Turei, te 24 o Hurae, 1888.
Pire Rahui O Te Tai Hauauru (Waipounamu) Me Whakatu.

H. K. Taiaroa.—He mea tika kia whaikupu atu au kia whakamarama atu i etahi tikanga mo runga mo tenei Pire. Te take i tuku mai ai au i tenei Pire he hiahia no nga Maori whaitake kia roherohea aua whenua. I whakaputaina ano he Karauna karaati topu mo te whenua i raro i te Ture Rahui Maori o te Waipounamu tan 1883, na ko tenei Pire i mahia mai hei roherohe i nga paanga o nga tangata o roto o taua karaati. Ki taku mahara e hara i te mea pai kia uru nga tangata whaitake ki roto ki te karaati kotahi mo to ratou whenua, a tera e pai atu nga Maori e kore hoki te raruraru mehemea ka roherohea o ratou paanga, kia waiho ai ma ia tangata ake ano e whakahaere tona whenua. I te taenga tuatahi mai ano o te Pakeha ka timata te ki atu ki nga Maori ko te mea tika me roherohe o ratou paanga, kia tika ai te whakahaere a ia tangata i tona ake whenua. Na inaianei kei te tono nga tangata nona te whenua kia roherohea o ratou paanga, i raro i tenei Pire, a ki taku mahara kaore he take whakahe atu ma tenei Kaunihera. E hara i te mea he whakahau atu kia roherohea nga paanga katoa, engari e penei ana, mehemea ka hiahia te hunga whaitake kia roherohea o ratou paanga ma ratou e tono. Ki taku mahara he mea pai noatu kia tono nga Maori ki te Kawanatanga kia roherohea nga hea mehemea e hiahia ana ratou kia peratia. E uru atu ana ano ahau me aku tamariki ki te tiwhikete tuatahi o taua whenua. Kaore au i te pai kia pera tonu me mua e riro nei ma etahi atu tangata e whakahaere nga moni o te reti. Ko taku hiahia maku ano e whakahaere oku whenua, a ki te he atu kaore he tikanga naku ano hoki i he ai. E korero ana au mo aku whenua ake ano; kaore au i te mea atu mo nga paanga o era atu tangata e whaitake ana ki reira. E hiahia ana au kia penei te tikanga o tenei Pire, ara, kia ahei nga tangata whaitake ki te tono atu ki te page 6Kawanatanga kia rohea mai o ratou nei paanga ina hiahia ratou kia roherohea. E mea ana hoki au ki te tono nga Maori kia roherohea o ratou paanga ki ia tangata ki ia tangata, me tuku atu he kaaraati motuhake ki ia tangata mo tona paanga, a me kaua he here o roto o aua karaati, kia taea ai e ratou te whakahaere o ratou whenua penei ano me te Pakeha. E mahara ana au kei te mohio noatu nga Maori o tera motu ki te whakahaere i o ratou whenua, notemea hoki ko ratou ano i te riihi i o ratou whenua timata mai i te pito ki te Tonga tae noa mai ki nga rahui o Whakatu, kaore ano hoki au kia rongo i tetahi kupu whakahe kia tae mai ki te Kaunihera nei, kaore hoki he kupu whakaatu mai kaore ratou i te matan ki te whakahaere i o ratou whenua. Heoi ano nga whenua e puta mai nei he kupu whakahe ko nga whenua e whakahaerea ana e te Kaitiaki mo te Katoa, ko nga whenua e huaina nei i roto i te Pire nei. Ki taku titiro kaore i te whakahaerea paitia aua whenua e te Kaitiaki hei painga mo nga Maori. Kua tae atu ano taku kupu whakahe atu mo nga moni e utua ana ki etahi atu tangata kaore nei e tika ana. Titiro hoki ki te rahui i Kereimauta kei te utua etahi o nga moni e te Kaitiaki ki etahi tangata kaore nei e tika kia utua atu kia ratou kaore hoki ratou i roto i aua rahui. Kei te utu tonu ia ki nga tangata i tango i nga reti i mua i te mea kaore ano kia whakataua nga take. E mea ana au kia kaua te Kaunihera e whakahe mai ki tenei Pire, notemea hoki he mea tika kia paahi, e hiahia ana au kia whakaaetia te korero tuarua; a mehemea ka kitea e te Kaunihera he mea tika kia whakatikatikaina i roto i te Komiti, e kore au e tino kaha ki te whakahe atu mehemea e marama ana te mahi. E tono ana au kia korerotia tuaruatia tenei Pire.

H. K. Taiaroa.—Mo runga i te kupu a te Witika me ki atu au, kaore nga Maori i te hiahia ki te whakararuraru i nga riihi o runga o aua whenua notemea hoki ma aua riihi ano e puta mai ai he painga ki nga Maori. E hiahia ana ano nga Maori kia mau tonu ano aua riihi, engari e hiahia ana hoki kia roherohea mai o ratou paanga.

Korerotia tuaruatia ana te Pire.