Nga Pukapuka E Kawea Ana E Te Manawatu Rerewe Kamupane.

Taipua.—E patai atu ana ahau ki te Tumuaki o nga Poutapeta,—(1.) Mehemea e mohio ana ia kei te tonoa kia kotahi kapa te utu i runga ake i nga pane kuini e mau ana i runga i aua pukapuka e te Manawatu Rerewe Kamupane mo te kawe i nga pukapuka ra waho i te Pohi ki te Poutapeta i tuhia ai aua pukapuka? (2.) Mehemea ka tahuri ia ki te whakakore i taua tono? Kei te rua pea maero te pamamaotanga ki te taha ki te Hauauru o nga kainga o nga Maori i te teihana. A ko ta matou mahi he kawe tonu i aga pukapuka ki te page 25rerewe kia kawea ki te taone. A i te mea e hoatu ana a matou pukapuka e tonoa mai ana kia kotahi kapa te ntu mo te kawenga i aua pukapuka. E hiahia ana ahau kia whakakorea taua utu (ara) mehemea e whai mana ana te Kawanatanga ki te whakamutu i taua tono.

Ta Haare Atikini.—Tana whakahoki. E pouri ana ahau i te mea e kore e taea e ahau te whakarite i te tono a te mema na. Ko te kapa e tonoa na e te rerewe he utu mo te porori o te kawe i aua pukapuka ki te Poutapeta. A mehemea e whakakorea ana taua utu tera e mau tonu te kawe i nga pukapuka ki te rerewe, a mahue ake te kawe i nga pukapuka ki te Pohi i te wa tika, me te tupu haere ano hoki o te raruraru me te whakanui i te mahi a te hunga mahi Poutapeta. Kei te mohio auo hoki te mema na mehemea e porori ana te kawe o te pukapuka ki te Poutapeta ka tonoa ano e te Poutapeta kia utua kia kotahi kapa mo te mahi o te kawe o taua pukapuka. Ko te pouaka kawe pukapuka i runga i te tereina he pouaka hei kawe i nga pukapuka kihai i tae wawe ki te Poutapeta, a i meatia hei painga mo nga Maori me nga Pakeha ano hoki me ta ratou utu tahi i nga utu e tonoa ana kia utua.

Rahui Kura O Motueka.

Tame Parata.—E patai atu ana ahau ki te Minita Maori mehemea ka kokirihia e te Kawanatanga tetahi Pire hei whakahaere mo te rahui kura o Motueka? Ko te take i patai ai ahau i tenei patai he mea mo runga i tetahi piihi whenua i meatia hei kura i Whakarewarewa. I tukuna ano tetahi pitihana ki te whare i te tau 1884 me te inoi kia whakahokia taua whenua ki nga Maori. I tukuna taua pitihana ki te Komiti mo nga Mea Maori a whakataua ana e ratou me tuku taua pitihana ki te Kawanatanga kia whiriwhiria e ratou. Erangi i te kapi taua kura i muri iho i taua wa a taea noatia tenei wa a kahore nga Maori i te mohio kei te peheatia te whakapaunga o nga moni i riro mai i runga i te reti o taua whenua. I tae ano nga Maori kia kite i te Minita Maori a mea mai ana ia tera e tere te hanga he Pire whakahaere mo taua mea i tenei Paremete.

Te Miterehana.—Tana whakahoki, E mohio ana ahau he take nui tenei, a tera atu ano hoki etahi atu rahui i etahi wahi o te Koroni kei te penei ano me tenei, engari ka tahuri tonu te Kawanatanga ina watea ratou ki te whiriwhiri i taua mea kia marama ai ki a ratou te peheatanga, erangi e kore e taea i tenei Paremete.

Whenua Maori O Kaiapoi.

Tame Parata.—E te Tumuaki e patai atu ana ahau ki te Minita Maori mehemea ka whakahau ia i a te Make ki te whakaoti i nga tiwhikete mo nga whenua Maori i Kaiapoi a tae atu ki Murihiku ara kia whakaotia nga mahi a te Kooti Whenua Maori kihai nei ano i oti i te nohoanga o taua Kooti i te tau 1887?

Te Miterehana.—Tana whakahoki kei a te Make te tikanga o taua mea a kua mea ia ka hohoro tonu tana whakaoti i tenei i tena ota a oti katoa.

Ture Pane Kuini.

Tame Parata.—E te Tumuaki e hiahia ana ahau ki te patai atu ki te Pirimia mehemea ka tahuri te Kawanatanga ki te whakatikatika i te Ture Pane Kuini i tenei Paremete pera ano me ta ratou kupu i whakaae mai ia i tera Paremete. Ka maha nga pitihana kua tukua mai e nga Maori he tono kia whakakorea te Ture Pane Kuini. I tukua ano taku patai ki te Pirimia i te tau 1887, a i ki mai ia ka whiriwhiria e ia i te mutunga o te Paremete, kahore ano ahau kia kite noa i tetahi Ture kia tukuna mai mo runga i tenei take na konei ahau i tuku ai i tenei patai.

Ta Haare Atikini.—Tana whakahoki, kua tirohia e ahau tenei mea a kahore i marama mai ki ahau te huarahi hei whakarite i te tono i hiahiatia e te mema na.

Pire Tiaki Manu. Tame Parata.—E te Tumuaki ki taku whakaaro kotahi te mea i mahue i roto i te Pire nei ara ko te korenga o te paanga o tenei Pire ki nga whenua Maori. Ki taku mahara hoki mehemea ka paahi tenei Pire i tona ahua e mau nei, ka whai mana te hunga mau pu ki te haere ki runga i nga whenua Maori pu-page 26puhi manu ai. I whakahua ano te mema mo Waitemata ki nga tikanga tiaki a nga Maori i nga manu i mua, a e tino whakaae ana ahau ki nga korero a taua mema. Ko taku i hiahia ai kia tiaki nga Maori whai nehenehe katoa i nga manu. Kotahi te he i kitea e ahau i roto i te Ture Tiaki Manu ko nga wa kati i whakaritea e te Ture e rereke ana i nga wa patu a nga Maori i nga wa o mua. I timata tonu te mahi patu a nga Maori i te marama o Hepetema, erangi ko nga Pakeha e patu ana e hoko ana i te manu i nga marama o Mei me Hune. Kahore nga Maori e patu pokanoa i te manu kia tae ra no ki te wa tika. A ko nga tui kia tino momona rawa ka patua ai. E whakahe ana ahau ki te Pire no te mea kihai nga wa patu i whakahuatia, akuanei kihai te mema nana i kokiri i tenei Pire i whakaaro ki nga Maori, kihai ia i pa atu ki a ratou ki te patai i te wa tika hei patu i nga manu. Heoi ka tautoko ahau i te menemana kia turakina tenei Pire.

Taipua.—Ki taku mahara he maha nga tangata e pangia ana e tenei Pire. E whakaae ana hoki ahau ki etahi o nga tikanga i roto i taua Pire no te mea e whai ana kia ata tiakina nga manu o tenei koroni. Ki taku mahara me tahuri nga Pakeha ki te hanga ture hei arai i nga mahi pate a te Pakeha. Ko nga Pakeha hoki te hunga e tika ana kia tiakina. I nga ra o mua he pai rawa te tikanga tiaki a o matou Tupuna i nga manu, i te taenga mai o Kapene Kuki ki tenei motu ka tuhituhia e ia te koanga o tona ngakau i te tini o nga manu Maori o Niu Tireni e powhiri ana i a ia kia u mai ki uta; erangi no muri iho i te taenga mai o te Pakeha ki tenei whenua katahi ka kore haere te manu i te kainga a te kiore Pakeha, a inaianei kua horomititia te manu i te kainga i te kaihanga kino nei i te paitini. Ko tetahi mate o nga manu ko te tuatuanga i nga ngahere, e tae ana ki te rau mano nga eka e tuatua aina ana i te tau kotahi. Ko nga take enei i kore haere ai nga manu. I nga wa o mua e tino tiaki ana nga Maori a kahore he manu e patua pokanoatia, kia tae ra no ki te wa tika. I tino porori rawa tenei tikanga tiaki i nga manu Maori ko tetahi he ko nga Pakeha tonu nga kaipatu. Ki taku mohio na etahi ano o nga mema o tenei Whare i patu nga manu i runga i ta ratou mauranga mai i nga rongoa whakamate ki tenei koroni me te rui haere i nga kai kua oti nei te paitini. Kihai i tika nga marama patu i roto i te Pire nei ma nga manu katoa, tera hoki era manu e mohiotia nei ki te ingoa he kuaka ara he hakakao. He taonga nui aua manu na te Maori. He tini aua manu kei etahi wahi o Aotearoa. Heoi nga marama tiaki mo aua manu ko nga marama o Hanuere, o Pepuere, o Maehe. Ki taku mohio me whakarereke tenei Pire hei. tiaki i aua manu. He manu haere hoki aua manu ki etahi atu wahi, inahoki e haere mai ana ki Niu Tireni i te marama o Oketopa a kei a Aperira ka rere atu ki te moan a o t e Tiainamana. He mea pai kia whakatikatikaia tenei Pire ina tukuna kia Komititia hei tiaki i enei manu.

Taiwhanga.—E tautoko ana ahau i te menemana a te mema mo Waihemo, ara kia turakina tenei Pire. Ko te take i tautoko ai ahau no te tukunga mai a te Kawanatanga i tenei Pire kia pa ki nga manu Maori. Mehemea e paahitia ana te Pire i tenei ahiahi, ka motini ahau i te tukunga ki te Komiti kia kaua e pa ki nga manu Maori erangi ki nga manu Pakeha anake. I tonoa mai ahau ki konei ki te tiaki I nga take o nga Maori. A kua tae tenei ki te wa e kore ai nga Maori e pai kia whakaritea nga tikanga kia ratou kia rite ki o te kohungahunga, kua hina haere hoki ratou inaianei, a he aha te take i whakaritea ai rotou ki te tamariki whanau hou? E ahei ana ratou te tiaki i a ratou nei manu. E tae ana nga eka e takoto nei ki nga Maori inaianei ki te tekau ma rima ki te tekau ma one miriona eka. He aha te take i kore ai e tukuna ma nga Maori ano e tiaki i a ratou nei manu? I nga wa a o matou tupuna e whai ture ana ratou hei tiaki i a ratou manu, no te mea ki te tahuri te tangata ki te patu pokanoa i te manu, ka patua ko te tangata hei utu ara ki te mea kua oti te rahui mehemea hoki e pokanoa ana ki runga i te whenua o te tangata ke. Ko tenei me waiho ki nga Maori tonu te tiaki i a ratou manu, i a ratou ika, i a ratou tio, me era atu mea katoa. Heoi pooti ana te Whare runga page 27i nga kupu nei na. Me korero tuarua te Pire inaianei, ko tona takunga iho ko nga.

Ae, 42; No. 27. Korerotia tuaruatia ana.