Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1891-1895

Paraire, te 22 o Hepetema, 1893

Paraire, te 22 o Hepetema, 1893.

Rahui Maori I Arahura.

Tame Parata.—E patai atu ana ahau ki te Minita Maori. (1.) He pehea te nui o nga moni kua utua e te Kawanatanga mo te mate i tau ki nga rahui Maori i Arahura. (2.) Mehemea ka tonoa te Kaitiaki mo te Katoa e te Kawanatanga kia utua ki nga Maori whai take nga moni kua riro mai i te Kaitiaki mo te Katoa me nga inatareti i runga i aua moni. E patai ana ahau i tenei kupu hei painga mo nga tangata whai take ki aua rahui i tau nei he mate i runga i te whakahaere a nga ropu whai mana i Arahura. Ki taku mohio i tae aua moni ki te £1,800 a kei te Kaitiaki mo te Katoa e takoto ana inaianei. Na e whakaaro ana nga Maori whai take ki aua rahui me utu aua moni ki a ratou me nga inatareti katoa kua hua i runga i aua moni, a e hiahia ana ahau kia tino whakamaramatia nga take mo runga i aua moni. E hiahia ana hoki nga Maori kia mohio he pehea te nui o te inatareti e utua ana i runga i aua moni.

Te Waari.—Me ki atu taku kihai i tae nga moni ki te 1,800 pauna, erangi i tae ki te 1,593 pauna no reira kihai aua moni i tae ki nga moni i whakahuatia mai e te rangatira na, kihai ano hoki te mema na i runga i taua patai i te ota pepa i tono kia whakahuatia he pehea te nui o nga inatareti, mehemea i pera ia kua pai noa atu ahau ki te whakahua atu a e pai ana ano ahau ki te ki atu ahau ake ki taua mema, erangi kei te kore ahau e mohio inaianei. I te utua tonutia nga inatareti i runga i nga moni £1,593. He whenua ia aua moni, a tera e tau he mate no reira me pupuri aua moni hei whakaea i nga mate e pa ana ki aua whenua, a he mea pai hoki tenei mo nga Maori whai take ki aua whenua. Na ka kite taua mema i konei e kore e taea te hoatu i aua moni ki nga Maori whai take, a ekore ano hoki e ahei e te Kawanatanga te whakaae ki te tono a te mema na.

Tari Rehita Whenua Maori I Whanganui.

Te Wirihi.—E patai atu ana ahau ki te Pirimia mehemea ka whakatuturutia he Tari Rehita Whenua i Whanganui a mehemea hoki ka whakahaua e ia kia kahititea inaia tonu nei.

Te Hetana.—Kahore o te Kawanatanga whakaaro ki te whakatu i te Tari e tonoa nei e te rangatira na. Kua tu noa ake hoki he Tari Rehita i Whanganui, a ki taku mohio kahore he whakaaro whakararu a te Kawanatanga i naianei.

Te Wirihi.—E patai atu ana ahau ki te Kawanatanga mehemea ka kahititia taua Tari e ratou.

Te Hetana.—Ka ata tirohia e ia me pehea he huarahi e tau ai te pai hei whakaoti mo taua keehi.

Kaiapoi Pa.

Te Moa.—E patai atu ana ahau ki te Minita Maori mehemea kua whiriwhiria e te Kawanatanga te pitihana a Mutu Paratene Tamanuiarangi me etahi atu Maori o Kaiapoi i tuhia i te 8 o nga ra o Hurae kua pahure nei, a e patai ana mehemea ka tuhia ki roto i te pukapuka moni nga moni e £50 hei whakapai i Kaiapoi Pa, a ma nga kaipitihana e apiti mai etahi moni kia £25 mo taua mahi, a ko aua moni katoa ma te Rori Poari o Rangiora e whakahaere. I tuku ahau i tenei patai i runga i te tono page 53o nga Maori e noho ana i taua pa. He nui te mate o nga Maori i taua pa a ki taku mohio na te paru o taua pa i pangia ai nga Maori e te mate. Na konei ahau i tuku ai i tenei patai no te mea he mea nui te ora ki nga Maori a e hiahia ana ahau kia whakaaetia tenei tono.

J. Mekenehi.—I tukuna mai ano he tono e nga Maori ki te Kawanatanga i a Hurae kua pahure nei kia whakapaua nga moni e £50 i runga i nga rori he painga mo nga Maori o Kaiapoi ki te mea ka apitikia mai e ratou nga moni e £25. I tukuna he patai e te Tumuaki o nga Kairuri a kitea ana kihai i arotahi te whakaaro o nga Maori ki te kohikohi mai i aua moni hei hanga i taua rori. I tae mai tetahi pitihana a nga tangata tokotoru me te whakaatu mai kahore i kotahi te whakaae o nga Maori. Ko taua tono he tono hei hanga i te wahi kino o te rori. Kahore kau ke kupu whakaatu mai hei whakapai i te pa. Ko tenei me ki atu ahau kei te pai tonu te Kawanatanga ki te whakapau i nga moni e £50 ki reira erangi e whakaaro ana ahau me tautoko mai aua moni e nga Maori e whai take ana ki reira.

Horowhenua Poraka.

Ko W. Hutihana.—E patai atu ana ahau ki te Minita o nga Whenua mehemea kua tukua etahi tikanga motuhake kia Ta Wata Pura mo te Roto i Horowhenua a e pa tata ana ki nga whenua kua hokona e ia. E tino mohio ana ahau ka tika tonu te whakahoki mai o taku patai e te Minita kihai i tukuna aua tikanga ki aia e mau nei i roto i te patai, erangi ki taku whakaaro he mea tenei kia mohiotia e te katoa no te mea kei te whakaaro te tokomaha kua tukuna etahi tikanga motuhake tera ranei e tukuna etahi tikanga motuhake ki taua rangatira mo taua Roto. Mehemea e whakaaetia mai ana kia korero ahau i puta ake enei whakaaro o te tokomaha i runga i nga korero i taia ki te nuipepa ka penei ka pera tana mahi i reira me ana mahi hoki ka mahia e ia a muri ake nei mo runga i tetahi tikanga nui i tawahi a kua puta ano hoki tetahi kupu mo nga onetea hanga rino i Taranaki. Heoi ki ana te iwi mehemea e penei ana te nui o tana mahi mo tetahi tikanga nui i tawahi tera ano tetahi take i penei ai te nui o taua mahi. He mea nui kia whakaaturia mai e te Minita ekore tetahi tikanga e tukuna ki taua rangatira poka ke i nga tikanga o te Ture Whenua mo runga i nga whenua e taiawhio ana i taua roto.

J. Mekenehi.—Me ki tonu atu ahau kahore etahi tikanga motuhake i tukuna kia Ta Waata Pura. I hokona e Ta Waata Pura tona whenua i nga Maori i Horowhenua i runga ano i nga tikanga e mana ana i taua wa, heoi kahore he mana o te Kawanatanga ki te tuku i etahi tikanga motuhake kia Ta Waata Pura. Na mo runga i te tuku tikanga motuhake mo nga whenua e taiawhio ana i te Roto o Horowhenua kahore he mana o te Kawanatanga ki te tuku i aua tikanga motuhake ahakoa hiahia ratou ki te pera.