Ingarangi. Kaore ahau e kaha ki te whakahe ki nga kupu i korerotia e Teira (Mr. Taylor), mema mo Karaitiati, ta te mea ki taku mohio na Ingarangi ano i whakataritari nga Poa i te tuatahi, a kua tahuri mai rat on i naianei kua riri, katahi ka mea a Ingarangi kia whawhaitia taua iwi. Kei te pewhea ta tatou tikanga mo nga Hainainana e haere mai nei ki to tatou koroni? E tono ana tatou kia utua te £100 e ia Hainamana kotahi, kia utua taua moni katahi ka tukuna e tatou kia u mai ki uta. A he pera me tena te tikanga a nga Poa, hei arai atu i nga tini iwi o te Ingarihi e mui atu nei ki to ratou whenua ki te whai i te koura e kitea nei ki taua whenua. Engari, e te Pika, te take i tautoko ai ahau i tenei motini, koia tenei: ahakoa kei te penei te mahi a Ingarangi ki nga iwi katoa, e kore e tika ma tatou ia e whakawa. Engari he maha nga iwi kua mate i te Ingarihi, a e mamae nei i roto i enei ra i nga mate i utaina e Ingarangi ki runga ki a ratou. Koia ahau i ki ake ai, me tahuri tatou ki te tautoko i a Ingarangi, kei hinga a Ingarangi, a ko tatou ki muri. Heoi, e te Pika, taku take i tautoko ai ahau i tenei motini. Kei te mohio ia iwi ki ona raruraru me ona mamaetanga pera me taku i korero ake ra, no reira me tupato tatou kei paheke te waewae o Ingarangi, a ko tatau mo muri tata iho. Mehemea kaore e whakaae ana nga iwi Pakeha o Niu Tireni kia tukuna atu te ope hoia e korerotia nei ki reira, kaati, me tuku mai ki au te tikanga a maku e whakahau kia tu he ope Maori kia rirna rau, ka haere ai matou ki te tautoko i te riri a to matou Kuini nana matou i awhina. Ka mutu aku kupu.

Ka mutu ta Wi Pere ka tu atu ko Te Hetana (Pirimia) ki te utu i nga korero a nga mema. He roa tana whai-korero. Te mutunga ka mea atu ia ki te Whare kia kotahi tonu te whakaaro o nga mema, me tautoko katoa i te motini, kaua e pakaru. Otira na Te Teira raua ko Te Hatihana i karanga me pooti te Whare.

Waahi ana te Whare.

I te Ae, 54,

• Allen, E. G.
• Alien, J.
• Brown
• Buchanan
• Cadman
• Carroll
• Crowther
• Duncan
• Fisher
• Flatman
• Graham
• Guinness
• Hall-Jones
• Heke
• Herries
• Holland
• Houston
• Hunter
• Hutchison, G.
• Joyce
• Kaihau
• Lang
• Lawry
• Lethbridge
• Lewie
• McGowan
• McGuire
• Mackenzie, M.
• McKenzie, R.
• McLean
• Massev
• Meredith
• Mills.
• Monk
• Montgomery
• Moore
• Morrison
• O'Meara
• O'Regan
• Parata
• Pere
• Pirani
• Rolleston
• Russell
• Seddon
• Smith
• Stevens
• Steward
• Symes
• Tanner
• Thompson, R.
• Wilson.
• Kai-tatau.
• Bollard
• Carncross.

I te No, 5.

• Gilfedder
• Kelly
• Thomson, J. W.
• Kai-tatau.
• Hutcheson, J.
• Taylor.

Nga Pea.

• Tautoko.
• Wason.
• Turaki.
• McNab.