Pire Reriwe Nui O Aotearoa.

Taipua.—E whakahe ana ahau ki te tikanga a te Minita Maori. Kua tuku pitihana a Ngatimananiapoto te iwi nana enei whenua kia whakakorea nga here i runga i aua whenua. I tae mai taua pitihana ki te aroaro o tenei Whare a parea atu ana ma te Komiti Maori o te Whare e whiriwhiri. A penei ana ta ratou ripoata mo runga i taua pitihana. Me tuku ki te Kawanatanga kia whiriwhiria e ratou. Akuanei i runga i te mahi a te Kawanatanga mo runga i taua pitihana e mea ana ratou kia herea aua whenua mo nga tau e rua e haere ake nei. Ki taku whakaaro e he ana te whakaeke i enei here ki runga i nga whenua no te mea ka maha nga tau e mahi ana aua Maori ki te wehewehe i o ratou whenua me te nui o a ratou moni i pau i te wehewehenga. He nui a ratou moni i pau i te wehewehenga o a ratou whenua. Ko te tuatahi o nga huarahi i pau ai ko te Kooti Whenua Maori i te ruritanga o a ratou whenua a i muri iho i te wehewehenga o nga whenua ki waenga i nga hapu a i muri iho i te wehewehenga o nga whenua ki waenga i nga tangata whai take. He whakamatau tenei na te Kawanatanga kia riro tonu ake ma ratou e hoko aua whenua mo te utu iti noa iho uei. E ki ana ahau ehara rawa tenei i te mahi tika. He mea kia riro huna atu nga whenua o nga Maori. Ki taku mohio ko te ingoa tika. mo tenei Pire ko te Pire tahae i nga whenua Maori. He aha te take i kore ai e tukuna nga Maori ki te riihi i o ratou whenua ki te Pakeha mehemea e pai ana ratou ki te pera. I te mea kua wehewehea e nga hapu me uga Maori o ratou whenua ko te mea tika me tuku atu i te mana ki a ratou ki te riihi ki ta ratou i pai ai. Mehemea e meatia ana kia herea ko nga Poraka nunui anake ekore e pera te nui o te whakahe. Otira e meatia ana kia whakaekea aua here ki nga hea a ia tangata kua oti te wehewehe. Ko nga whakaaro tenei o mua iho mehemea ka oti te wehewehe to whenua he huarahi tika tera a hei painga mo nga Maori. Kahore tenei tu mahi e whakangahau i a ratou ki te pera. A he aha te painga e puta ki nga Maori i muri iho i te utunga mo te wehewehenga i o a ratou whenua. Ma konei tonu e herea ai nga whenua. Na kua nui nga moni a nga Maori kua pau i te ruritanga me te wehewehenga i o ratou whenua e te Kooti Whenua Maori. Kua oti katoa nga huarahi o te ture te whakahaere. A me pehea e hoki mai ai nga tini moni a nga Maori i pau i runga i te whakahaere o ratou whenua mehemea ka penei tonu te whakaeke o nga here ki runga me te arai i nga mahi whakahaere. Mehemea e aro tahi ana te whakaaro o nga Maori tera e taea e ratou te arai i te hoko a te Kawanatanga i aua whenua ara mehemea ka penei tonu te whakaeke i nga here. Tena pea e tupu mai te whakaaro i roto i o ratou ngakau kia kaua e hoko whenua ki te Kawanatanga mehemea ka penei tonu te whakaeke o nga here. Ka whakapuaki ano ahau i aku kupu i korero ai i mua ake nei ara mehemea e meatia ana kia whakaekea nga here ki runga i nga poraka nunui anake kahore ano i wehewehea ekore taua tikanga e he, erangi i te mea e kitea ana me pa taua tikanga ki nga hea a ia tangata o nga Maori he aha te painga o a ratou whenua kia ratou? He mea pai rawa mo nga Maori mehemea kahore i tukuna kia ruritia o ratou whenua me te tuku ki te Kooti kia whakawakia. Otira na te Kawanatanga i whakahau i nga Maori kia ruritia o ratou whenua me te tuku ki te Kooti kia whakawakia. Na kua penei te tukunga iho o nga tikanga ki a ratou. I runga i te mea kua mana nga tono a te Kawanatanga kua meinga kia herea o page 52ratou whenua inaianei a e kore rawa tetahi painga e tau kia ratou. Ko te mea tika me unu nga here. Me tuku kia hoko kia riihi nga Maori o ratou whenua ki te hunga i pai ai ratou. A ki te pai nga Pakeha ki te whakatete ki te Kawanatanga i runga i te hoko me te riihi me waiho kia pera ana tena ko te tikanga here nei i nga whenua he arai tonu i nga Maori kei whiwhi i te painga mo ratou a tera taua tikanga e mea i nga Maori kia hoki ki to ratou ahua Maori o mua. Kei era wahi katoa o Niu Tireni ka oti te ruri i o ratou whenua me te wehewehe kua tukuna tonutia ki a ratou te tikanga ki te riihi ki te pehea ranei ki te Pakeha me te puta ano o to painga ki a ratou. Kua whakakorea taua tikanga inaianei ki nga Maori o Waikato. He maha nga tau i noho puku ai a Ngatimaniapoto erangi inaianei kua noho ratou i raro i nga ture o te koroni a kua whakaekea tenei he ki runga i a ratou i runga i te here i o ratou whenua. Ki taku whakaaro he whakatamariki rawa tenei i nga Maori a e tino he ana te whakaekenga o taua here ki runga i o ratou whenua. Ko te mea tika me tuku e te Kawanatanga i nga Maori kia riihi kia kaua e neke ake i te rima mano eka ki te tangata i roto i taua takiwa. A mehemea e whakamana ana taua tikanga ka ahei nga Maori e noho ana i roto i te Rohe Potae te whiwhi ki tetahi painga mo ratou i roto i a ratou poraka nunui. E whakahe ana ahau ki te tikanga kia whakaroaina atu te wa mo enei here ki runga i nga whenua. Ekore hoki taua taima e pau, kia taea noatia a Hanuere e haere ake nei a e meinga ana kia whakaekea nga here mo nga tau e rua i muri iho o taua marama. Me kaua ano hoki tatou e wareware ki tenei no te tau 1884 mai ano i herea ai aua whenua e te Kawanatanga. Kua ki mai te Minita Maori ki te Whare ko te take i mea ai ia kia mau tonu enei here he mea kia hokona ai e ia etahi whenua nunui o nga Maori o taua takiwa. Ki taku whakaaro ehara pea tenei i te tikanga tika, erangi pea te patu tonu atu i nga Maori katoa kia mate inaianei ano hei reira ka riro katoa mai ai nga whenua o nga Maori i aia. Kahore hoki e rere ke te ahua o aua tikanga e rua. Kahore hoki i tika kia pera mai nga korero a te Minita Maori. Mehemea e tukua ana tetahi mana ki nga Maori kia riihitia o ratou whenua tera e puta he painga ki nga Pakeha a kua mutu tonu te raruraru a ka pera ano hoki te painga ki te koroni. Mehemea ka whakaae te Kawanatanga kia whakaekea nga here ki runga i nga poraka nunui anake ekore ahau e whakahe ki tena tikanga ara ki te mea e tukua ana he mana ki nga Maori kia riihitia etahi wahi ririki. E meinga ana kia herea enei whenua inaianei mo nga tau e rua timata mai i te tahi o Hanuere e haere ake nei, ka pau aua tau tera ano e whakaekea he here ki runga a ka pera tonu te mahi. Ka whakaekea tonutia nga here ki runga i nga whenua no te mea ka pau nga tau e rua ka whakaekea ano mo nga tau e rua, a ko tona tukunga iho pea mehemea kahore e tere te hoko a nga Maori ki te Kawanatanga tera e hanga e te Kawanatanga he ture hei here e nga whenua a taea noatia te mutunga o te ao. E tino whakahe ana ahau ki te tikanga whakatamariki i nga Maori. Ki taku whakaaro me kaua rawa he here e whakaekea hei arai i te riihi a nga Maori i nga whenua ririki ara i te rua mano eka tae atu ki te rima mano ara mehemea kua oti te whakatau nga take ki aua whenua. Kua maha nga taenga o te Minita Maori kia kite i nga rangatira o Ngatimaniapoto a i te tohe tonu nga Maori ki to Kawanatanga kia unuhia aua here. Ko tenei ka tono atu ahau ki te Kawanatanga kia whakanga-waritia te tikanga kia whakawhitiwhitia nga whakaaro a me kaua e herea tonutia enei whenua i ia tau i ia tau a ta? noatia te mutunga o te ao. He aha hoki te painga e puta mai ki nga Maori i muri iho o te whakapaunga i a ratou moni ki te ruri me te whakahaere i nga take ki nga whenua mehemea ka penei tonu te here i nga whenua. He hanga whakama rawa taua tikanga a e ahua rite ana ki te muru. Kei a muri ake nei ka whaikorero ano ahau mo runga i tenei Pire.

Timi Kara.—E te Tumuki kahore e nui aku korero mo runga i tenei Pire erangi ko aku korero ka korero nei he page 53korero mo runga i nga mahi a te Kawanatanga mo runga i nga whenua e meatia ana kia whakaekea nga here. I te tuatahi e whakaaro ana ahau he nui rawa te whenua i whakataua ai aua here. He nui te wahi o taua whenua kahore rawa e hiahiatia e te Kawauatanga a ekore ano hoki e hiahiatia e te Kawanatanga kia riro i a ratou a muri ake nei. A ko taku ki hoki tenei e kore e taea te hoko e te Kawanatanga mo nga tau maha noa atu. Me whakaae ano ia tatou ki tenei mehemea e hiahia ana te Kawanatanga ki te hanga i te Reriwe ra runga i te tua whenua me tuku atu ano ki te Kawanatanga nga tikanga katoa ki te whakawhiwhi i a ratou ki nga whenua e haerengia ana e taua Reriwe. Otira i te mea e whakaae ana tatou ki tera e whakaae ana tatou kia pera te nui o te whenua e riro i a ratou ara kia tino marama te Kawanatanga kia pehea te nui o te whenua e hiahiatia ana e ratou i tetahi taha i tetahi taha i muri iho o te whakatakotoranga o te raina. He tika ano kia whiwhi ratou kia pena te nui i tetahi taha i tetahi taha o te raiua. Otira mehemea e herea ana e ratou tetahi whenua nui tonu kua kiia ake nei e ahau kahore e hiahiatia e ratou a ekore ano hoki e riro i a ratou mo nga tau maha noa atu he here kau ano ta ratou i te whenua me te patu i nga hiahia o nga Maori kua roa nei ratou e hiahia ana ki te whakarere ara to ratou tikanga Maori. Mehemea e tukua ana he mana ki a ratou ki te whakahaere tikanga mo a ratou whenua ki te Pakeha ka tahi ka tere rawa te nohonoho te whenua e te Pakeha. Mehemea e whai takiwa ana tatou me te Kawanatanga ki te whakahaere i tenei take kua tino marama te whiriwhiri nga whenua e takoto ana i ia taha o te raina Reriwe a kua whakaae nga Maori ki te whakaeke i nga here ki era penei ano me ta te Pire i whakaatu ai. Erangi me whakamarama atu ahau ki te Kawanatanga i tenei. I whakaturia e te Kawanatanga tetahi Kooti Whenua Maori motuhake mo nga whenua o Waikato kia noho ki reira a heoi he mahi ma taua Kooti he whakawa i nga take ki nga tini poraka o reira, kia whakatuturutia nga take, kia wawahia nga whenua ki nga hapu ki a tere ai te whakanohonoho o te tangata ki runga i aua whenua, hia hokona ranei aua whenua e te Karauna. Noho ana te Kooti i reira a pai ana te mahi a taua Kooti. Ki taku i rongo i kaha te mahi a taua Kooti. I whakataua nga Maori kia tukuna mai tenei me ten a poraka kia whakawakia e te Kooti Whenua Maori a kihai i roa kitea ana te pai o te whakaturanga i taua Kooti. Kihai i roa kua tau nga take ki te hawhe ki te nui atu ranei o nga whenua o Waikato i taua Kooti. Otira i nukuhia taua Kooti e te Kawanatanga i runga i tetahi tikanga pehea nei ranei. I te tuatahi ka whakahokia iho ko nga utu ma te Tiati e mahi ana i reira me tetahi Ateha me te pai ano o ta raua mahi, a kore iho he Kooti ki reira mo tetahi wa. I muri iho ka kawea ano tetahi Kooti ki reira me nga Tiati e rua ki te mahi i reira. Ki taku mohio kua tekau ma rua marama kua ono ranei pea marama, a mehemea e tukua mai ana nga pukapuka whakaatu a te mahi a taua Kooti tera e taea te tuhituhi ki te kupu kotahi, a ko taua kupu. Kahore, He he rawa te whakaturanga o taua Kooti. I muri iho ka paahitia e tatou tetahi ture i te tau 1888 i te tau 1889 ranei a i mea taua ture ekore e ahei te hoko e tetahi whenua Maori ki tetahi Pakeha kia neke ake i te 5,000 eka ki te mea ia kihai i neke ake nga tangata whai take ite rua tekau. Ko te take i peratia ai nga tikanga o taua ture he mea kei riro nga poraka nunui i te hunga whai moni. He tika ano tena, erangi he whakaeke mai ano tena i tetahi atu here haunga tetahi here i whakaekea i te tuatahi i raro i tetahi Ture motuhake ki runga i aua whenua katoa. Na ko te tono a nga Maori inaianei he tono tika. Ko ahau tetahi o nga Komihana i tae ki taua whenua. I turia ano a matou he hui ki reira. A tae katoa mai ana nga rangatira o nga tini iwi o taua takiwa ki o matou aroaro a kotahi te mate i whakaaturia mai e ratou kia matou ara kua herea o ratou ringa e te Kawanatanga kua herea hoki o ratou whenua a kua whakaturia tetahi Kooti ki to ratou takiwa a kua nui a ratou moni kua pau i te whakawakanga o nga take ki nga whenua me te wehewehenga i nga whenua a ko tona tukunga me page 54kaua he painga e puta mai ki a matou i runga i aua whenua me noho puku matou a kihai tetahi mana i tukuna mai kia matou hei whakahaere i o matou whenua kia hoki mai ai etahi o nga hereni i pau i te whakawakanga. Ko ta matou mahi he tatari i ia rangi i ia rangi me te tohe mai a nga Apiha a te Kawanatanga kia hokona a matou whenua ki te Kawanatanga mo ta ratou utu i pai ai ratou ki te homai. I tau he taumahatanga ki runga i etahi o aua Maori i tenei hanga i te nama a i tohe tonu nga Pakeha me nga Komihana a hokona ake nga whenua o etahi. Na, ehara tena i te huarahi tika mo te whakahaere i tetahi take penei te nui ara te haere me te tohe ki tenei ki tena kia hokona a ratou hea. Ko te whakahaere pai hei whakahaere ma te Kawanatanga kia nohia nga whenua me whakahaere i runga i nga tikanga whanui. Mehemea koia nei te whakaaro o te Kawanatanga he mea kia nohia nga whenua kia tau ai te pai ki te katoa ki te Maori raua tahi ko te Pakeha tera atu ano etahi huarahi haunga enei e whakahuatia nei e te Kawanatanga. Heoi hoki te huarahi whakahaere ma te Kawanatanga ko tenei kia kaua e tukua kia kaua e mano tini nga eka e riro i te tangata e whiwhi ana i te moni. Heoi te huarahi ma te Kawanatanga hei arai i aua hao whenua me whakaeke he here kia kaua e neke atu nga eka e hokona e te tangata i te rua i te toru i te i te rima mano ranei nga eka. Otira ka waiho atu e ahau ma koutou e whakatau kia pehea te maha o nga eka e hokona e te tangata kotahi. Mehemea ka peratia e te Kawanatanga. Me tuku te Karauna karaati ki te Maori nona tona whenua a muri iho ka waiho atu te Maori me te Pakeha ki te whakarite i nga tikanga me te whakangawari i nga tikanga e tere ai te oti o te whakarite i nga tikanga ki waenga i a raua. Me whakangawari nga tikanga hei whakamana i aua whakahaere, ma kona ka tere rawa atu ai te whakanoho o te whenua ki te tangata, haunga te here i nga whenua i runga i enei huarahi e korerotia nei. Otira mehemea e herea ana nga whenua i runga i enei tikanga e korerotia nei kia ahei ai te Kawanatanga te haere ki nga Maori hoko ai i nga whenua e pai ana hei whakanohonoho tangata, ka pehea tona tukunga iho. Kei te mohio ano te Whare i te ekengia ana ano nga whenua katoa o Waikato e nga here a te Kawanatanga mai ano i te tau 1884, a he pehea te nui o te whenua kua riro mai i a ratou. Kahore kau, no te mea ko te nuinga o aua whenua kahore ano kia tukuna kia whakawakia e te Kooti Whenua Maori. Tera ano hoki ona wahi nunui kahore ano kia toia te mekameka a te kairuri ki runga. Akuanei i runga i te titiro atu ki te porori haere o nga mahi a te Kawanatanga ki te whakanohonoho i te whenua i runga i te whakaekenga i nga here e mea nei koutou kia whakaekea. Ka marama noa atu e tatou te ki he maha nga tau e pahure i mua o te hokonga o aua whenua hei whakanohonoho tangata. Na e meatia ana a tenei Pire kia whakanukuhia atu ano nga here ka mutu nei i a Hanuere e haere ake nei kia rua atu ano nga tau. Kahore ahau e mohio mehemea kei te mohio te Minita Maori mehemea ranei kua korerotia e ia ki te Whare, kahore hoki ahau i konei i tana kokiritanga i taua Pire kataea e ia te hoko i nga whenua katoa i hiahia ai te Kawanatanga i te taha o te Reriwe Nui o Aotearoa i roto i nga tau e rua e haere ake nei. Ki taku mahara ekore e riro i te Kawanatanga nga whenua i hiahia ai ratou i roto i aua tau. Kei te mohio ano ia ahau inaianei kei te whakahaerea nga hoko o tetahi whenua nui i te pito whakatetonga. Otira tera e kotahi tau e whakahaere ana i aua whakahaere i mua o te rironga o aua whenua i te Kawanatanga. No enei rangi ano i whakataua ai te wehewehenga o tetahi whenua ka kotahi tau e mahi ana. Kei te he te mapi a ekore e taea te whakahaere i runga i te ture kia oti rano te ruri. Mo te Awarua Poraka ia taku e mea nei, kua whakaaetia hoki te whakawa tuarua a ko wai ka hua tera e hokona e nga Maori ki te Kawanatanga, a me whakatu ano hoki tetahi Kooti wehewehe mehemea ka riro tetahi wahi i te Kawanatanga kia mohiotia ai te takotoranga o nga whenua i riro i a ratou. He roa te wa e pau i te whakahaere i enei raruraru. Kua korero ake ahau e whakaae anano matou he tika kia riro i page 55te Kawanatanga te mana ki te hoko i nga whenua i ia taha o te reriwe. Na heoi ta matou kupu whakawhaititia mai, me tau te mana o te Kawanatanga ki nga whenua pena te rahi i ia taha o te Reriwe no te mea e ahei ana ahau te whakaatu ki te Kawanatanga kei te nuku rawa atu nga here kua whakaekea e ratou i runga nga whenua e hiahiatia ana e ratou a ekore hoki ratou e pa atu ki te hoko a he whenua aua whenua kei te hiahia nga Maori ki te tuku ki etahi tangata atu. He aha te take kia kore ai te Kawanatanga e whakatau i a ratou here ki runga anake i nga whenua e hiahiatia ana e ratou me te tango i tetahi mana ki a ratou e ahei ai e ratou te panui te whakakorenga o te here i runga i aua whenua katoa ara o nga wahi kahore e hiahiatia ana e ratou a e hiahia nei nga Maori ki te whakahaere tikanga tuku ki te Pakeha? Ko tehea te mea tika. Kua ki ake ano hoki ahau, e pouri ana ahau i te mea kua tata nei te mutu o te Paremete kahore te Kawanatanga i whakangawari mai kia hui penei tahi ratou me nga mema Maori i naianei ki te korero i tenei take. Kahore e kitea e ahau tetahi tino mea hei arai i tenei Pire mehemea ka whakaurua e te Kawanatanga etahi tikanga hei whakahaere i nga tikanga kua korero ake nei ahau ara kia tango mana ki a ratou i raro i tenei Ture hei whakakore i te here ki runga i etahi whenua kahore e hiahiatia e ratou a e mohio ana hoki ratou ekore e riro i a ratou a e hiahiatia ana e nga Maori kia whakahaerea etahi tikanga tuku ki te Pakeha. A ki te kore hoki ra te Kawanatanga e pai ki te pera me whakahoki iho te nukuhanga o nga here ki te kotahi tau. Mehemea e whakaae ana te Kawanatanga ki te nuku i te Panui ka mutu nei a Hanuere e haere ake nei mo a tera Paremete ki taku mahara e kore matou e whakahe ki tena he mea tika hoki. A kei waenganui o tenei Paremete me tenei e haere ake nei me whai takiwa matou kia kite i te Kawanatanga me te ata whiriwhiri i taua take katoa kia ahei ai te whakatau i tetahi tikanga ngawari. Kei te rite tahi to matou hiahia ki to te Kawanatanga kia nohia te wheuua me te whakahaere i te tika ki nga taha e rua.

Tame Parata.—He Piro motuhake tenei inahoki e pa ana ki nga whenua anake o te Rohe Potae a e pera tonu ana ki te ture i paahitia e tera Kawanatanga i mua. I meatia i reira kia herea mo nga tau e rima otiia i runga i te whakatete a nga niema Maori, whakahokia iho ki te rua tau anake. Na inainei e maharatia ana kia nukuhia ano mo nga tau e rua timata atu i te Hanuere e haere ake nei, otiia i runga i te ngawari o nga mema Maori kua whakaae te Minita Maori kia kotahi tonu te tau e herea ai, na reira kahore aku kupu hei whakatikatika. Ko tenei tu mahi tuku mai i nga tikanga nui rere ke ohorere noa iho, he he rawa atu, a he nui te mate kua puta i runga i taua mahi. I te tau 1887, whakaurua ana he menemana ki roto ki tetahi ture, kihai rawa i matua korero, a pa ana he mate kino rawa atu ki nga Maori whai take ki nga Rahui o te Tai Hauauru. A ko te mahi he i mahia e tenei Whare i reira kaore ano kia whakatikaia. Ki toku mohio me waiho tenei mahi he hei tauira, hei whakatupato kia kaua e peneitia te mahi a muri aki nei. Koina te take i pooti ahau ki te whakahe i nga menemana hou e whakaurua ana ki tenei Pire.

Kapa.—I mahara ahau i roto i toku kuaretanga e paahitia ana tenei Pire hei whakatika i te Reriwe ki Waenga o te Motu nei. Ko Ngatimaniapoto i te noho ke atu imua a inaianei me whakamatau te Kawanatanga ki te kawe mai ia ratou ki te rnaramatanga noho ai, a kaua e whakaeke here ki runga ki a ratou whenua. Otiia i te mea kua whakaae te Minita Maori ki te here mo te tau kotahi anake, heoi kua kore oku tikanga. Mehemea kaore enei whakangawaritanga, tera e nui haere aku korero. Na te mea he tau kotahi enei here, kua kore au e whakatete.

Taipua.—Me kaua te Whare e whakaaro e whakaae ana ahau ki te paahitanga o tenei Pire erangi i te whakaetanga a te Minita Maori ki taku hoa te mema mo te Takiwa Maori mo te Tai Rawhiti i kaika taku whakaae i te mea kahore ano i whiriwhiria e ahau. I whakaaturia ano e ahau i mua ki nga Maori te he o tenei Pire ahakoa e tautohetia ana e ahau i mohio ano ahau ekore ahau page 56e kaha no te mea kihai nga mema o te Whare i tahuri mai ki te tautokoi ahau. I whakaaturia ano e ahau te he o te whakaeke i nga here ki runga i nga whenua o nga Maori kua oti te whakatau a ratou take. I mohio ano te Kawanatanga ki tenei heoi tukua mai ana he Pire hei here i nga whakahaere o enei whenua mo nga tauerua. E maohioanana ahau ko te tikanga o tenei Pire he mea kia mana ai te Kawanatanga ki te hoko i enei whenua mo te kotahi hereni me te hikipene i te eka mo to rua hereni ranei i te eka a i muri iho ka hokona e ratou mo te kotahi[gap — reason: damage]mo te rua mo te toru pauna i te eka. Koia na te tikanga ki taku mohio i tukuna mai ai e te Kawanatanga he Pire penei a ki taku mohio e tino he rawa ana. E whakahe ana ahau ki enei tu mahi hoko i nga whenua Maori. Kei te mohio ano nga mema o te Whare e he ana. Ko te mea tika kia tika te whakahaere o nga tikanga ki nga Maori a me tuku kia hokona a ratou whenua ki ta ratou i pai ai. Ka pau tenei wa me mutu i reira te here o enei whenua. Erangi e wehi ana ahau tera ana pea e whakanuku atu nga tau mo aua here inahoki kua ki mai te Minita Maori ki ahau kei te whakaae nga hawhe kaihe o Waikato ki tenei Pire ara a Hone Omipi me etahi atu. He tika ano pea tena. Erangi e ki ana ahau me whakamutu taua mahi a kaua e whakanukuhia atu nga tau. Kihai nga whenua o Ngatimaniapoto i raupatutia i runga i te whawhai otira e hoki ana nga tikanga o tenei Pire ki te raupatu. Ko te mea tika me hoko i nga whenua Maori ki te utu tika me te tiaki ano i to ratou mana i tukuna ki a ratou i runga i te Tiriti o Waitangi. Ki taku whakaaro ko te mea tika maku me ki atu ki nga tangata Maori e noho ana i era takiwa kia kaua ratou e hoko i o ratou whenua ki te Kawanatanga i te wa e mau ana enei here no te mea ki te hoko tonu ratou i o ratou whenua ekore nga here e unuhia.

Heoi korerotia tuatorutia aua te Pire, i te mea kua whakaae te Minita Maori kia whakaekea te here mo te tau kotahi anake.

Paahitia ana te Pire.