Paraire, te 7 o Oketopa, 1892.
Pire Whakamana Take Whenua Maori.

H. K. Taiaroa.—E te Tumuaki, I whakahe au inanahi mo te Pire nei, a e whakahe atu ana ano au inaianei. Kua kite au inaianei kua rereke ano te ahua o te Pire nei i te mea i tukuna mai i tera Whare inanahi. I ki a te Witimoa inanahi e pa ana tenei Pire ki nga whenua e riihitia ana ki nga Pakeha. E tika ana pea etahi o ana kupu mo runga mo nga whenua riihi, engari ki taku titiro e hara i te mea e pa anake ana tenei Pire ki nga whenua riihi, engari e pa ano ana ki nga whenua kua hokona, i riro tahae nei te hoko o etahi o aua whenua; a i etahi o aua hoko ko etahi anake pea o nga Maori o roto o nga tiwhikete i hoko, a ko etahi pea kaore i whakaae ki te hoko. Tera pea e tika ana ano nga kupu a te Witimoa, engari ka pera ano taku me taku kupu onanahi, i mea ra au, ko te mea tika mo tenei Pire me tapiri mai ki te Pire he kupu Apiti whakaatu mai i nga whenua e meingatia ana kia pangia e tenei Pire, me nga ingoa o te hunga e pa atu ana ki aua whenua. E ki mai ana etahi mema e kore tenei Pire e pa atu ki nga hoko i te Waipounamu, a kaore he tikanga oku kia whakahe au i te Pire. Ki taku mahara e hara tena i te take tika kia nohopuku au. E tu ana au i tenei Kaunihera hei mangai mo nga iwi Maori katoa, a ka tupato tonu tahu tiaki i o ratou take. E hiahia ana hoki au kia whakaritea nga raruraru i waenganui i nga iwi e rua, kia tau ai te pai ki te Maori me te Pakeha. Ko taku tino take e whakaha atu nei au i tenei Pire, ko te waihotanga mo te ra whaka-mutunga o te Paremete, e kore hoki e taea e nga mema te ata whiriwhiri. E ki mai ana nga Maori mohio ki enei tikanga tera e tae ki te wha miriona eka nga whenua e pangia e nga tikanga o tenei Pire. Na i runga i enei take me taku kore marama ki ona tikanga ohorere ana au; a ki taku mahara ko tona mutunga he mate mo nga Maori. E wehi ana hoki au kei pa atu ano ki nga hoko a te Kamupane whenua Maori O Turanga, i korerotia ra e au ona tikanga i tera rangi. E ki mai ana nga Maori tera e pa ki aua hoko, a i runga i te kore oku e ata marama, e mahara ana ano au ko te mea tika me whakaatu mai nga whenua e pangia ana e tenei Pire. Ki taku titiro ki te rarangi 13. e mea ana me whaimana te Kooti ki te whaka-mana i nga hoko e pai ai te Kooti, a ki taku mahara e kore tera e tika, i te mea hoki e kore nga Maori e ata mohio ki nga tikanga, e kore e ahei ki te whaka-haere tika i o ratou take. E mea ana hoki te Pire ka mana tonu te whakatau a te Kooti Whenua Maori mo ana hoko, page 13a e kore e taea te tuku atu ki te Hupi-rimi Kooti, engari me tuturu i runga i te whakatau a te Kooti Whenua Maori; a na enei take katoa i wha-kahe ai au i tenei Pire. Tera atu ano pea etahi atu tikanga pakeke kei roto i te Pire, engari kaore ano au kia whai taima noa ki te ata titiro haere i ona rarangi. E ki mai ana nga Maori kua kite ratou e tae ana ki te 50,000 eka e pangia ana e tetahi tikanga o te Pire, a e whakahe atu ana au mo te taha ki nga Maori, ko au hoki to ratou mangai ikonei. E tautoko ana au i te motini a Renao, me taku mea atu ki te tukua mai ano me tuku mai i te timatanga tonu o te huihuinga o te Paremete. Kua maha ke oku tau i roto i nga Whare e rua o te Paremete, a kua kite au, ahakoa e kiia mai ana he Pire pai te Pire e mahia ana i ia tau i ia tau, kia roa e haere ana ka kitea he maha nga raru-raru kei roto. I ki mai a te Pakere inanahi kei te raruraru katoa nga Ture e pa ana ki te taha Maori, a kua tukua mai e ia tenei Pire hei tino whakararu-raru. He aha ia te waiho ai i nga Ture i tona ahua raruraru, he aha ia i tuku mai ai i tenei hei tino whakarararuraru rawa atu. E pouri ana au i te mea kaore e taea e au te tino whakamarama atu i nga rarangi kino katoa o roto o te Pire nei, engari he kore ano oku e whai-taima ki te ata rapu i ona tikanga, engari e mohio ana au he mate mo nga Maori kei roto i te Pirie nei. E pouri ana au mo taku omanga mai i te Komiti i te ata nei, engari he pukuriri ano noku, ko taku mahi ano tera e ka pouri au.

H. K. Taiaroa.—E te Tumuaki. Kaore ano au kia marama ki nga, kupu tohutohu mai a te Pakere mo te Tekiona 7. Ki taku mahara e kaha ke atu ana te mana o taua Tekiona i ta tatou e kite iho nei. E mea ana hoki taua Tekiona mo nga roherohenga a to Kooti, a ki taku mahara e pa ana ano ki etahi atu roherohenga i tua atu ano i te whenua e pangia ana e te tiwhikete e whiriwhiria ana ra ona tikanga. Mehe-mea ka kitea a muri ake nei e tika ana ano taku, me whakaae mai a te Pakere ki te he o tana, me te tika o taku titiro ki nga, ritenga o taua rarangi.

Paahitia ana taua Piri e te Kaunihera.

page 14