Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1896-1899

Nga Whenua O Roto I Te Rohe-Potae o Ngatimaniapoto

Nga Whenua O Roto I Te Rohe-Potae o Ngatimaniapoto.

Henare Kaihau (mema Maori mo te Tai Hauauru).—Ka patai ahau ki te Minita mo nga Mea Maori, Mehemea ka tahuri ranei te Kawanatanga ki te wewete i nga here o nga whenua o te Rohe-potae, i pitihanatia nei e te pitihana No. 217 i tera tuunga o te Paremete, a i puta nei te ripoata a te Komiti mo nga Mea Maori kia tirohia paitia taua take e te Kawanatanga? Ki taku mahara e tika ana te tono a nga Maori e noho nei i roto i te Rohe-potae, e mea nei kia wetekina nga here e mau nei i runga i o ratou whenua. Ki toku whakaaro e tika ana kia wetewetekina enei here, a kia tukua nga Maori kia hokohoko atu i o ratou whenua i roto i taua takiwa ki a ratou nei tangata e pai ai, notemea kei waho aua whenua i te rohe o te raupatu a te Kawanatanga i tango ai i te wa o te whawhai ki nga Maori. Ko nga whenua o roto i te Rohe-potae he mea tuku iho e o ratou tupuna ki nga Maori no ratou aua whenua, a e puritia tikatia ana e ratou i raro i te mana o te Tiriti o Waitangi tae noa mai ki te wa o te whawhai a te Maori raua ko te Pakeha a tae noa mai ki tenei wa, na reira kaore ahau i te marama ki te take i hereherea ai o ratou whenua, a i kore ai e tukuna ratou kia hokohoko, kia riihi ranei i o ratou whenua, i runga i a ratou nei huarahi e kite ai e pai ai. Ka tono atu ahau ki te Kawanatanga kia whiriwhiria paitia e ratou tenei putake, a ki te taea me whakakore atu aua here.

Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon, Minita mo nga Mea Maori).—Ko tenei patai tetahi mea tino naua i roto i te koroni nei. He tika tonu, he mea pupuri nga whenua, kua huaina ake nei e te mema honore, e nga Maori mai o ratou tupuna tae noa mai ki tenei wa i raro i o ratou tikanga Maori; otira kua mene katoa aua wheuua i naianei te tuku atu kia whakatautaua e te Kooti, a kua whakataua nga tiwhikete mo aua whenua. I runga i te Ture o te tau 1894 whakataua ana e te Paremete he here ki runga ki aua whenua, na reira ma te Paremete ano e taea ai te wewete aua here, a e mau nei taua ahua i naianei. Na, ko te mea hei hurihuri ma page 21tatou koia tenei, he mea pai ranei mo nga Maori, he mea kino ranei, ina whakatnwheratia nga whenua o te Rohe-potae ki nga hoko me nga riihi me nga mahi katoa a nga Pakeha noa iho. Kei te mohiotia he nui nga Maori o Waikato kei te noho kore whenua, na reira kei te awangawanga ahau ki te whakatuwhera i nga whenua o te Rohe-potae ki nga hoko me nga mahi a nga Pakeha, notemea ki te peratia kaore e roa kua rite hoki a Ngatimaniapoto ki nga iwi o Waikato e noho kore whenua nei. Na konei, ki toku whakaaro me tino tupato te whakahaere, kei whakaaetia atu te hiahia e tohea nei e nea Maori, te tukunga iho, kaore e roa kua mene atu o ratou whenua te hoknhoko atu e ratou, a, i te mea kei te tino ngakaunui te Paremete ki tenei putake i naianei, kaore e roa rawa ka tino tahuri ahau ki te rapu i tetahi tikanga e tau ai tenei take nui; na reira he pai rawa pea kia ata waiho te mea e tonoa nei e te patai a te mema honore kia kitea ra ano ta te Paremete e whakatau ai mo nga mea e hurihuria nei. Me ki atu ahau, ki te paahitia te Pire e takoto nei i te aroaro o te Whare [gap — reason: damage] ko te mutunga tena o tenei raruraru. Kei te aroha atu au ki te patai a te honore rangatira, otira kei te mohio taua taugata he mea uaua rawa tana e patai nei mo aua whenua, a ko te mea tika me tino tahuri tatou katoa ki te whakahaere i tetahi tikanga e tau pai ai aua whenua.