Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1886-1890

Wenerei, te 17 o Hurae, 1889

Wenerei, te 17 o Hurae, 1889.

Riiwhi Mo Nga Tangata Mate.

Tame Parata.—E hiahia ana ahau ki te patai atu ki te Minita Maori, Mehemea ka hanga e te Kawanatanga tetahi Ture i tenei tunga o te Paremete hei whakama i nga Kooti Takiwa ki te whakawa i nga tono riiwhi ki nga whenua me nga taonga o nga Maori kua mate i te Waipounamu kia mutu ai te raruraru i runga i te roa o te kore Kooti Whenua Maori i reira. Ko te take i patai atu ai ahau i tenei patai no te mea kua maha nga tono a nga Maori o te Waipounamu kia tukua he mana ki nga Kaiwhakawa Tuturu o nga Takiwa hei whakawa i nga tono riwhi ki nga tangata mate. Ka rua nga pitihana a Ngaitahu kua tukua mai ki te Whare mo page 22runga i taua take me ta ratou whakaatu mai i te kohikohiko o te noho o te Kooti ki taua motu, he roa rawa i waenganui o nga nohoanga o te Kooti, he mea ano e tae ana ki te rima ki te ono tau te nohoanga o tetahi Kooti i tetahi, a ki te noho te Kooti he mea ano ka tae ki te toru tau katahi ka puta nga tiwhikete whakatu i nga riwhi mo nga taonga me nga whenua o nga tangata mate, a he mea ano kua mate noa atu aua kairiwhi i whakaturia ra i runga i te roa o te whakaputa o nga ota, me nga wira hoki e hanga ana he mea ano kahore e taea te mohio mehemea he wira tika aua wira ko tona tukunga iho kahore e taea te whakahaere te tukunga tuatahi o te whenua no te mea kahore e taea te whiriwhiri mehemea e tika ana aua wira a puta ana te raruraru me te pau noa iho o nga moni a te tini. He mea ano pea kua riihitia te whenua ki te Pakeha a no te mea kahore nga kairiwhi i whakaturia kahore e taea te utu i nga reti, kua whakaarahia ano taua take e te mema mo Waimate otira i haere kau tana mo runga i te taha ki nga hawhekaihe. Na he tono taku kia tukua he mana ki nga Kaiwhakawa o nga Kooti Takiwa ki te whakawa i nga tono a nga Maori. Mehemea e whakaturia ana e te Kawanatanga kia kotahi Apiha mo Otakou kia kotahi mo Katapere a kia kotahi mo Southland me Whakatu me te tuku mana atu ki a ratou ki te whakahaere i nga ota riwhi ka tahi ka pai. Otira me whiriwhiri ano e te Kawanatanga etahi Ateha Maori hei hoa whakawa mo te Tiati.

Te Miterehana.—I mea kahore he tikanga e tahuri ai te Kawanatanga ki te hanga ture hei whakarite i te tono a te rangatira na no te mea kei te whai mana tonu te Kawanatanga ki te whakatu Apiha hei mahi i nga mahi e pataia nei. Kua whakaaturia mai taua take ki au i roto i enei rangi e te mema mo Waimate, hui atu ki te mema nana nei tenei patai me te ki mai he maha nga keehi kei te Waipounamu e hiahiatia ana kia whakawakia a kei te whiriwhiri ahau inaianei i tetahi huarahi e oti ai aua mea. Mehemea ka kitea he Apiha pai mo Otakou me Katapere ka whai tonu te Kawanatanga i te huarahi kua whakahaerea i etahi atu wahi.

Te Rori.—E tino mohio ana ahau he maha nga keehi e takoto mai nei e hiahiatia ana kia whakawakia.

Kape Pitihana Maori.

Taipua. — I mea e tautoko ana ahau i te motiui a te mema Maori o te Takiwa whakararo, ki taku whakaaro e tika ana kia riro he kape o te pitihana i taua mema. He mate ano hoki to Ngatiraukawa, a e hiahiatia ana taua kape hei whakaora i to ratou mate. Ki taku whakaaro me kaua te Kawana tanga e kaiponu i taua kape:, kaua hoki ratou e arai i te huarahi e tau ai te tika, ki te iwi, mehemea na nga tangata o waho i whakaeke te mate ki runga ki aua tangata kahore he take e pa atu ai te Kawanatanga. Otira e kitea ana na nga mahi a te Kawanatanga i pa ai nga mate e whakahuatia ra e aua tangata, ehara i te mea tika kia araia te huarahi kimi i te ora i aua tangata no te mea e whakaaro ana ratou ko te Kawanatangata te matua o nga iwi e rua.

Taiwhanga.—Ko te take i kokiritia ai e ahau tenei motini he mea kei pau nga moni o te koroni, heoi hoki taku i hiahia ai maku tonu e tuhituhi he kape maku, na reria hoki i tukua ai e ahau taku motini ki runga i te ota pepa. E rua nga kaiwhaki e hiahiatia ana mo runga i tenei keehi kua mate ara ko Ta Tanara Makarini me te Hiana a e hiahiatia ana kia kitea a raua korero, kahore aku hiahia ki te hamene i te Kawanatanga erangi e hiahia ana ahau kia tukua tetahi tikanga ki nga rangatira Maori hei whakaea i nga whakaaetanga a te Makarini ka tekau nei nga tau e takoto ana. E hiahia ana ahau kia whakaeangia to ratou mate i runga i te whakanoho i a ratou ki runga i to ratou whenua i Maketu. I pitihana ano ratou i nga tau 1883 me te 1884 a i pai te whakataunga a te Komiti mo nga Mea Maori me te Komiti Maori hoki o te tau kua hori nei a hei ahatanga ra, inahoki kahore te Kawanatanga e whakaae ki te tuku mai i te kape o taua pitihana. I haere ano ahau ki taku roia i tae nei ki te aroaro o te Komiti Maori, a ki mai ana ia heoi te tikanga e takoto ana ki a matou me tuku ma te Ture e whakawa otira kahore e taea e matou te tuku ki te Kooti Hupirimi no te mea page 23ma te whakaara ano i a te Makarini raua ko te Hiana i te mate te taea ai. Heoi taku i tono ai kia tukuna ahau taku karaka ranei ki te tuhi i tetahi kape maku o aua pukapuka, no konei ka pootitia.

E nga Ae, 25; nga No, 40.

Hinga ana taua motini.