Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1896-1899

Ture Whakawhanui Atu I Nga Tikanga O Te Ture Whakawa Mo Te Karauna

Ture Whakawhanui Atu I Nga Tikanga O Te Ture Whakawa Mo Te Karauna.

H. K. Taiaroa.—He tono atu ano tenei naku ki te Kaunihera kia whiri-whiria ano nga tikanga o te Pire nei, i turakina nei taua Pire i mua tata ake nei. I ata whakamaramatia atu e au ona tikanga i tera tunga aku ki te whaikorero ki te Kaunihera, no reira ka aroha atu au ki nga mema, a e kore e korerotia roatia ano e au aua putake, engari ka tono atu au ki te Kaunihera kia whakaaetia te korero tuaruatanga o tenei Pire, kia ahei ai te tuku atu ki te Komiti mo nga mea Maori, ki tetahi atu Komiti whiriwhiri e hiahiatia ai e te Kaunihera, hei reira whiriwhiri ai i ona take, hei reira hoki te mohio ai nga mema mehemea ranei e whaitake ana ta matou tono kia whakaaetia te Pire nei. Me whakaatu atu e au ki te Kaunihera, he tokomaha nga Maori hei kaikorero kei Poneke nei e noho ana, kei konei a Tiati Make, ko ia hoki tetahi o nga Komihana nana i mahi aua take, a e watea ana ratou hei kaikorero ina hiahiatia e te Komiti kia korero mo runga mo nga tikanga o te Pire. Ki taku mahara e kore e tika kia araia rawatia e te Kaunihera kia kaua ai e tae atu te Pire ki te Komiti, kia rongona ai nga kaikorero, kia tirohia ai te tika o taku tono kia mahia he Pire penei. He maha ke nga Komihana i whakaturia hei whiriwhiri i ana take, a he maha hoki a ratou kupu whakaatu mai i te tikanga mo aua take i roto i nga tau kua hori ake nei; a e mea ana au me tuku atu aua mea ki te Komiti, a ma te Komiti e patai he kupu ki aua Komihana me etahi atu tangata, mehemea e whaitikanga ana kia whakamana he Pire penei me taku e tono atu nei kia paahitia e te Kaunihera. He tokomaha nga Maori o taua takiwa kua whaikupu mai ki au, he mea kia whakahaerea ano e au te Pire i roto i te Kaunihera. E ki ana ratou ko ta ratou hiahia tenei kia whakawakia o ratou take i raro i nga tikanga o te ture, e mahara ana ratou e kore e tika kia araia ta ratou tono kia tukuna ma te ture e titiro to ratou tika. Ka tono atu ano au ki te Kaunihera kia whakaae mai kia tukuna atu taku Pire ki te Komiti. A ka waiho e au i runga i ta te Komiti i whakatau ai. Ki te hinga au i te whakatau a te Komiti, taea te aha; engari e tono atu ana au kia whakaaetia te korero tuarua o te Pire, ka tuku atu ai ki te Komiti, E inoi atu ana au ki nga page 17Mema kia aroha mai ratou kia tukuna te Pire ki te Komiti. Kua whakamaramatia atu ano e au ki te Kaunihera nga take i tukuna mai ai te Pire nei, a ka taea e au te korero haere mo nga haora e toru e wha ranei i nga tikanga, engari ka aroha atu au ki nga Mema, kei hoha ratou. Engari ka tono atu ano au kia whakaaetia te korero tuarua, ka tuku atu ai i te Pire ki te Komiti, ma ratou e titiro nga pukapuka kua whakahuatia nei e au, a ma ratou e titiro mehemea ranei e whaitikanga ana kia mahia te Pire. Ka tono atu hoki au ki a Te Waaka kia whakaae ia ki te korero tuarua, a me haere ake ia ki te Komiti titiro ai i nga pukapuka e taea ana e au te whakaatu atu ki a ia mo aua take. Ka inoi atu ano au ki te Kaunihera kia whakaaetia te korero tuarua.

Te Waaka.—Mehemea i korerotia e te mema na ko nga putake o te Pire, kua kotahi tonu te kupu maku he mea atu e kore e taea e te Kawanatanga te whakaae atu, engari ko tenei kua tonoa e ia kia tukuna atu te Pire ki te Komiti, kia puta ai he kupu whakatau ma te Komiti. I tera tau i te mea kaore ano kia penei rawa te tata ki te mutunga o te Paremete, i pera ano tana tono ki te Kaunihera, a i ki atu te mema e noho ana i tenei nohoanga i taua wa, e kore e taea te mahi katoa aua take, a ko te mea pai me unu a me tuku mai i te timatanga ano o tetahi atu tuunga o te Paremete. Kua maha nga marama e mau ana te Pire nei i te Ota Pepa, a e pouri ana au mo te kore tono wawe mai o te mema na, i tenei tono ana, i waiho nei e ia kia roa noaiho e tarewa ana, mehemea ra i hiahia ia kia mahia e te Komiti mo nga mea Maori. E mahara ana au, ko te wa e toe nei o tenei tuunga Paremete, e kore e roa hei whiriwhiringa ma te Komiti i tenei putake nui. No reira ka tono atu au ki te honore mama kia aroha mai ano ia pera me tera tau, ka unu ai ano i tana Pire, a hei tera tuunga o te Paremete me hohoro te kokiri i tana Pire.

H. K. Taiaroa.—E hara i te mea e hiahia ana matou kia whakaaetia e te Paremete te tika o ta matou kereme, engari kia whakaaetia e te Paremete kia tukuna ta matou keehi kia whakawakia e te Hupirimi Kooti, kia whakamana te Hupirimi Kooti ki te whakatau mehemea ranei e tika ana ta matou kereme kaore ranei. Kei ta mohio ano te Kaunihera e araia ana matou e nga tikanga o "Te Ture Whakawa mo te Karauna, 1881," na tera i kore ai matou e ahei ki te mau atu ki te Hupirimi Kooti, a heoi ano ta matou e tono atu nei he mea kia whakaaetia mai kia whakawakia o matou take i roto i te Hupirimi Kooti. I tono pera atu ano matou i mua, i te tau 1856—a i te tono tonu matou i roto i enei tau maha, a tae noa mai ki naianei kaore ano kia whakaaetia mai kia whakawakia. E ki tonu mai ana ki a matou ma te Kawanatanga e whiriwhiri, a me whakatu he Komihana, me pewhea atu ranei, e roa haere kau nei kaore ano he otinga. Ki te unuhia e au taku Pire, akuanei ka pera ano me tera tau, ka kiia taihoa mo tetahi atu tau e mahi ai. I tera tau i kiia mai me tuku mai ano, a i tukuna wawetia mai e au i tenei tau na te pa mai o te mate ki au, i kore ai au e kaha ki te whakahaere i te timatanga o tenei tuunga o te Paremete. Ka tono atu ano au ki te Kaunihera kia whakaaetia te korero tuarua o te Pire. Ko taku tino hiahia kia tukuna atu te Pire ki te Komiti. Ko te Omana me etahi atu tangata matau ki aua take he mema ratou no te Komiti, a tera ratou e ahei ki te whakatau.

Pootitia ana.

  • Kai-tautoko, 9.
  • Kai-turaki, 21.
  • Hinga ana te Pire.