Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1886-1890

Taiti, te 31 o Hurae, 1890

Taiti, te 31 o Hurae, 1890.

Ngaitamaoho iwi.

Hoani Taipua patai ana ki te Minita Maori mehemea kua mahia he takanga hei whakaoti i nga kereme a Ngatitamaoho i Waikato. I patai ano ahau ki te Kawanatanga i tera tau mo tenei take ano whakahoki mai ana e te Minita ma Hori Wirikihana apiha o te Kawanatanga i Waikato, e tuku atu i te rarangi ingoa o taua iwi. I au i Waikato i te raumati kua hori i kiia mai e nga Maori ki an kaore taua take i oti. I ki atu au he raruraru nui pea no taua apiha, na reira pea te tahuritia. A e hiahia nui ana ahau inaianei kia kiia mai e te Minita kua oti taua take.

Te Miterehana e ki pono atu ana ahau ki te honore mema na kua tuturu taku kupu whakaae i tera Paremete. I ki atu au ki te Wirikihana kia haere ia ki nga wahi katoa puta noa i Waikato, ki te rapu i nga ingoa o nga tangata Maori katoa kaore a ratou whenua. Ko tana ripoata, tenei kua tae mai, he mea noa rawa, a kua tukua atu ki te Tumuaki o nga kai ruri kia whakahaerea Akuanui i runga i te raruraru nui o te taua Tumuaki i runga i tetahi mahi nui, kihai ia i ahei te haere ki Waikato i te raumati kua hori nei. Erangi ka pahure mai te hotoke nei katahi ia ka haere a ka tahuri raua ko Te Wirikihana ki te wehe i tetahi whenua hei kainga mo nga Maori whenua kore.

Nga Riihi Maori. .

Timi Kara i patai ki te Minita Maori, Mehemea kaore e meatia ana tetahi Pakeha e riihi ana i te whenua Maori i raro i te tekiona 11 o "Te Ture Kooti Whenua Maori 1886 Ture Whakatikatika, 1888," kia utua ki nga kai tuku riihi kia rite tonu te moni ma ia tangata ma ia tangata, ahakoa etahi tautohe i waenga ia ratou mo runga i o ratou whai paanga? E mohio ana ia ki etahi keehi i puritia ai nga moni reti e nga Pakeha, me ta ratou ki atu ki nga Maori, kaore he Ture hei mea ia ratou kia utu i nga moni reti; kia wehewehea rano te whenua e te Kooti ki ia tangata whai paanga. He mea uaua rawa te whakataki mai i te Kooti ki etahi wahi tu ai, no reira kaore e taea e nga Maori te wehewehe o e ratou hea i te kore Kooti. Ahakoa tena he mea he rawa kia whai mana te Pakeha i a ia te riihi ki te pupuri i nga moni i runga i tenei ki hanga noa iho, kahore ano i wehewehea te whenua. Me whakaatu ia ki te Minita Maori i tetahi keehi pera ko Waimarama Poraka. Kua oti taua wahi te riihi ki te Pakeha, a e toru e wha ranei nga tau e takoto nama ana te moni reti, kaore ano kia puta. Kahore te Pakeha e whakaae ki te whakaputa i taua reti, kia oti ra ano te wehewehe te hea o ia tangata. I whakaarahia taua poraka ki te aroaro o te Kooti i tera marama kia wehewehea, otira i te wareware o te Tari Ruri kihai i tukua mai nga mapi, a nukuhia ana te Kooti, kore ana taua whakawa a e kore e mohiotia awhea rawa noho ai ano. E penei ana te tikanga, me arai ranei nga Maori kia kore e riro atu ia ratou nga moni reti, kaore ranei; a me kore ranei he Ture hei mea i taua Pakeha kia utu i aua moni reti? Mehemea kaore, ko te mea tika ma te Kawanatanga me te Whare ko te paahi i tetahi Ture e ora ai enei tu mate.

Te Miterehana.—Kua tukuna e au tetahi patai mo tenei take a kua rongo ahau kaore he Ture hei mea i nga kai-riihi kia utu i nga moni ki nga Maori whai take. Ko te tekiona 10, e whakarite ana me utu nga moni reti ki roto ki tetahi kaute tiaki, takoto ai; a i te mea ka whakawakia ka marama i te Kooti te rahi o nga whai paanga o ia tangata o ia tangata, katahi ka tukuna te ota kia whakaputaina te moni kia ratou. Tekiona 11 o taua Ture e rite tonu ana ona tikanga ki ta te honore mema i korero mai nei. Ka rapua e au mehemea e kore e ahei te whakahaere i tetahi tikanga kia utua e nga Pakeha riihi nga moni reti e tika ana kia puta inaianei ki nga Maori, ara kia kawea ki roto ki tetahi kaute tiaki takoto ai.

page 26