No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Whare.

He maha nga patai i whakahaerea i tenei ra. Ko nga patai e pa ana ki te taha Maori enei e whai ake nei.

Nga Whenua O Kawhia.

Ko Te Ranga (Mr. Lang).—Ka patai ahau ki te Kawanatanga, Mehemea tera e whakatuwheratia e ratou nga whenua Maori kua hokona nei e ratou i te taha whaka-te-tonga o Kawhia, kia tere ai te whakanohonoho ki te tangata?

Ko Te Makenehi (Hon. Mr. J. McKenzie).—Ko taku utu atu mo te patai ka penei, kia oti ra ano nga hoko whenua e whakahaerea nei ki te taha whaka-te-tonga o Kawhia katahi ka whakatuwheratia aua whenua kia nohonohoia e te tangata, kei te haere tonu nga hoko mo aua whenua i naianei.

Nga Whenua Maori O Rohepotae.

Ko Te Ranga (Mr. Lang).—Ka patai ahau ki te Kawanatanga, Ahea whakatuwheratia ai e ratou nga whenua kua hokona nei e ratou i nga Maori o te takiwa o Rohe-potae? Ko tenei patai e pa ana ki te whenua e mohiotia nei tona ingoa i mua ko te Whenua-Kingi. I rongo au kua nuku atu i te 600,000 nga eka whenua o taua takiwa kua riro mai i te Kawanatanga, a ko te nuinga o aua eka kua riro mai nei he whenua pai atu mo te whakanohonoho ki te tangata. E patai ana ahau ki te Kawanatanga pehea rawa te roa ka whakatuwheratia tenei whenua nui ki te iwi Pakeha.

Ko Te Makenehi (Hon. Mr. J. McKenzie).—Ko taku utu ki te patai, ae, he tika he nui te whenua kua hokona e te Kawanatanga i roto i taua rohe. Kua nuku utu i te 500,000 nga eka o Rohe-potae Poraka kua riro mai. Kia mutu nga mahi a te Kooti Whenua Maori e mahi mai nei i Otorohanga katahi ka rahi rawa ake aua eka; na reira kia oti ra ano nga mahi katoa a te Kawanatanga katahi ka tika te whakatuwhera i aua whenua ki te iwi katoa, ara, kia oti nga ruri mo nga rori me nga ruri tapatapahi i aua whenua. Ma tenei e kite ai te mema honore kaore kau he whakahaere ke atu ma te Kawanatanga mo aua whenua.

Reriwe Pukekohe Ki Waiuku.

Ko Henare Kaihau.—Ka patai ahau ki te Kawanatanga, Mehemea ka whakaritea e ratou he moni i roto i nga moni e wehea ana e ratou mo nga mahi nunui o te koroni hei hanga reriwe i Pukekohe ki Waiuku? Ko taua raina reriwe kua oti noa atu te ruri kua poupoua nga peeke, a ko nga tangata mahi paamu o taua takiwa nui atu te hiahia kia hohoro te mahia taua raina, hei huarahi atu mo a ratou taonga ki era atu wahi o Niu Tireni. Heoi kau te huarahi e tuwhera ana ki a ratou i naianei hei hariharinga atu mo a ratou taonga he tima, a ko taua tima he eke tonu te mahi ki runga ki te tahuna, i etahi haerenga wiki atu e eke ana, tetahi hoki ko nga iwi Maori o taua takiwa tae noa ki roto o Waikato e tino kaha ana te hiahia kia whakapuaretia taua raina, hei huarahi mo ratou e tae atu ai ki te moana ki te mahi ika me era atu mahi o te moana. Kua korerotia mai ki au e nga tangata mohio he iti rawa te utu o te mahinga o taua raina. Ko taua raina i waenganui o Pukekohe me Waiuku tena pea e tae ki te tekau-ma-rima maero te roa, a kua korerotia mai ki au e nga tangata tohunga, mohio, ko nga page 45moni katoa e pau i te hanganga i taua reriwe kaore e neke atu i te £36,000. Ko te tikanga o tena moni e £2,400 i te maero kotahi o taua raina. Kaati, e mohio ana ahau ko nga moni tuturu e pau ana i to hanganga i te maero kotahi o nga raina reriwe i era atu wahi o Niu Tireni kei runga noa atu i tena—otira e tino mohio ana ahau e £7,000 i te maero kotahi te utu tuturu; ara, mehemea he pena te utu i te maero kotahi mo te hanganga o tenei raina ka tae te hnihuinga o nga moni katoa ki te £105,000, engari ki taku mahara ka oti tenei tekau-ma-rima maero i te £36,000. E mea atu ana ahau kia tino titiro te Kawanatanga ki tenei, ara, he itiiti noa iho te utu o tenei raina e oti ai, a i runga i te mea he tino mea nui rawa atu tenei ki nga tangata o taua takiwa, tae noa ki era atu wahi o te koroni, koia ka kaha rawa taku tono atu ki te Kawanatanga kia mahia taua raina.

Ko Hooro-Teone (Hon. Mr. Hall-Jones).—Kei te tika nga korero a te mema honore mo nga moni e pau i te hanganga o taua raina; ko te take he pai no te takoto o taua whenua ka ngawari te haere kaore e rahi nga moni e pau. Ki taku mohio tena e tae ki te £36,000 ki te £40,000 ranei e pau i te hanganga, engari me tohutohu penei atu ahau kaore ano te Whare i whakamana noa i taua raina kia hangia. Ka ata whakaarohia taua mea a te taenga atu ki te wa e whakahaeretia ai nga rarangi moni mo nga mahi nunui o te koroni.

Ture Taake Whenua Taake Moni.

Ko Hone Heke.—Ka patai ahau ki te Minita mo te taha Maori, Mehemea ranei tera e whakaurua e te Kawanatanga he Pire ki te Whare nei i tenei tuunga o te Paremete, hei whakatikatika i "Te Ture Whakatikatika i te Ture Taake Whenua Taake Moni Putaa-tau, 1895," kia kore ai nga Maori i riihi atu i o ratou whenua ki te tangata i mua atu o te 18 o Oketopa. 1895, e utu taake i raro i taua Ture; a ko nga taake pera me riro ma nga Pakeha ano kei a ratou nga whenua e riihi ana e utu?

Ko Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon).—Kaore he kupu pera i roto i te Pire a te Kawanatanga, e whakauru ai i tenei tau, hei whakarite i ta te mema honore e patai nei. I tino oti tena putake i te Paremete, i te wa i paahitia ai te Ture o te tau 1895.

Ko Hone Heke.—Kaati, i pohehe nga whakaatu atu mai ki au.

Ka mutu etahi atu patai, ka haere tonu te mahi a te Whare.

No te hawhe-paahi i te rua karaka i te po ka hiki te Whare.