Nga Korero Paramete: 1891-1895
Pire Whakanohonoho Whenua
.gif)
Pire Whakanohonoho Whenua.
No te mutunga o nga patai ka korerotia ki te Pire tango Whenua hei Whakanohonoho ki te tangata. Na te Minita mo nga Whenua taua Pire. I tata ki te rua tekau nga mema Pakeha i korero mo taua Pire i taua po. No te tatanga o te mutu o te korero i taua po ka tu atu.
Ko Hone Heke.—Me whakaatu mai te Minita mo nga
Whenua mehemea e meatia ana kia eke tenei Pire ki runga ki nga
whenua Maori? Kua kite au e penei ana te ahua o te rarangi
whakamarama me pa tenei Pire ki nga whenua i hokona mai i te
Karauua. Ki taku mahara kua whiwhi etahi Maori i etahi whenua i
runga i taua ahua, a e mea ana te Ture Hoko Whenua Maori o te tau
kua pahemo ake nei, ko nga whenua kua hokona e nga Maori i te
Kawanatanga me kaua e riro ki raro ki taua Ture. Otira ko te Minita
mo nga Whenua kaore i tana nohoanga inaianei, na reira ka haere aku
korero mo te Pire katoa. Ki taku mahara kaore ano kia tae ki te wa
mo tenei tu Pire. A kaore hoki ahau i te pai ki te tikanga e murua
ai te whenua. Kaore rawa i te tika. E ki ana tetahi mema, "Ka utua
koutou." He tika ano tena. Ahakoa utua, a e rite ana te utu mo taua
whenua, ehara tena i te mea marama ki te tangata nona te whenua—kore
rawa atu. I hokona e ia te whenua kia puta mai ai tetahi mea ki a
ia, a hei waiho iho mana ki ana tamariki, no reira ki te haria mai
tenei tikanga tango ki runga ki tona whenua, he he rawa atu. I tae
page 22nga whai-korero a
te mema honore mo Franklin ki nga whai-korero ahua whakapono, i
korerotia e etahi tangata i te wa i pootitia ai nga mema o te Whare
nei. Kaati i runga i tenei kua mahara ake ahau ki nga kupu o te
Kotahi Tekau o nga. Ture o te Paipera Tapu: "Kaua koe e hiahia." Mo
runga i tenei Pire ka mea ahau ki nga mema honore e tautoko ana i
tenei Pire "Kaua koutou e hiahia ki nga mea katoa, engari ki nga
whenua anake o te Karauna." Ki te tirohia nga pukapuka mo nga whenua
o te. Karauna. ka kitea tekau miriona nga eka wlenua o te Karauna
ara, e rua miriona eka he whenua pai hei nohoanga tangata, a e warn
miriona eka hei haerenga kararehe. He nui nga whenua kei roto i nga
Porowini katoa hei whakanohoanga tangata ki runga. A, e mea ana
etahi mema koia nei anake te huarahi e kore atu ai te hunga
rawa-kore te hunga kore mahi. Engari ki taku titiro ki tenei Pire
mehemea nei ehara i te mea hei whakanoho i te bunga kore mahi ki
runga ki te whenua. Hei mutunga mo enei korero ka mea ahau tekau
miriona eka nga whenua o te Karauna e takoto noaiho ana, na reira
kaore ahau i te kite i te take mo tenei Pire. Na reira ka pooti ahau
ki te taha turaki, kia hinga atu ai tenei Pire.
Ka mutu a Hone Heke ka korero ko etahi atu mema mo nga takiwa Pakeha; engari no te urumga mai ano o te Minita mo nga Whenua ki te Whare kua tn atu ano te mema mo Te Takiwa Maori ki te Hauvaro.
Ko Hone Heke.—I te mea kua tae mai te Minita mo nga Whenua ki tona nohauga, e hiahia ana ahau ki te patai atu ki taua mema honore i tetahi patai, notemea i au e whai-korero ana mo tenei Pire kaore ia i tona nohoanga. Koia tenei taku patai, tera ranei e meatia kia pa tenei Pire ki nga whenua Maori.
Ko Te Makenehi (Hon. J. McKenzie). —Kaore rawa e meatia kia eke atu tenei Pire ki runga ki nga whenua Maori. Mo nga whenua Pakeha ke tenei Pire, ara mo nga wahi o nga motu nei e hiahiatia ana kia whakanohonohoia ki te tangata. Tera ano tetahi atu Pire, taihoa ake nei ka kokiritia ki te. Whare, kei tera ke nga whenua Maori.
No tatahi atu ra, ara no to 31 o nga ra o Hurae ka korerotia ano te Pire tango Whenua hei Whakanohonoho ki te tangata, he maha nga mema i korero, mo taua Pire, a no te pootitanga e rima tekau ma rua nga mema i pooti mo taua Pire, e whitu tonu nga mea i pooti kia hinga atu taua Pire. Ko Hone Heke tetahi o nga mema i turaki i taua Pire. Ko Tame Parata i te taha tautoko ia. Ko Wi Pere raua ko Te Ao kaore i pooti i te ngaro ke raua.