Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1896-1899

Wenerei, te 12 o Hurae, 1899. — Mo Nga Wira Maori

Wenerei, te 12 o Hurae, 1899.
Mo Nga Wira Maori.

H. K. Taiaroa.—He patai atu tenei naku ki te Minita mo nga Kura, Mehemea ka whakaurua e te Kawanatanga he rarangi ki roto i te Pire e kiia ana ka tukuna mai hei whakatikatika i nga Ture Whenua Maori, ara he rarangi hei whakamana i nga Maori whaitake ki nga whenua here, kia mana ai te tuku a wira i o ratou paanga, i raro ano ia i nga tikanga o te tekiona 46 o "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1894"? E hiahia ana au kia marama te utu mai a te; Minita mo taku patai. He mate nui tenei e pa ana ki nga Maori o tera Motu, tae mai hoki ki tenei Motu, i te mea kua kore ratou e tukuna kia tuku a wira i o ratou whenua. I te tau 1895 i puta te whakatau a Tiati Retimana kaore he mana o te Maori ki te wira i nga whenua here. Kaore nga Maori i rongo ki taua whakatau, a haere tonu ta ratou mahi wira mo a ratou whenua; engari kua puta te kupu a te Kooti Whenua Maori, e kore e whakamana nga wira a nga Maori mo nga whenua here. Kua tupu haere te raruraru inaianei notemea ko nga whanaunga o nga tangata kua mate, a i waiho a wira ia ratou whenua, kei te tahuri inaianei ki te turaki i aua wira, kua oti nei te whakamana. Ki te whakakorea aua wira tera e pa he mate nui ki nga tangata kua hoko i etahi o aua whenua, tae atu hoki ki te Kawauatanga. E hiahia ana au kia mahia mai e te Kawanatanga he ture, e mutu pai ai nga raruraru mo aua take. I runga i te tikanga Maori, e mana ana te Maori ki te waiho iho i tana whenua, i runga i tana ohaki, ki ana hoa, ki ana whanaunga ranei i pai ai—ara ki tana wahine, ki ana tamariki, iramutu ranei, ki te tamaiti whangai, ki tetahi atu tangata ranei i pai ai ia. Ko aua tu wira i mana tonu atu. Ki te waiho ko tenei tikanga hou nei hei ture, kua kore te Maori e mana ki te waiho iho i tona whenua ki tana wahine, ki ana whanaunga ranei i atawhai i a ia, i noho tahi i a ia i te wa e ora ana ia, engari ka riro ano i ona whanaunga tata, kaore ra pea ia i kite noa i a ratou. Ko taku hiahia tenei kia whakahaerea e te Kawauatanga tetahi tikanga e taea ai aua raruraru te whakatika.

Te Waaka.—Ko aua putake e tino uaua rawa ana, a he maha nga raruraru e pa ana ki aua take, no reira me kaua taku hoa honore e pouri mai me ka ki atu au, e kore te Kawauatanga e kaha ki te whakaae atu ka mahia he ture mo aua take, kia ata whiriwhiria mariretia ra ano aua tikanga katoa. Kei te tika ta Taiaroa e korero mai na mo te whakatau a Tiati Retimana mo tetahi keehi, i mea ra ia ko nga whenua here e kore e taea te wira, a tera atu hoki etahi whenua, he mea hem kia kaua e taea te tuku a wira, te mokete, te riihi ranei mo nga tau roa atu i te rua tekau ma tahi tau, kei te aroaro ano ia o te Kooti. Ko aua tu here kia kaua e taea te tuku a wira, pewhea ranei, i whakaekea atu hei oranga mo nga Maori ake ano, a ka titiro atu ano te Kawauatanga ki aua putake inaianei i runga i ta ratou i mahara ai hei painga mo nga Maori. Mehemea ka whakaaturia ki te Kawanatanga he mea tika kia mahia he ture mo aua take, ka peratia page 5ano, a tera e whakaurua he rarangi ki roto ki te ture mo nga mea Maori e meingatia ana kia mahia i tenei tau.