Tongariro Whenua Ahuareka.

I runga i te motini kia tukua tenei Pire ki roto ki te Komiti ka mea a.

Taipua.—Kia pataia ki te Minita nana mehemea e pa ana ki te whenua Karauna anake. Ki taku titiro iho me te mea e pa tahi ana ki nga whenua Maori kaore ano kia oti te whakatau e te Kooti. Kua tae mai ki au te pukapuka o Tureiti Te Heuheu kia puritia te Pire kia tae mai ia ki Werengitana. Na reira e mea ana ahau kia hikitia mo te Turei kia whai takiwa taua tamaiti rangatira ki te korero whakariterite ki te Kawanatanga.

Ko W. Kere. — Ki taku titiro he whenua Maori ano kei roto inahoki e kii ana e 62,000 eka te whenua ka whakahaerea nei.

Te Roretana. — Kua rere ke te ahua o tenei Pire inaianei, he tikanga page 22hou te whakamana i te Kawana ki te panui i tetahi whenua a nga Maori me te kii he whenua Karauna. I roto i tenei Pire, kua whai mana te Kawana ki te panui te whenua ahakoa kaore ano kia tukua e nga Maori whai paanga ki te Karauna a ma te Kooti e whakatau te utu mo te whenua. He mahi tauhou rawa tenei.

Ko Kapa.—I te panuitanga tuarua i parea e nga mema Maori ki te Komiti Maori, a i ki hoki te Minita i reira he whenua Karauna anake, a parea ketia ana ki te Komiti Whenua Karauna, na kua rere ke te ahua inaianei, kua uru mai he whenua Maori kei roto me nga kainga pea e toru. I homai rangatira e Te Heuheu tetahi wahi nui ki te Karauna na kei te haoa mai tetahi whenua nui atu inaianei. E he ana tenei; kia tupato te Kawanatanga kei pangia nga Maori e tetahi mate. Me hiki tenei take kia kite a Tureiti i te Kawanatanga.

Ta Ropata Taute. — Me hiki tenei korero. I kite ahau ia Te Heuheu Tukino i mua a i ki mai ia, e pai ana ia ki te tuku mai i tetahi wahi o Tongariro ki te Kuini. Kaore e pai kia tangohia he Kainga Maori, ko te mea pai me waiho kia tae mai a Tureiti i Wairarapa.

Te Hetana.—E kore te Kawanatanga e tu maro mo tenei mea, me tuku ki roto ki te Komiti, muri iho me hiki mo tetahi wa.

Te Ritihana. — Kei te mohio ahau ki tenei whenua, e pa ana tenei ki tetahi whenua nui a te Maori, a kua uru mai pea etahi Kainga Maori. He nui te ngakau rangatira o nga Maori ki te homai i tetahi whenua nui kia Te Kuini.

Te Pika.—I runga i te Ture o te Whare e tika ana kia matua whakamaori i nga mea e pa ana kia ratou whakamaori. Mehemea kaore ano i kite nga mema Maori i enei menemana hou o te Pire ka tika me hiki.

Ko Mekenehi —He nui te pohehe i roto i te whakaaro o nga mema mo tenei mea. E 39,000 eka, kaore he paanga tahi a nga Maori. Pai noa atu kia kapea te toenga whenua a nga Maori ki waho o te Piri inahoki e hara i te whenua pai e ora ai te hipi, te aha ranei. E ahua tupato ana kei pupuri etahi Maori, a ka hoko ki etahi atu Pakeha a ka tupu ake te raruraru ikona. Mehemea he tikanga pai kia mahia he whenua ahuareka ki taua wahi, me paahi te Pire. Ko te mahi a nga Maori he whakaroa. Titiro hoki ki te mahi whakaroa i te taone o Rotorua. Na nga moni o te Kawanatanga i kii ai he whenua a Rotorua, otiia kua waiho taua whakapainga inaianei hei take tono utu kia nui noa atu. Ka utua tikatia nga Maori mo a ratou whenua, a e kore e pa he mate kia ratou. Mehemea ka tukua te Pire ki roto ki te Komiti o te Whare ka hikitia e ia kia tae mai a Tureiti.

Hikitia ana taua Pire.