Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1891-1895

Wenerei te 2 o Oketopa, 1895

Wenerei te 2 o Oketopa, 1895.

Te Ture Rahui Maori O Te Tai Hauauru O Te Waipounamu Me Whakatu.

H. K. Taiaroa.—Me whaikupu atu au hei whakamarama atu i etahi take. I tono atu nga Maori whaitake ki te Kawanatanga kia utua etahi moni ki a ratou ki nga hunga whaitake ki aua rahui. Ko te take i poharatia ai aua Maori i era atu tau i waipuketia taua rahui, a ngaro ana a ratou ngakinga kai, a whakakinoa ana o ratou whare me o ratou kainga, a hikitia ana te nuinga o nga whare ki uta atu o te awa. Ko te moni i utua ai i te tuatahi i tae ki te £1,925. Ko te moni i tangohia atu e te kaitiaki mo te katoa e £92 10s., a ko nga moni i utua atu ki te roia £165 5s. 2d. Tera atu hoki he moni e £56—i utua mai ki au me aku tamariki, mo te whakakinonga o a matou paanga, na enei moni i hoki iho ai aua moni ki te £1,593. Me whakaatu atu au ki te Kaunihera, ko te moni i tangohia e te Kaitiaki mo te Katoa e rima pauna mo ia rau pauna, tera pea e tika ana ki ta te ture, engari e mahara ana nga Maori he nui rawa tenei moni i tangohia atu nei e te Kaitiaki mo te Katoa. Na e £75 i whakataua kia utua mo taua whakawa, £165 5s. 2d., ke nga moni i utua e te Kaitiaki mo te Katoa ki te roia mo taua mahi. Huihui katoa nga moni kua utua atu e te Kaitiaki mo ne Katoa, kua tae ki te £257, mo te mahinga atu i aua moni. Me whakaatu atu e au ki te Kaunihera tera atu ano etahi moni kei te Kaitiaki mo te Katoa e pupuru ana, he moni i utua atu ki a ia mo taua rahui, a e hiahia ana nga Maori kia utua tahitia atu hoki aua moni ki a ratou. Tera ano hoki he moni £135—i utua mo te haerenga o te reriwe ma runga i taua rahui. Tera ano hoki he moni e £500—mo te whare o Tainui me nga kowhatu o taua wahi i hokona e te Hapa Poari, a ko taua moni kei te Kaitiaki mo te Katoa e pupuru ana. Ko te Pitihana a nga Maori ki tera Whare, e inoi ana kia utua atu aua moni ki a ratou, kia taea ai e ratou te utu a ratou nama. Tenei kei au te rarangi moni o nga nama a nga Maori, e tae ana ki te £3,353 12s. 1d., a ki taku mohio e penei ana hoki te nui o nga moni kei te Kaitiaki mo te Katoa e pupuru ana. E tono ana au kia paahitia te Pire, a ki te hiahia te Komiti mo nga mea Maori ka taea e au te whakamarama i nga tikanga.

Ture Rahui Maori O Te Tai Hauauru O Te Waipounamu Me Whakatu.

Ripoata a te Komiti mo nga mea Maori o te Kaunihera, mo runga mo te Pire Whakatikatika i te Ture Rahui Maori o te Waipounamu me Whakatu:—

"Kua ata whiriwhiria e te Komiti te Ture Whakatikatika i te Ture Rahui Maori o te Tai Hauauru o te Waipounamu me Whakatu, a kua kitea ko te moni e whakahuatia ana i te Tekiona toru he moni no roto o te moni tinana, a ko nga tikanga o roto o te Pire e takahi ana i nga hiahia o te Paremete i whakamana ra i roto i te Ture Rahui Maori o te Tai Hauauru o te Waipounamu me Whakatu. E mahara ana te Komiti me patu te Tekiona toru o te Pire, a me hoatu he tekiona hou hei whakamana i te Kaitiaki mo te Katoa kia ahei ia ki te utu i etahi moni o roto o nga moni tinana, i runga i tana whiriwiuringa e kitea ana e ia he mea tika hei whakaea mo nga moni pau i runga i te hikitanga i nga Whare a nga tangata whaitake.

"H. Wiremu, Tiamana.

"8 Oketopa, 1895."