Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1891-1895

Wenerei, te 13 o Hurae, 1882

Wenerei, te 13 o Hurae, 1882.

Kapene Rahera.—Patai ana ki te Kawanatanga mei kore e pai ki te whakarite i tetahi moni iti nei hei mahinga waapu, hei unga tima, poti ki Tokaanu Taupo?

Te Karimana.—Kahore he whenua. o te Kawanatanga ki taua wahi na reira kaore kau he take e hanga waapu te Kawanatanga ki reira. Kua kite ia i nga Maori o taua kainga i mua tata nei me tana ki atu kia ratou kia wehewehea tetahi whenua o reira hei taone, ma nga Maori etahi tekiona, ma te Kawanatanga etahi. Ahua pai ana nga Maori ki taua tikanga. A mehemea ka rite tenei mahi i nga Maori katahi ka whakaae te Kawanatanga ki te hanga waapu hei painga mo nga Maori tahi me nga Pakeha.

Rongoa Mo Nga Maori O Te Waipounamu.

Tame Parata.—Patai ana ki te Minita Maori mehemea kua ata whakaarohia te ripoata a Kapene Pirihi mo tetahi tikanga e pai ai te tuku rongoa ki nga Maori o Te Waipounamu. Mehemea hoki kua rite i te Minita tetahi whakahaere e whiwhi ai nga Maori o Rakiura pera me era o Te Parawhe? Te take o tenei patai na nga whakaatu i tae mai i nga kainga i tae atu a Kapene Pirihi ki te titiro me te hiahia hoki o nga Maori kia mohio ai ae tera e tirohia ta ratou hiahia.

Te Karimana.—Kei te nui haere nga tono rongoa i roto i tenei tau me te hawhe. Mehemea ka whakamana te ripoata a Kapene Pirihi tera e pau te £400, te £500 rau ranei i te tau; a kaore pea he moni e watea ana kia pera te nui. Na mo nga Maori o Rakuira me Te Parawhe i tuku reta ia kai ratou i te marama o Maehe whakaatu atu ai tera ia e hoatu e £50 i te tau hei utu takuta mo ratou, engari kaore i utua mai taua pukapuka. Otiia mehemea ka tae mai nga tono takuta, rongoa hoki, ka ata whakaarohia pai tia e ia.

Nga Kooti Whenua Maori.

I runga i te Motini a Te Huhitana whakaaetia ana kia homai ki te tepu o te Whare tetahi ritana e whakaatu ana i nga ra i noho ai Tiati Patene me Tiati Wanatama i roto i te Kooti i Waimata, Rawene, i Tekawakawa, Whangarei, Takawira me Mangawhare. Me te moni o te Koroni i pau me te whakaatu mai hoki i te maha o nga keehi i whakaotia i aua kainga.

Pire Tiaki Ika.

Te Raiti motini ana kia korerotia tuaruatia tenei Pire. E pa ana tenei Pire ki nga Patiki o Waihora anake, kaore ki tetahi atu wahi o Niu Tireni. He tikanga tenei e mutu ai te patu i page 23nga ika pakupaku kaore e tae ana ki te 11 inihi to roa, na to ririki o nga mata me nga takekenga o nga kupenga i nui rawa ai te mate o nga kuao ika. Tekaumarua pea nga poti Pakeha kei taua moana e mahi ana, a e tae ana a ratou kupenga ki te maero kotahi mo ia poti mo ia poti. E tae ana nga Patiki e patua ana e aua tangata ki te kotahi mano pouaka i te tau, e nga Kanae me nga aua e tae ana ki te ruatekau mano keehi. Haunga nga Tuna.

Tame Parata.—Ka araia nga Maori e noho tata ana ki taua wahi i raro i tenei Pire kia kore e tae ki te tiki atu i etahi ika ma ratou. E whakarite ana kia tan te whaina timata i te £1 tae atu ki te £50. Mehemea ka tango ika mai i Waihora; na kua kore nga Maori e ahei te hi i taua moana ahakoa ko ta ratou wahi tena i mahi ai mai ano i o ratou tupuna tuku iho, tuku iho, i mua noa atu i te taenga mai o nga Pakeha i tawahi. Ki taku mohio i whakapum[gap — reason: damage]tia ki nga Maori a ratou wahi mahi ika i raro i te tiiti hoko o Ngaitahu, na reira me tino tupato nga honore mema kei pokanoa ki nga mana tuturu a nga Maori, Ki te tae atu tenei Pire ki roto ki te Komiti ka mea ahau kia whakatikaia kia waiho pai ki nga Maori te mana mahi ika ki taua wahi. E korero ana te honore mema nana te Pire mo te taha Pakeha. Ko ahau e korero ana mo te taha kia Ngaitahu. Na ratou ahau i pooti mai ki te Whare hei tiaki i o ratou mana katoa. Pai noa atu kia paahi tenei Pire mehemea e kore e araia nga Maori i a ratou e haere ana ki te patu i nga ika e hiahia ai ratou.

Taipua.—E tautoko ana ahau i te korero a te honore mema Maori o Te Waipounamu. E tino whai paanga tuturu ana nga Maori ki taua moana. Mehemea na nga Pakeha anake katahi ka rereke. Ko tenei me mahara tonu ratou. Ko te take i hoko nga Maori i Te Waipounamu no te kiinga tera e whakapumautia kia ratou a ratou ika me a ratou mana katoa. Ahakoa e meatia ana kia takahia enei whakaaetanga me enei kawenata pono, e kore e tika kia. tinihangatia nga Maori. Ki taku whakaaro me whakamana tonu enei ritenga katoa.

Kapa.—He Pire tenei mo tetahi wahi anake o te Koroni, a e hara i te mea e whakapumau ana ki nga Maori a ratou mana e korerotia na i roto i te Tiriti o Waitangi. Ahakoa maha nga mema Maori i tu ki roto M tenei Whare me ta ratou whapapuaki tonu i taua Tiriti, heaha te aha? No hea e whakamana ona ritenga. Me whakawatea nga Maori kia tango noa atu a ratou ika i hiahia ai ahakoa iti iho i te 11 mini te raroa.

He nui nga mema i korero mo tenei Pire muri iho ka whakaae te Whare kia panuitia tuaruatia.