Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1891-1895

Mane, te 21 o Akuhata, 1893

Mane, te 21 o Akuhata, 1893.

Pire Tiaki, Kereme Whakarite Rehita Maori.

I runga i te motini kia tukua ki te Komiti o te Whare,

Ko G. Hatihana.—Kua ahua ke tenei Pire i te hokinga mai i te Komiti Maori, a e kore e mohiotia wawetia nga ritenga o nga whakatikatikanga. He papaki kau tenei e tuia ana ki te Kakahu Ture Maori. E he ana tenei mahi papaki. Ko te mea tika me hanga i tetahi ture kotahi mo nga ritenga whenua Maori katoa, kati rawa te homai i nga Pire takitahi penei me tenei. Tetahi mea he ki taku titiro ko te waihotanga kia tata te mutu te Paremete katahi ka homai nga Pire Maori, ara nga Pire hawhe noaiho.

Timi Kara.—E koa ana ahau i te mea kaore taku hoa mema e tino whakahe ki tenei Pire. Kua ahua mama. Kua ahua pai tenei Pire inaianei. Tena mo te Pire nui e uia nei e te honore mema. Na, rua rua nei nga ra, ka homai e te Kawanatanga ta ratou tino Pire. A tera atu etahi Pire nui a te Kawanatanga mo te taha Maori, me ake nei homai ai, a tera e poto mai nga Pire Maori i tenei wiki e haere ake nei.

page 31

Pire Pane Kuini.

Te Riiwi.—E motini ana ahau kia panuitia tuaruatia i te Pire Pane Kuini nei. E hanga ritenga ana tenei Pire kia kore e ahei te puta ki waho nga tangata e mahi tinihanga ana, a kaore e utu ana i nga tiuti me nga takoha e tika ana. Ko nga rarangi 2 me 3 e pa ana ki nga riihi Maori. Kua kitea e nga roia mohio tetahi ritenga e kore ai ratou e utu ki te Kuini mo etahi riihi, hoko whenua Maori. Ara ki te hiahia ratou ki te hoko i tetahi whenua Maori. Ka tangohia e ratou te whenua i runga i tetahi riihi mo nga tau maha noa atu, a kei roto i aua tau ka hoko i te whenua, heoi kua kore ratou e utu i te takoha te kau pauna i roto i te rau pauna hei tiuti, a nui atu te ngaro o nga moni o te koroni i runga i ta ratou mohiotanga ki te whakahaere penei.

Tame Parata.—Ka whai korero ahau mo tenei mea inahoki e pa ana ki nga Whenua Maori. Kei te mohio te Whare, na Te Paranihi i homai tetahi Pire hei whakakore i te tekau pauna takoha i runga i nga riihitanga whenua Maori, na kaore au e mohio ki te take i whakahokia mai taua takoha nei ano. E tono ana ahau kia parea tenei Pire ki te Komiti Maori kia rapua te ritenga o nga riihi tinihanga e korerotia mai na e te honore mema nana i homai tenei Pire. He pono ranei e tae ana aua riihi ki te toru te kau tau, nuku atu pea, kaore ranei. Taku i rongo ai, e mutu mai ana uga riihi whenua Maori ki te ruatekau ma tahi tau.

Te Riiwi.—Tera pea ahau e kaha te tohu whakamarama atu ki te honore mema a e kore pea e whai take ki te pare atu ki taua Komiti, i te mea ia kua marama tana titiro wai.

E. M. Kapa.—Ki au me tuku atu tenei Pire ki te Komiti Maori, ki te kore tenei tono e whakaaetia, heoi ka tohe tonu ahau ki te whakahe. Ko tenei me whakaae mai te Minita ki ta matou tono kei roa te taima o te Whare e pau huhua kore ai.

Hoani Taipua.—Kei te rere tonu mai nga pitihana a nga Maori hei whakahe ki nga Pire Kawanatanga mo nga whenua Maori. A tera ahau e kokiri i etahi tini pitihana pera ano apopo, a ka pera tonu taku ngaki, ia ra, ia ra, he kokiri kiri pitihana. Kaore au e mohio heaha ra tamatou hara e tino penei ai te whiu kino a te Kawanatanga ia matou. Kore rawa i penei te kino o te mahi o era atu Kawanatanga. Kore rawa e ngata te kopu o tenei Kawanatanga ahakoa pewhea ta ratou waimarie i te moni nui e puta mai ana kia ratou i runga i o matou whenua. Homai ana he utu paku noa iho mo a matou whenua a kei te hokonga atu, he nui rawa atu te utu. Kei te tino whakarihariha rawa ta koutou mahi mo te Maori inaianei, kei te whakataurekareka rawa ia matou. Kore rawa i penei ta koutou taka kino i nga iwi o era moutere, ahakoa kaore i mahia he tiriti hei tiaki ia ratou. Me whakaae mai te Minita ki te pare tenei Pire ki te Komiti Maori. I ahua ngawari era Kawanatanga, whakaae ana ratou ki etahi hiahia a nga Maori. Pai atu pea te whawhai me te raupatu i roto o nga tau kua mahue ake nei, i tenei mahi kino a te Kawanatanga mo a matou whenua. Kaore pea tenei Kawanatanga e mahara ki te piri pono o nga Maori kia te Kuini, nuku atu i te 30,000 nga Maori i noho pai i raro i te atawhai o te Kuini i tukua mai nei kia matou i raro i te tiriti, a na nga Pakeha i takahi taua Kawenata.

Timi Kara.—Mehemea kei te whakahe nga mema Maori ki etahi rarangi o tenei Pire, heahakoa, me tuku atu kia paahitia, muri iho me korero ki te Minita mo tenei mea. Kahore he ritenga kia kawea tenei Pire ki te Komiti Maori. I te tau 1891 i runga i te tohe nui a nga mema Maori i whakakorea te tiuti i runga i nga riihii Maori e mutu mai ana ki te 21, tau, na inaianei kei te riihi tinihanga etahi Maori ki nga Pakeha mo nga tau e iwa te kau kia kore ratou e utu i te tiuti, a ko taua 90 tau hoki e rite pu ana ki te hoko tonu atu, koia i homai ai tenei Pire.

Ta Teone Hooro.—Me pare atu tenei Pire ki te Komiti Maori kia marie ai te whakaaro a nga mema Maori e kore hoki e roa mehemea ka peratia.

Te Riiwi.—E pai ana ahau ki te pera.

Tame Parata.—Kei te pai hoki ahau.

Taipua.—Me au hoki.

Panui tuarua tia ana te Pire. Hiki ana te Whare.

page 32