No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Whare.

Te Karaka O Te Whare (Mr. Friend).

No te 19 o nga ra o Hurae i mate ai a Mr. Friend, te Karaka o te Whare, a i nuku te Whare i taua ra, hei tohu mo te pouri o nga mema mo te wehenga atu i a ratou o to ratou karaka. He maha nga tau, ara, e 35 i mahi ai taua tangata i nga mahi o te Whare. Ko te Tumuaki, ko te Pirimia me etahi atu mema nga mea i whai-korero mo taua tangata i taua ra. No tenei ra ka tu atu—

Te Tumuaki (Mr. Speaker), ka mea kua tae mai te reta a te pouaru a te Karaka o te Whare, i mate nei, he whakaatu mai ta taua wahine i ana kupu ki te Whare mo te pai o te whakahaere a te Whare mo te tupapaku a mo raua boki ko tana tamahine.

I runga i te motini a Te Hetana, whakahaua ana kia tuhia taua reta ki roto ki nga pukapuka o te Whare.

Horowhenua Poraka.

Henare Kaihau (mema Maori mo te Tai Hauauru).—Ka patai ahau ki te Minita mo nga Mea Maori, A hea ano te Kawanatanga pai ai ki te whakautu i te pitihana i hainatia e Kipa te Whatanui me etahi atu tangata e whitu tekau o Ngatiramkawa, e inoi nei kia whakaaetia he whakawa tuarua mo Horowhenua Poraka, i runga hoki i te mea kua whakatakotoria taua pitibana ki te aroaro o te Paremete i te tau 1890, a i whakaputaina he ripoata i nga tau 1892, 1891, 1896, me 1898, me te ripoata ano hoki a te Komiti o te Runanga Kaunihera, e whakahau nei kia ara he whakawa tuarua page 37mo Horowhenua Poraka, i whakataua ra e to Kooti Whenua Maori i te tau 1878; a tetahi, i runga hoki i te mohiotanga ake kote Paremete te mana o te Kawanatanga, no reira i alua pohehetia ai te roa rawa o te whakautu mai a te Kawanatanga i nga kupu o roto i nga ripoata o nga Komiti o nga Whare e rua, e whakahau nei kia whakawakia tuaruatia a Horowhenua Poraka?

Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon, Minita mo nga Mea Maori).—Ko nga kai-pitihana e mea ana me whakakore atu te whakatau a te Kooti Whenua Maori o te tau 1873, a e mea ana me whakatuwhera ano te keehi mo Horowhenua Poraka. I te mea he putake uaua rawa tenei, e kore e taea te whakarapopoto ona ahua katoa ki roto i te whakautu ki te patai. Otira ka taea e an te whakaatu kaore kau he mea hou i roto i tenei pitihana. Kua takoto tenei keehi ki te aroaro o ia Kawanatanga, ara, he maha nga Kawanatanga kua hurihuri i tenei putake, a kia mohio hoki te Whare kaore rawa a Te Makarini i whakaae kia whakatuwheratia ano tenei keehi. Ko te mea e tonoa nei, ara, kia whakawakia tuaruatia tenei Poraka, me ata hurihuri, i te mea kua rua tekau ma rima rawa nga tau o te whakataunga; a ahakoa he tika ano kia ata tirohia nga whakatau a nga Komiti o te Whare, otira kaore e taea te ki i pau katoa i aua Komiti nga mea katoa e taea ana te korero mo tenei putake. Ki te whakaaetia he whakawa tuarua, tera pea ko nga roia ke me nga kai-whakahaere nga tangata e whiwhi. Ko tetahi, ki te whakatuwheratia ano he whakawa mo Horowhenua, me pehea e taea ai te whakakore o etahi atu tono penei te ahua? I runga i etahi aronga o te mahi tika he tika pea kia whakatuwheratia he huarahi mo Ngatiraukawa e ahei ai taua iwi ki te whakahaere ano i ana kereeme; otira ki te kore e tau nga take penei te ahua i roto i nga tau e rua tekau ma rima, kaati, me haehae atu nga ota katoa mo nga whenua Maori puta noa i tenei koroni, a me timata hou ano nga whakawa. Koia tena te raruraru o te Kawanatanga mo tenei putake. Kua oti nga taitara te whakaputa. Kua oti etahi wahi o taua whenua te hoko e nga Pakeha i nga Maori, kua hokona atu aua wahi e aua Pakeha ki etahi atu Pakeha, a i naianei kua tonoa mai e nga kai-pitihana nei kia whakawakia houtia taua whenua. Ma tenei e kite ai te mema honore i te uaua rawa o tenei putake. Ka taea ano te whakarite tetahi utu mehemea kua pa tetahi tino mate ki nga tangata tika ki te whenua. Na enei raruraru i kore ai ahau e kaha ki te whakaae atu i te tono a te patai nei; a ko tetahi kei roto a Horowhenua Poraka i te Piira Kooti e takoto ana i naianei.

Haere tonu nga mahi a te Whare mo nga moni e pootitia ana mo nga mahi whakahaere a te Kawanatanga o te koroni a taea noatia te atatu.

No te tekau ma rima meneti ki te rima karaka i te atatu katahi ano ka hiki te Whare.