Turei, 18 o Hurae, 1893.
Nga Kereme a Nga Maori o Te Waipounamu.

H. K. Taiaroa.—I tono atu au i tera rangi kia nekehia atu tenei korero kia watea au ki te tirotiro i nga pukapuka i tonoa ra e au kia tukuna mai ki te tepu o te Whare nei takoto ai. Kaore ano nei kia tukuna mai e Te Pakere. I tae mai te kupu a tetahi o nga Hekeretari o te Tari Kawanatanga kia haere atu au ki te whiriwhiri i aua pukapuka notemea he maha ke, i mea ia kia whiriwhiria mai e ia nga mea tino whaitikanga kia kapea mai ko era. I tae atu ano au ki te Tari Kawanatanga ki te titiro i aua pukapuka kite iho ana au e tika ana he maha ke, no reira au i mahara ai me tuku mai he kape o nga mea tino whaitake.

I te taenga atu o te Minita mo te taha Maori ki Otakou, i whaikupu atu au ki te Minita i mua atu o te hui, i patai atu au mehemea he aha te take o tana haere mai, i haere mai ranei ki te whakarite i nga kereme a nga Maori mo nga "whaka-tekautanga." I mea mai te Minita kaore i te tino marama i a ia te tikanga mo era, engari ki tana mahara kaore i te whaitikanga aua kereme. No muri ka haere tahi maua ko te Minita ki te hui i Otakou, a ka tono mai nga Maori mo runga mo a ratou kereme mo nga "whaka-tekautanga" i whakaaetia ki a ratou. Ka ki atu ano te Minita ki tana mahara kihai i te tika aua kereme, ki atu ana ia kua mauria mai e ia nga mapi whakaatu atu i nga whenua e watea ana hei whakaritenga whenua mo nga Maori kora whenua, iti ranei o ratou whenua, Ka pataia atu ano ki te Minita memehea e hoatu ana enei whenua hei whakaea mo nga kereme mo Otakou, mo Murihiku me Ngaitahu Poraka. Ki mai ana te Minita e kore ia e mohio ki aua kereme e haere ana i runga i aua putake. No muri i tera ka haere te Minita ki etahi atu hui engari i mutu mai i reira taku haere tahi i a ia. I mutu mai i era nga kupu whakamarama mai a te Minita. Heoi ano tana i mea mai ai kua mauria mai e ia nga mapi kia kite nga Maori i nga whenua e watea ana mo ratou. Kei te mohio ano te Kaunihera he maha ke nga tau e tukuna mai ana nga page 4kereme a nga Maori ki te aroaro o te Paremete. Kei te mohio ano hoki te Kaunihera he maha nga Komiti o te Paremete i whiriwhiri i aua putake, me a ratou whakatau e whaitake ana ano nga Maori i runga i aua kereme, me te puta o a ratou whakatau kia whakaritea kia whakaeangia atu ana kupu whakaae. Kei te mohio ano hoki te Kaunihera i te tau 1879 i te wa e tu ana te Kawanatanga a Hori Kerei i whakaturia a te Mete raua ko Neana hei Komihana whiriwhiri i aua kereme. A i te mea kaore ano kia mutu ta raua mahi ka tu te Kawanatanga a Teone Hooro, ko te Paraihe te Minita mo te taha Maori, a whakamutua ana te Komihana i tu ai a te Mete raua ko Neana. A ahakoa kihai i ata mutu ta raua mahi, i tuku ano raua i ta raua aripoata. Ko taua ripoata i whakatika ano i nga kereme a nga Maori. No muri mai nei ka nekehia haeretia e te Kawanatanga nga mahi whiriwhiri i aua putake. I tu ano he Komihana me ta ratou nuku haere i ia wa i ia wa, me te pau haere o nga moni a nga Maori, ka rua nga mate mo nga Maori, ko te whakakorenga i a ratou kereme me te pau haere o a ratou moni i runga i aua mahi. Ki taku mahara no te tuunga o te Kawanatanga o te Witika ka whakaturia a te Make hei Komihana whiriwhiri i aua putake, no muri mai ka tu ano a te Make. E rua ona tuunga hei Komihana. E whakaae ana ano nga Maori i runga i to ratou mahara he mea aroha atu na te Kawanatanga. E hara i te mea e whakaae ana ratou ko enei whenua he mea hoatu hei whakarite mo a ratou kereme, notemea hoki i ki atu te Minita kaore ia i te mahara e tika ana aua kereme. Na me ata whakaatu atu ano e au ki te Kaunihera, e kore rawa au me oku hoa Maori, e whakaae ki enei whenua e hoatu nei mo nga Maori he mea era hei whakarite mo aua kereme, engari e hara i te mea e whakahe ana au mo te tukunga atu i aua whenua. E tukuna ana enei whenua i waho ke o aua kereme no reira e kore au e whakaae he mea whakarite i aua kereme. I tono atu au kia nekehia te korerotanga o enei putake kia ata kite ai au i etahi atu putake mo runga mo aua take, notemea ko te motini a te Tiwini i mea kia whakamaramatia mai nga mahi kua oti i te Kawanatanga te whakarite mo runga mo nga kereme whenua a nga Maori o te Waipounamu. I runga i te whakahoki korero a te Pakere i tera rangi i ki ia ki te mahara o te Minita Maori kaore i te tika nga kereme a nga Maori. Me whakaatu atu e au ki te Kaunihera i pa atu ano taua motini a te Tiwini ki aua kereme a nga Maori. Ko aua whenua e hoatu nei inaianei ma nga Maori e hara i te mea hoatu i runga i nga take o a ratou kereme. Koia nei nga take i hiahia ai au kia tino marama te Kaunihera, notemea tera ano nga Maori e tuku pitihana mai mo runga mo aua kereme, na e kore e tika kia kiia atu, kua hoatu nei hoki he whenua hei whakaea i aua kereme. Mehemea e hoatu ana aua whenua mo runga mo aua kereme, ko te mea tika he ki pera atu kia marama ai nga Maori; otira kaore ia i pera atu. I mea ke ia e hara i te mea mo runga mo aua kereme, engari he mea aroha atu na te Kawanatanga, mo nga Maori kore whenua iti ranei te whenua. Ko te take i tono ai au kia nekehia te korero he mea noku kia ata kite au i nga pukapuka tuhituhi mo aua take, kia atu mohio ai au mehemea e tukuna ana aua whenua i runga i te mana o aua kereme, he mea aroha noatu ranei na te Kawanatanga mo nga Maori kore whenua.