Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1886-1890

Nga Whakahaere Mahi O Te Whare

Nga Whakahaere Mahi O Te Whare.

Te Miterehana. — E whakaatu ana ahau ki te Whare, kua oti te hanga he tikanga e poto ai te noho o te Paremete. Ko te uuinga o nga Pire e mau ana i runga i te Ota Pepa, ka whakarerea. E rua tekau pea nga Pire ka mahia, ko te Pire Whakatikatika i te Ture Kooti Whenua Maori tetahi.

Taiwhanga.—Ka whakatetea kinotia tena Pire kei paahitiia.

Hoani Taipua. —E hiahia ana ahau ki te patai ki te Minita Maori mo runga mo te whakahaere o nga mahi o te Whare nei. Kei au tetahi Pire kei runga i te Ota Pepa, hei whakahaere i nga Rahui o Tai Hauauru. Kei te kino rawa te ahua o enei rahui inaianei, a pai atu mehemea ka paahitia he Ture pai hei whakamarie i nga tini porearea i runga i aua whenua. I tenei tau i hori ake nei, ka hanga te Ture Whakatarewa kia waiho mo tenei tuunga o te Paremete mahi ai. Ki toku mohio me tono atu ki te Komiti Whiriwhiri e rapu korero ana inaianei kia tere te tuku mai i ta ratou ripoata, kia hohoro ai te paahi tetahi Ture. He nui hoki nga korero kua kohikohia e taua Komiti hei mohiotanga mo tenei Whare. Ka nui te pai mehemea ka whakamana e te Kawanatauga nga ripoata me nga whakatau o te Komiti Tikanga Maori. Mo runga mo tenei Pire Whenua Maori ka homai nei, kahore au e mohio pewhea ana tikanga, e hahau noa ana mei kore e rongo i tona ahua. Engari e ki ana ko nga wira Maori, me whakahaere i raro i nga ripoata a nga Tiati o te Hupirimi Kooti. E kore rawa ahau e pai ki tena ritenga, i te mea ko enei tini parenga atu ki te Hupirimi Kooti, he mahi whakapau monemone i nga paku moni a nga Maori a ngaro noa. Pai atu te waiho ma te Kooti Whenua Maori e whakahaere i enei tu mea katoa. Na e whakahe ana te mema Maori mo Ngapuhi ki taua Pire inahoki e ki ana ia he Pire Whakamana i te hoko o Rotorua. Taihoa kia oti marie te whakamaori katahi au ka mohio ki toku tikanga mo tenei Pire.

Taiwhanga.—E ki ana te nupepa o Poneke nei, kua oti te hanga tikanga te upoko o te Kawanatanga me te upoko o tera taha mo nga Pire ka tukua kia paahitia, a e whakahua ana i nga ingoa o aua Pire. Na ahakoa te whakaaetanga e korerotia nei, kahore au e whakaae ki tena ritenga. E kore au e tuku kia meinga hei Ture etahi o nga Pire Maori nei. Kua kaumatuatia te iwi Maori, kua tauria e te hina, a kua ahei ratou ki te hanga Ture hei whakahaere ia ratou inaianei. Kaore e pai kia whakatamarikitia ratou. Kei an ano tetahi Pire, otiia e kore te Kawanatanga e whawha mai na te mea he pai rawa page 36he marama rawa na reira te paingia. E hiahia ana te Kawanatanga kia paahitia ko ta ratou hei whakamana i te hokonga he o Rotorua, hei whakamate hoki i te whakawa a nga rangatira Maori o Rotorua e kawea nei kei roto i te Hupirimi Kooti. E tono ana ahau kia kaua e whakaaetia te paahitanga o enei Pire a Te Kawanatanga i tenei Paremete.

Tame Parata.—Me korero ahau i tetahi kupu i taka mai ia Te Miterehana. He koanga ngakau te rongonga kua oti tetahi ritenga e mama ai nga mahi e poto ai te noho o te Paremete. Ko etahi o nga Pire e kiia nei ka mahia, tera e paingia, ko etahi, e kore. Erangi e tautoko ana ahau i nga korero a Hoani Taipua mo nga raruraru kua kopaepu ki runga ki nga whenua rahui o te Tai Hauauru. Te men i tu manaako ai ahau kia mahia e tenei Whare tetahi Ture pai e mutu ai aua pouritanga, hei tango ake i uga Maori e toremi haere nei ki te hohonutanga ki te whai ao ki te marauiatanga. Na tenei Whare hoki i hanga nga Ture nana i huripoki aua tangata me a ratou whenua ki roto ki te pokeao. Tetahi he o te Ture inaianei ko te kaha kore o te Kooti Whenua Maori ki te mahi i nga wira Maori. Ki au me whakatikatika tonu inaianei, kia whai mana tana Kooti ki te whakahaere. I raro i te tekiona 9 o te Ture Tapae Whenua e tukua, ana te mana whakahaere wira ki te Hupirimi Kooti. Na e he ana tenei, me waiho tenei ki te Kooti Whenua Maori. A ka tono ahau ki te Kawanatanga kia whakatikaia tenei, kia whakaitia hoki te takoha e utua nei i runga i nga riihitanga me nga hokonga whenua Maori, hei whakamana i te motini pera kua paahitia nei e te Whare inaia tata ake nei. He unea nui rawa tenei a me aro mai te Whare katoa ki teuei